Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1913

[p. 583]

Boekennieuws

Gedichten van Em. Hiel.

Bloemlezing door Is. Teirlinck, N. de Tière en W. Gyssels. - De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen, 1912; 390 blz., fr. 3.50.

't Zou nog steeds moeilijk zijn een treffender en vollediger dichtersportret van Hiel te leveren, dan 't geen Schaepman zijn lezers van De Wachter gaf bij 't verschijnen van Hiel's gedichten in 1874. Die recensie is lang vergeten, en 't is goed ze weer eens te voorschijn te halen, hoewel hierbij dient gezegd dat de verzamelaars, in loffelijke piëteit, hun uiterste best hebben gedaan om uit het latere werk van Hiel zooveel goeds bijeen te garen dat Schaepman's woord: ‘Er is echte poëzie in Em. Hiel’ met klem mag worden herhaald.

‘Hoe vlaamsch zijn hart ook kloppe zijn heele poëzie is onmiskenbaar Oostersch. Oostersch-slordig is zijn verwaarloozing van het rijm, Oostersch-willekeurig zijn versbouw, Oostersch-toomeloos zijn fantasie, Oostersch-grillig de gang zijner gedachten, Oostersch-veeldurig zijn beschrijving, Oostersch-overstelpend zijn natuurlijkheid.

‘Belangwekkend is het genoeg. Held en martelaar, profeet en wijsgeerprediker en zanger, de verpersoonlijking van al het edele, grootste, krachtige, fiere, vrije wat Vlaanderen ooit heeft bezeten, bezit of bezitten zal, de mensch geworden vlaamsche leeuw met zijn klauwen, zijn oogen en zijn gebrul - zijn gebrul vooral! - de man, wiens hart reeds millioenen malen is gestorven uit wee voor zijn vaderland, maar dat telkens weer herleeft. de man ‘hard als brons’, die op de wijze van ‘Deutschland, Deutschland, du mein Lieben’, zijn ‘Vlaandren, Vlaandren, mijne bruid’ aanheft, de man, die niets kent, niets weet, niets is, tenzij Vlaanderen, ziedaar, boem, boem, boem!... Emanuel Hiel.

‘Daarbij is de h. Emanuel Hiel ‘Geus’. Het hoeft dus niet gezegd hoe in zijn verzen de papen varen.

‘En toch is Hiel ‘dichter, dichter met al zijn zware gebreken zelfs...’ Daar is in hem echte poëzie. Maar hem ontbreekt dat onnoembare, dat wat den regel geeft en de maat, de levende rust en het rustige leven, hem ontbreekt dat wat de schoonheid schoonheid maakt, hem ontbreekt dat alles wat gij stijl kunt noemen of liever vorm.

‘De vorm betreft niet alleen het uiterlijke, maar ook het innerlijke, niet alleen de uitdrukking, maar ook de gedachte. Zij heerscht over het woord en over de idee. Zij verbiedt ons vrijheden te gebruiken tegenover de taal, maar ook losbandig te zijn in onze beelden, zij leert ons, dat niet alle tonen fraai klinken, niet alle wendingen bekoorlijk zijn, niet alle fantasieën schoon. Tucht en orde is zij, maar zonder pedanterie en zonder stijfheid... Mag men het zeggen? van geboorte is Hiel's poëzie eer rein dan vrij, eer los dan dartel, eer grof dan krachtig, eer wild dan weelderig, mag men het er bijvoegen? - de dichter heeft niet getracht die natuur te adelen door zelfkennis en zelfbeheersching’.

[p. 584]

Met welk recht?

door Robert Hugh Benson. Vertaling van Albertine Steenhoff-Smulders. - Uitgave van Paul Brand, Bussum.

Breeder van opzet dan Hoe een Koning overwon, sterker van bouw, fijner en nauwkeuriger in karakterteekening en gemoedsontleding heeft Benson in dit werk, waarin verschillende personen zijn zielelijden doormaken en de onderscheidene phasen zijner bekeering doorleven, het voor een schrijver zoo moeilijke kunststuk volbracht na zijn laatste beste werk een nog beter te geven.

De geschiedenis speelt in den roemrijken, bloedigen tijd van Elisabeth; Benson voert het Katholicisme uit die dagen ten tooneele, beschrijft de toestanden op het platteland en in Londen, het rustige bestaan der oud-adellijke families, de verdeeldheid om des geloofs wille van de kinderen uit hetzelfde huis, het bonte, wufte, ijdele hofleven, zoo waarachtig en natuurgetrouw dat we er het hedendaagsche Katholieke England in zien groeien. De bekeering der twee kinderen van een strengen Puriteinschen vader is het hoofdmotief, de strijd tusschen de zucht naar Englands roem verhoogd door een nationale kerk, en het zoeken der waarheidminnende ziel naar den rechten weg, die tot God voert, vormt de kern van dit verhaal, maar daarnaast leven, lijden, sterven er zoovelen voor de Katholieke Kerk en de trouw aan het oude geloof brengt zoo tragische conflicten en zoo moeilijke verwikkelingen tusschen de eischen van het geweten en den drang van het hart, dat dit twee lijvige deelen beslaande verhaal boeit en bekoort van het begin tot aan het slot, iets wat met bekeerings- en zielkundige studies zelden het geval is,

