Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1914

[p. 209]

[1914/3]

Studiedagen en leergangen over Vlaamsche beweging en over vlaanderen

Bij menige bespreking, in talrijke vergaderingen, uit vele artikelen blijkt het dat wij, Vlaamsche strijders, in wetenschappelijk opzicht met betrekking tot onzen Vlaamschen kamp en tot ons Vlaanderen niet voldoende onderlegd zijn.

De kennis van beweging en toestanden is vaak ergfragmentarisch. De opvattingen, aangaande de diepste gronden, de laatste oorzaken zijn verward, de kennis van de wijsbegeerte van onze beweging is gering.

Daarin verandering te brengen zou het doel zijn van Vlaamsche Studiedagen en Vacantieleergangen in den aard van de tweejaarlijksche Sociale Studiedagen, de Sociale Week, de Nederlandsche Vacantieleergangen voor leeraars uit het middelbaar onderwijs.

Ziehier een aantal onderwerpen welke zouden dienen verhandeld te worden:

I.

Ons Vlaamsche Volk. 1^o in volkenkundig opzicht: Bepaling van de begrippen ras, stam, volk, natie, nationaliteit, staat. Is er een Vlaamsch volk verschillend van het Waalsche? en zoo ja, welke zijn de lichamelijke eigenaardigheden van het Vlaamsche volk (schedel, gestalte, kleur van haar, oogen enz.?) Zijn er twee rassen in België? 2^o Ons volk in de geschiedenis. Vlaanderen's aard in het verleden. Eén- of tweetaligheid. Ontwikkeling van de vaderlandsliefde. Wanneer begint eigenlijk de Belgis he geschiedenis? Vroegere betrekkingen onder de verschillende deelen van het thans bestaande Koninkrijk België. Stichting van dit koninkrijk. Omwenteling van 1830. Ons volk tegenover België. 3^o Ons volk in economisch opzicht. Zijne levenswijze. Zijn bodem. Voortbrengselen. Nijverheid. Handel. Zijne stroo-

[p. 210]

men. Zijne zee. Welvaart of armoede? De loonen. De arbeidsduur. 4^o Ons volk in godsdienstig-zedelijk opzicht. Geloof en bijgeloof. Misdadigers. Geboortecijfer. Zelfmoorden. Echtbreuk. Dronkenschap. Ruwheid. Menschenliefde. 5^o Ons volk in taal- en kunstopzicht. Het begrip nationale kunst. Invloed van omgeving op de kunst. Bestudeeren van Taine's leer met het oog op de Vlaamsche kunst. Kan Fransche letterkunde nationaal zijn in Vlaanderen? In welke mate? De Fransche taal in Vlaanderen vergeleken bij het Fransch in Wallonië en Frankrijk. Invloed van het Fransch op het Belgisch-Vlaamsch enz.. De gewesttalen, haar oorsprong, haar gebied enz.

II.

Onze Beweging. 1^o Haar wezen. Vergelijking met den taalstrijd elders. Is de beweging klassen-, rassenstrijd? Verbond tusschen volk en taal. Kritisch onderzoek van machtspreuken als ‘De Taal is gansch het volk’, van de wetenschappelijke stelsels van Kürth, Pirenne, Counson enz. (Zie ook I, 1^o) van Vermeylen's ‘Kritiek der Vlaamsche Beweging’, Charriaut's ‘La Belgique, terre d'Expériences’, Damont's ‘Le Mouvement Flamand’ enz.. 2^o Onze beweging en het Koninkrijk België. Grondslagen van het Koninkrijk België. Komt onze beweging, logisch doorgevoerd tot in hare uiterste gevolgen, uit op scheiding en van welken aard zou die scheiding zijn: louter bestuurlijk of ook staatkundig? Studie in verband daarmede van de grondwetten van Zwitserland, Oostenrijk-Hongarije, van de vroeger bestaande vereeniging tusschen Zweden en Noorwegen, van Home Rule-beweging enz.. Studie insgelijks van de rassenstrevingen als Panslavisme, Pangermanisme, Panislamisme, Hoe Duitschland's, Italië's eenheid ontstond. Zijn er in de Vlaamsche beweging sporen te ontdekken van Orangisme, Pangermanisme? Wat Wallonië naar Frankrijk, Vlaanderen naar Nederland drijft en wat ze van elkaar houdt. - Van welken aard zijn de banden tusschen Walen en Vlamingen. Vaderlandsliefde. Wat zij is. Waarop zij berust. Vaderlandsliefde in België. 3^o Onze beweging en de positieve wetgeving. Territoriaal recht of persoonlijk recht? Onderzoek van de leus ‘In

[p. 211]

Vlaanderen Vlaamsch’. Rechten van huiskring, enkelingen en rechten der gemeenschap. Begrippen moedertaal en streektaal. Taalvrijheid of taalgelijkheid: Grondwettelijke beginselen dienaangaande. 4^o Geschiedenis onzer beweging. Haar Programma. Hare Strijdmiddelen. De Taalwetten.

