Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1914
(1914)– [tijdschrift] Dietsche Warande en Belfort–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 233]
| |
De witteGa naar voetnoot(1)
| |
[pagina 234]
| |
De Witte verslikte zich bijna. Daar hadt ge 't nu! Den gronzigen namiddag bij zoo 'n klein schreeuwbakkes blijven zitten! Hij keek zoo nijdig en gefnoken over de tafel naar de wieg dat Nand hem vroeg: - ‘Doede 't nie gère?’ - ‘Woaroem kunde 't nie mee noa de wei neme?’ vroeg de Witte. - ‘Doa es 't veul te werm veur zoe'n klein schoap’, zei moeder. - ‘En schriëve doeget noint nie as 't z'ne boak vol heit,’ deed Joo erbij. - ‘Onze Witte zal 't wel 'n mem geve as 't schriëft’, lachte Heinke, maar de Witte snauwde hem onmiddellijk terug: - ‘Aûw hiël gezicht es 'n mem!’ iets wat de lodderige Joo zoo onbedaarlijk aan 't lachen bracht dat Nand haar moest op den rug kloppen om het te doen overgaan. Moeder kwam natuurlijk af met een reesem verhalen over zuigelingen en kinderopvoeden, waar zij te pas of te onpas telkens den Witte bijbracht, en onder meer meedeelde dat hij, de Witte, geen vijf minuten droog in zijn wieg had gelegen, en twee keeren zijn suikerlots had ingeslikt, ‘en iëne kiër was ze d'r dwers deur gegoan’. - Gelukkig maar dat Krol of Dabbe dat niet hoorden, ze hadden den Witte zijn levenlang ‘de suikerlots’ genoemd. De noen was gauw afgeloopen, want de voerman zou met peerd en kar tegen éen uur in 't broek zijn. Om na te knetsen was er nu geen tijd, en 't mansvolk sloeg algauw'n kruis en trok met gritsels en gaffels de beemden in. Joo bleef nog wat natrijzelen bij de wieg, en trok dan de anderen achterna. Moeder moest eerst de koeien melken, en toen dat gedaan was, lei ze den Witte nog eens goed op ‘giën prutsen uit te steke met da kind, en dat 'm è-zondag twië cente zou krijge’ - waar de Witte niks van geloofde. Te vier uur zou ze terug komen voor den koffie en Anneke dan een flesch geven. De Witte bleef een tijdje in de huiskamer rond-fleeren. Hij vond het wel heerlijk zoo voor 'n keer heelemaal alleen thuis te zijn, en al de verborgen hoekjes, alle schuiven en laden, waar 't anders streng verboden was | |
[pagina 235]
| |
de pooten aan te steken, op zijn gemak te kannen afneuzen. In de ‘witte kist’ op de kelderkamer, waar al het spul in lag van moeder, met heur zondagsche muts en heur zijden hoofddoek, bleef zijne belangstelling vooral stil bij de groote kartonnen doos. Daarin lagen het trouwboekje van vader en moeder, 't portret van ‘matant’ uit Leuven, een spaarboekje, twee eerste-communieprenten, doodsbeeldekens, notarisacten, - allemaal zaken die de Witte met scherpe aandacht bekeek zonder er veel van te begrijpen. Toen hij alles weer zoo goed als 't ging op dezelfde plaats had gelegd, zag hij in een hoekje van de doos nog een klein gevouwen pakje liggen, in wit papier gehuld, en toen hij het openvouwde viel er een wit kanten kindermutsje uit. De Witte was zeer verbaasd. Dat was toch niet van Anneke!... Neê, waarachtig,.... dat was nog een van hem zelf, van toen hij klein was..... Hij liet het deksel van de kist weer terug vallen, kwam in huis voor den spiegel staan, en zette het mutsje op zijn kop. Verdorie! wat leek dat gek! Het bedekte maar de helft van zijn kop, en zijn wit stekelhaar stak als priemen door de gaatjes van 't kanten mutsje. De Witte begon luidop te lachen, zoo..... Bof! daar ging de deur open en de garde kwam binnen... - ‘Es ulle voader thuis, Witte?’ - ‘Neie, garde, noar 't hooi aan de kuile!’... Hij had het mutsje bliksemsnel in zijn broekzak gefoefeld. De veldwachter keek hem eens streng in zijn rood verlegen gezicht en ging weer verder. Anneke was van 't gerucht wakker geworden en zette 'n vreeselijke keel open. De Witte trachtte het kleintje te sussen zoo goed hij kon, noemde het ‘m'n scheubeke’ en ‘m'n pirrewitje’, maar de lieftalligheden van den Witte hadden enkel voor gevolg dat Anneke tot in de hoogste schreeuwnoten geraakte. De Witte probeerde ten slotte met scheeve gezichten, en dat werkte meer bedarend; Anneke keek eerst met 'n paar groote vreemde oogjes naar de onhebbelijke snuiten en den breeden mond van den Witte, lachte dan eventjes zeer vriendelijk, stak 'r duimpje in den mond, en viel weer in slaap. De Witte rookte een paar trekken uit Heinke's pijp die op de vensterplank was blijven liggen, maar 't pikte | |
[pagina 236]
| |
hem te zeer op de tong. Dan ging hij op den dorpel van de voordeur zitten en zong er al de liedjes die hij op school en op straat geleerd had. Het eerste was het Vaderlandsch: ‘O voaderla-hand hó hédel land der B..e.e.... hé-elzen’ - en 't laatste: ‘Van tingelingeling den ijzerendroad maskes kussen es giën kwoad!’ wat hij nooit durfde zingen als vader thuis was. - ‘Hee, Witte!...’ Gust en Tist van Jef den raêmaker stonden op den steenweg vlak voor 't huis stil; twee pootige vieze bengels, barrevoets en blootshoofds, die maar tusschendoor eens naar de school kwamen, en leefden als vogels in 't wilde. - ‘Kom es herres!’ riep de Witte. - ‘Woar goade henne?’ - ‘Ieverans nie... zoe moar!’ ze kwamen naderbij en gingen voor den Witte op den grond zitten. - ‘Woar zijde dan henne geweest?’ - ‘Ieverans nie... Onze Gust krijgt 'n armoneka’, zei Tist, vol van 't groote nieuws. Gust keek met trotsche blikken naar den Witte, - wat hij daar wel van dacht, en deze keek een oogenblik verbluft over de ontzaglijkheid van zoo 'n prachtig ding als een harmonika. - ‘Van wie krijgt 'm die?’ vroeg hij benieuwd. - ‘Van de pastoër, zeit onze voader, den iërste mergend dat 'm met 'n droëg hemd ut ze bed komt.’ Gust keek heelemaal niet meer trotsch, maar gaf zijn broer zoo 'n duchtigen stamp tegen zijn schenen dat hij over den grond tuimelde. Tist trok het zich niet erg aan, hij bleef liggen waar hij viel en keek doodgewoon naar de lucht. - ‘Ik ken de noten al’, zei Gust tot den Witte. - ‘Kunde gij oep elle voader z'nen bugel spele?’ vroeg de Witte, die voor Jef den raêmaker hoogen eerbied koesterde daar deze bekend stond als de beste bugel-solo van de fanfaren van Oxlaar. - ‘Den do-re-mi kan 'k al bloaze, zei Gust, en onzen Tist kan al è stuk van ne pardeblee!’ - ‘Ne fransche pardeblee’, verduidelijkte Tist. De Witte voelde zich erg overschaduwd door die twee | |
[pagina 237]
| |
rakkers van ‘achter den berg’. Die hielden bijna elken dag haagschool, en toch wisten zij een boel dingen meer dan hij van wat de groote menschen kennen. - ‘Kunde gij in 't fransch è kruske moake?’ vroeg hij almedeens aan Gust; hij wilde ook zijn kennis eens toonen. Gust keek bij die vraag eerst naar de lucht, dan naar zijn voet, alsof hij aan 't zoeken was om het te raden. - ‘Neie, antwoordde hij eindelijk bedachtig, kunde gij da?’ - ‘Joa... in de nondepeir endefis endesinxtespri en susmatil!...’ - ‘Krieus’, zei Tist, ‘en es da just è kruske lak in 't Vlomsch?’ Ze keken beiden vol bewondering naar den Witte; dat leek hun minstens zooveel als 'n do-re-mi of ne fransche pardeblee. - ‘Wa gefde veur dië soldoatenknop?’ vroeg Tist opeens, uit zijn broekzak een blinkende soldatenknoop opdiepend. De Witte keek met begeerige blikken naar de mooie knoop. - ‘'t Es er iëne van nen euverste,’ maakte Tist het aanbod nog aantrekkelijker. De Witte keek achter zich om het huis in. Daar lag niets om te vertuikelen. Hij tastte in zijn zakken, - zijn mes.... zijn dop.... spel kaarten.... Nee, dat had hij allemaal te zeer noodig.... - ‘Ge meugt me d'r tien doempe veur geve!’ - ‘Doa dun 'k et nie veur,’ zei Tist. - ‘Twintig.’ - ‘Ok nie.’ - ‘Wille we d'r es veur vichte?’ - ‘Neie joeng, - oem m' ne knop kwijt te zijn en nog sloag bij te krijgen zeker?’ en vreezende dat de Witte te veel zou aandringen op dit middel trok Tist drie stappen achteruit. - ‘Zeg, wilde d'r da mutske veur?’ en de Witte toonde, wel ietwat verlegen, het kindermutske dat hij op de kelderkamer ontdekt had. | |
[pagina 238]
| |
Tist bekeek het mutske en den Witte met vragende blikken. Hij vatte niet zoo dadelijk waartoe het dienen kon, maar toen de Witte het hem op zijn rosharigen kop liet zetten en Gust bijna de stuipen kreeg van 't lachen, gaf hij zonder aarzelen de soldatenknoop aan den Witte. Anneke begon daarbinnen opeens weer te huilen. - ‘Van wie es da kind, Witte?’ - ‘Van Nand van de Weef, - die es veur ons aan 't hooien aan de kuile.’ - ‘Wette wa' ge mot doen om 't doen te zwijge?’ - ‘Wiege?’ - ‘Neie, op oeve vinger loate zuige, dan ment et dat et 'n mem es’, zei Gust. - ‘As ik klein was en as ik blètte stak onze voader me zijn pijp in m'nen mond,’ vertelde Tist, ‘en dan zweeg ik seffes.’ De Witte vond dat middel zoo eigenaardig dat hij onmiddellijk recht stond, Heinke's pijp van 't vensterbord nam en met Gust en Tist bij Anneke's wieg kwam staan. Maar juist toen hij de gewaagde proef wou beginnen, en den pijpensteel in Anneke's huilend snuitje ging steken, verscheen moeder in de deur. In een oogwenk zag ze wat de bengels doende waren, en haar hand koofde hen allen drie zoo bliksemsnel om de ooren dat ze den tijd niet hadden amai! te roepen. Gust en Tist stoven met hoot en poot de deur uit, maar de Witte bleef onder hare moederlijke handen, en al schreeuwde hij ‘dat den Tist et gedoan had en dat et moar oem te lache was’, kreeg hij eene pandoering die zeker niet om te lachen was. - ‘'k Goa me verzuipe’, riep de Witte, huilend dat het door 't heele huis klonk, ‘miër sloag as ete krijg 'k hier,... en as den Tist er dan nog de schuld van es’, en hij vloog eveneens de straat op, nog eens verzekerend dat hij zich ging verdoen. De Witte bleerde de Worp over. Gust en Tist achterna, die geen lust schenen te toonen om op zijn gezelschap te wachten, en 't opnieuw hadden over ‘de armoneka en de fransche pardeblee’. Hij trok door de weiden naar den Meuleberg, en ging er tusschen de jonge dennen in 't zand liggen. Het verdrinken was niet zoo ernstig gemeend, - | |
[pagina 239]
| |
