Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1919

[p. 848]

Iets van Dante

De heerschappij van 't Latijn in Italië, als de eenige taal voor letterkunde en wetenschap, verloor stilaan veld onder den drang van de volkstaal, die zich ophief naarmate 't volk zelf beschaafder werd en bewuster van zijn kunnen en streven. Maar de kansen van 't Italiaansch werden, vooral in Noordelijk Italië, bedreigd door het Fransch, dat immers ook daar toen reeds gold als de chic bij adel en hoogere standen.

Toen kwam Dante met zijn democratischen zin voor volken taal en zelfstandig leven. Wat hij deed voor zijn Italiaansch als dichter waarborgt hem de hoogste plaats onder de grooten van alle tijden; dat weet eenieder. Maar wat hij deed voor zijn Italiaansch als vechter en strijder, is minder bekend. Toch voor wie luisteren wil klinken de kloppen, die hij de Italiaansche Fransquillons heeft toegediend, ook door de eeuwen heen. Misschien verliezen ze voor ons iets van hun klank door Dante's betoogwijze, die stipt scholastisch is en aldus een beetje verouderd. Maar zooals 't is kan 't nog schikken.

Dante was voornemens een groote ‘verhandeling’ te wijden aan zijn moedertaal. Zijn tragische levensomstandigheden hebben hem enkel twee boeken laten voltooien van de vele die hij had voorgenomen te schrijven over ‘de Eloquentia vulgari’.

[p. 849]

Die beide boeken zijn slechts een aanloopje: in 't eerste pleit hij voor een algemeen Italiaansch, gepuurd uit de dialecten; in het tweede stelt hij de wetten voor het dichtersgebruik van het ‘vulgare illustre’ of ‘altissimum vulgare’.

Maar in vroeger werk van hem, in ‘Il Convito’, heeft hij in beknopter vorm gezegd wat hij over zijn Italiaansch te zeggen had. 9 hoofdstukken van de 13, die het ‘Trattato primo’ behelst, zijn gewijd aan de verdediging van de rechten der volkstaal.

Alles kan hier niet worden meegedeeld. Wie de zaken ‘in extenso’ verlangt mag zich de moeite getroosten er den volledigen Italiaanschen tekst op na te slaan. Aan het volgende, daaruit vertaald en voor ons hedendaagsch begrip in wat makkelijker en beknopter betoogtrant gezet, hebben wij kluivens genoeg:

‘De liefde voor zijn eigen taal is elken mensch aangeboren. Die natuurlijke liefde zet den minnaar aan voornamelijk tot drie dingen: 1) het beminde voorwerp te verheerlijken; 2) het beminde voorwerp afgunstig te koesteren; 3) het beminde voorwerp te verdedigen.

Met die drie gevoelens omring ik mijn moedertaal...

Die verdediging vooral is noodig thans tegen zoovele belagers, die boven haar het Fransch verkiezen, zeggende dat het Fransch beter is en schooner. Aan de gemeenigheid van die kerels zal ik het volgende hoofdstuk wijden:

Tot eeuwige oneer en schande van die slechte Italianen, die een andere volkstaal aanbevelen en hun eigene minachten, zeg ik dat zij daartoe worden aangezet door vijf afschuwelijke drijfveeren: 1) door ontaarding van oordeel; 2) door kwaad inzicht; 3) door zucht naar ijdele glorie; 4) door nijdige rechtsmiskenning; 5) door laagheid van gemoed.

[p. 850]

1)	Inderdaad enkele verblinde leiders, geen onderscheid meer vattend tusschen goed en kwaad, tusschen echt en valsch, werpen zich op en verleiden hun volgers. Ze zijn gevallen in de sloot der valsche meeningen, en ze geraken er niet meer uit.
2)	Anderen gaan liever naar het vreemde omdat ze graag tegenover 't gewone publiek met een meesterschap prijken, dat eigenlijk verre van een meesterschap is. In de plaats van mee te werken aan 't veredelen van hun eigen taal, willen ze een vreemde hanteeren die, naar ze verklaren, edeler is. Maar moesten ze weten hoe zij zelf die edeler taal ontadelen en radbraken met hun verkeerde tong!...
3)	Ze gaan er dan groot op en willen bewonderd worden omdat ze de dingen ineen andere taal kunnen zeggen. Maar daarop moeten ze zich niets laten voorstaan; want eerst dan zouden ze bewondering verdienen indien ze hun verwaarloosde eigen taal ontwikkelden tot een voertuig voor de beste en grootste gedachten.
4)	Onder de menschen van éen taal zou moeten bestaan gelijkheid van die taal, hetzelfde gemak en dezelfde schoonheid in't gebruik er van. Maar enkelen zijn naijverig op de anderen, omdat deze hun taal, zorgvuldig opleidend, ze beter hanteeren dan die anderen. Daarom nemen zij, die uit verwaarloozing hun eigen taal gebrekkig spreken en schrijven, hun toevlucht tot een vreemde, waarmee ze zeker zijn zich te kunnen onderscheiden.
5)	Uit de hoogte meenen die lage verachters van hun eigen landstaal te mogen neerzien op hun volk. En feitelijk zijn zij de afschuwelijkste slechtaards van Italië. Ze verraden hun eigen heerlijke volkstaal omdat deze, naar zij zeggen, gemeen is. Zoo dit eenigszins waar mocht zijn dan is dit slechts het geval wanneer ze klinkt uit hun eigen wallebakkersmond.

[p. 851]

Maar ik, ik bemin mijn taal, niet enkel met liefde, maar met al de liefde die in mij is. Ik heb ze opgezocht, ik heb ze beoefend en bestudeerd. En daarom bemin ik ze. Ze is mij eigen als het meest eigene wat ik heb. Wat wonder ook: door mijn eigen taal ben ik het innigst verbonden met mijn ouders, met mijn bloedverwanten, met mijn stadsgenooten, met heel mijn eigen volk.

Ook ben ik mijn eigen taal dankbaar omdat zij mij is de schenkster van het hoogste goed op aarde. Twee volmaaktheden heeft de mensch: het zijn, en het goed zijn. Beide heb ik aan mijn taal te danken: door haar ben ik wat ik ben, door haar bezit ik al het goede waarover ik beschik.

Met mijn ouders heeft mijn taal tot mijn wording medegewerkt. Mijn taal heeft mij ingeleid tot het leven, tot het kennen van alles wat buiten mij bestaat, tot het mededeelen van alles wat in mij is.

Daarom heb ik mijn taal gemaakt tot het voorwerp van mijn liefde en van mijn aanhoudenden vlijt. Aan haar niet slechts mijn liefde, maar de meest volmaakte liefde waartoe mijn ziel in staat is. Die liefde zal zijn het nieuwe licht, de nieuwe zon, die zal rijzen over mijn land, en licht zal schenken aan hen die daar vergeten zitten in de duisternis’.

'k Wil maar zeggen dat de Vlamingen meer dan één reden hebben om Dante's naderend eeuwfeest van harte mee te vieren.

Jul. Persyn.