Die opgave bewijst duidelijk dat allerlei geleerden de handen aan het werk dienen te slaan: geneesheeren, historici, kunstkenners, wijsgeeren, taal- en rechtsgeleerden, staathuishoudkundigen, handelslui en dat er twee soort onderwerpen zijn: de streng-wetenschappelijke en de practische.

De eerste zouden ter behandeling voorkomen op Vlaamsche Studiedagen, te houden om de twee jaar in de maand April, telkens als er geene sociale dagen zijn. Ze zouden in denzelfden aard als deze ingericht worden, dat is lang en degelijk voorbereid, vrij van strijdroeperij. De eerste, in 1916, zouden gewijd worden aan het bestudeeren van eene eerste reeks vraagpunten, boven aangegeven, in verband staande met Bestuurlijke scheiding, namelijk van de volgende:

‘Op welke grondslagen berust het Koninkrijk-België? op volkenkundige? op historische? op louter-juridische en staatkundige? Zijn er in België twee nationaliteiten met verscheiden karaktertrekken of eenvoudigweg twee talen? Gevolgen van de vooruitgezette stellingen: Eén staat of één verbond van twee zichzelf besturende deelen. (Zie boven I, 1^o, 2^o, II, 1^o, 2^o). Op volgende studiedagen, in 1918, enz. zou de zaak practisch bestudeerd worden met inachtneming van wat de staatkundige geschiedenis van andere volken en van ons eigen land ons leert.

De onmiddellijk-practische onderwerpen, de populairwetenschappelijke zouden kunnen behandeld worden op Vacantieleergangen onder het groot verlof, telkens als het Davidsfonds geen congres houdt, dus voor de eerste maal in 1915, daarna in 1917 enz.. Doch hun welgelukken valt te betwijfelen, behalve indien ze konden samenvallen en gedeeltelijk versmolten worden met de Sociale Week en de Nederlandsche Vacantieleergangen.

De werkzaamheden kunnen insgelijks verdeeld worden

[p. 212]

over - benevens de Nederlandsche Vacantieleergangen en de Sociale Week - de Boerenbondsleergangen (Vlaamsche landbouw), de Davidsfondscongressen en vooral over de Hoogeschooluitbreidingen. Zooals deze in de groote steden reeds bezitten scholen voor de ziekenverpleging, geloofsverdediging, maatschappijleer, zouden zij kunnen inrichten: scholen voor Vlaamsche beweging. Mechelen begon dit jaar reeds in dien zin. Vlaamsche Wachten, Davidsfondsen, Arrondersementsbonden kunnen op kleinere schaal dezelfde werking aanvatten.

Wat men ook over de practische verwezenlijking denke, eene zaak is stellig: De wetenschappelijke kennis van onze beweging wordt meer om meer voor al onze propagandisten met de pers en het woord onmisbaar.

L. Dosfel.

Nawoord.

Bovenstaande bedenkingen werden door mij aan een kring van Vlaamsche vrienden medegedeeld. Hunne meeningen waren uiteenloopend. Sommigen wenschten de strengwetenschappelijke onderwerpen behandeld te zien in eene reeks verhandelingen of studiën uit te geven door eene daartoe te stichten wetenschappelijke vereeniging. Het ontwerp vacantieleergangen in te richten vond geen bijval. Men achtte het practischer dat de Hoogeschooluitbreidingen zich voor de zaak zouden aangespannen hebben.

Ten slotte werd ik gelast over mijn ontwerp te schrijven en verslaggevers te zoeken tegen 1916. Ik kwijt mij hierbij van mijne taak en verwacht dat zij, die verlangen de aangegeven onderwerpen te behandelen, zich bij mij zouden aanmelden. Ook alle mededeelingen dienaangaande zijn welkom.