hij wou ze thuis maar eens den schrik op 't lijf jagen. Ze behandelden hem nog erger dan 'nen hond, vond de Witte, daar was in heel Everbeur geen enkele jongen die zooveel priggel kreeg als hij, en hij was dan nog ‘'t joengste kind van den huize’. De Witte bleef op den Meuleberg lui in 't zand liggen en naar de lucht kijken tot het stilaan avond werd. De zon zat achter den Testelschen berg en over 't broek en 't Kraanrijk kwam de grauwe avond gedeemsterd. De wittige dauw hing in lange vlokkige slierten boven de grachten en voren, en de hooioppers en heukels staken er boven uit als dikke ronde blutskoppen. Hij trok langzaam terug naar huis. De voordeur was dicht, en hij keek even onder 't gordijn door of hij 't wagen kon binnen te komen. De lamp stond op 't schap. Moeder was de tellooren op tafel aan 't plaatsen voor 't avondeten, de ketel aardappelen stond op den vloer naast den haard te dampen, en vader zat in den hoek rustig zijn pijp te rooken en keek in de vlammen. De Witte kwam langs de achterdeur stillekens binnen, zette zich in den anderen hoek van den haard en keek eveneens in 't vuur, tusschendoor schuw opblikkend naar moeders gezicht. Maar moeder had het dien dag zoo druk gehad en was te zeer tevreden dat het hooi droog in de mijt stak, om aan Anneke en de pijp nog te denken. Na 't eten gingen Nis en Heinke hun pijp zitten rooken op den dries, bij een paar jongens uit de buurt. Vader praatte nog een poosje met moeder over 't werk van morgen, en ging dan slapen. De Witte meende ook nog even naar buiten te ritsen, maar moeder riep hem terug. - ‘'k Hem gistere 'n nief hemd meegebrocht’, zei ze, ‘trek et es oan oem te zien of 't past!’ - ‘Nâ seffes?... As onze Nis binnenkomt....’ - ‘Tut tut.... da ge nu oan hed is veul te kapot... doar es anders giën moake miër oan’. En de Witte, die niet te veel durfde tegenpruttelen om geen herinneringen aan daar straks wakker te roepen, speelde zijn goed uit en trok het nieuwe blauw gestreepte hemd aan. Moeder bekeek het eens langs vóór en achter. - ‘Oan de erme en de schavers es 't goed, moar van | |
[pagina 240]
| |
achter es 't è bekke te kort’, zei ze meer tot zich zelve dan tot den Witte, ‘trek et moar uit, 'k zal d'r algauw è striëpke oan zette’. De Witte trok het hemd uit, en moeder naaide er een stuk aan dat min of meer op de stof geleek; maar toen de Witte het daarna opnieuw aanpaste, was door dit aangenaaide stuk de achterste slip van 't hemd zoo lang dat ze bijna tot aan den grond reikte. - ‘Ik wil dat hemd nie mee zoe 'n lange slip’, begon de Witte te grinsen, en hij trok nijdig aan het lange vaan dat hem achterna sleurde. - ‘Doar en es niemand die da ziet’, keef moeder terug, ‘en da 's werm in de winter’. - Moeder was zelf kwaad dat heur naaiwerk zoo slecht uitgevallen was. ‘As ne mensch 's oavens muug gewerkt es ziede da zoo nie miër... En gauw nâ, 't bed in!’ De Witte hoorde Nis de achterdeur openen, en nog erger onheil vreezende, trok hij de kelderkamer op. Hij liet zich op zijn bed vallen, zoo nijdig over al die hardvochtigheid, en noch hemd noch eender wat, 't kon hem niets meer schelen. Ze zouden wel zien wat er van komen ging. En juist toen hij stilaan in 't slaap aan 't soezen was, kwam Heinke ook slapen, en langs hem voorbijgaande greep hij iets in de hand dat over de Witte zijn bedplank hing. - ‘Es da 'nen handdoek dat hier hangt?’ vroeg hij. - ‘Da' s m'n hemd, - loat d'r oe poeten af’, en de Witte trok het bij zich in bed. Toen Heinke neerlag vroeg hij nog eens: - ‘Witte!’ - ‘Hé?’ - ‘Es 't woar da ge oe hed goan verdrinke?’ - ‘Joa zeker... drie kiëren onder geweest....’ - ‘En nog nie verzopen?.... da 's 'n tiëken dat er te veul wind in oe zit’. Toen antwoordde de Witte niet meer, en sliep in.
Sichem. Ernest Claes. |
|