In Benson's werken treffen wij vooral aan een volkomen beheerschen van het onderwerp, dat hij behandelt, harmonie tusschen het geheel en de kleinste onderdeelen: geen kleinkunst fijn in het ontleden en onmachtig een groote scène te schilderen, maar evenmin de fout van de meeste historische of in vorige eeuwen spelende romans; uitwendig vertoon zonder inwendige schoonheid. De hoofdpersonen Isabel en Anthony ontwikkelen zich tot prachtige menschen, zonder aan waarschijnlijkheid in te boeten wat zij aan grootheid winnen; de nevengestalten zijn goed volgehouden, alleen de liefdesgeschiedenis tusschen Hubert en Isabel is wat zwak geteekend. Wij gelooven best dat de liefde voor Hubert Isabel's tweestrijd verhoogt, en we nemen ook wel aan, dat Hubert haar bemint, maar hoe vaag, hoe onbestemd is deze genegenheid vergeleken bij de hooge sterke liefde tusschen Ralph en Beatrice in Hoe een Koning overwon. Des te schitterender rijst daarentegen de flguur van Mary Corbet met haar warm edel hart, haar hartstochtelijk gemoed en haar onkreukbare trouw voor ons op.

De vertaling behoort, met haar oorspronkelijke werken, tot het beste wat Albertine Steenhoff-Smulders geschreven heeft.

S.C.V.

Oud-Vlaanderland,

door Juliaan Claerhout. - Pitthem, J. Veys.

Tien vertellingen over Oer-oud en Oud-Vlaanderland.

De pastoor van Caster weet er wel wat van, gewis; hij heeft den naam een beslagen oudheid-kenner, of -liefhebber, te

[p. 585]

zijn, en is lid van geleerde genootschappen. En hij kan heel aardig vertellen ook; Pytheas van Massilia, Kole de Frank, Snelger de Fries, zijn levendige, eenvoudige verhalen. Over elk der vijf Oud-Vlaanderlandsche tijdvakken, van Jongsteentijdsch Vlaanderland tot en met Friesch Vlaanderland, krijgen we twee verhalen, handelend meestal over liet ontstaan of de benaming van een West-Vlaamsch dorp. Het Kamp van Kole de Frank werd Coolscamp, Stuwekin bouwde eene kerk, vandaar Stuivekenskerke.

Of 't nu heelemaal streng wetenschappelijk is? - Die Jongsteentijdsche Vlamingen b.v., met hun woeste koppen, versierd met pluimen, getatoeërde gezichten, lijken me wel wat bij het haar getrokken. Nu, daar is het trouwens niet zoo zeer om te doen, niet waar?

Een leuk boekje toch, 't lezen waard, - op zeer slecht papier gedrukt.

P.H.

Avondbloesems,

door Magda Peeters. - Uitgave van Vlaaamsche Arbeid.

Men zegt van een nieuw boek dat het ‘goed’ is om die en die reden, en men voegt erbij dat ‘iedereen het in zijn bibliotheek zal willen hebben’. Of men zegt dat het ‘slecht’ is om die of die reden, en, dikwijls toch, dat dergelijke lectuur ‘een gevaar is voor de jeugd’. - Over dien eersteling van Magda Peeters zeg ik dat hij alleronbeduidendst is, zelfs zonder eenig gevaar voor de jeugd. En al is 't mode, vooral een éerste bundel, nooit heelenal te veroordeelen, over deze Avondbloesems kan ik met den besten wil van de wereld niets goeds zeggen. Het is zelfs zoo onbeduidend dat het niet verder met aanhalingen - God bewaar me! - hoeft bewezen te worden. Hart en smart, nacht en zacht, zijn er de meest geliefkoosde (en de beste!) rijmen; daarom ook is dat witte boekje heel onschuldig.

Dichteresjes!.... heel aardig, maar niet allemaal zouden ze mogen verzen maken.

P.H.

Hoe een koning overwon,

van Rob. Hugh Benson, vertaald door Albertine Steenhoff Smulders. - Uitgave van Het Centrum, Utrecht.

Benson is onze eerste katholieke romanschrijver.

Hoe een Koning overwon is een meesterstuk van 'n roman, zonder zwakke deelen. Ge leeft in dat mooie boek heel het leven mee van het Hof, den adel, kloosterlingen en hooge prelaten, geestelijke en staatkundige beroeringen uit de eeuw van Hendrik VIII. Benson beschrijft dat leven in de eenzame landhuizen, in de stille kloosters en in 't woelige Londen in zoo levendige kleuren, zoo typisch nauwkeurig, zoo rijk en toch zoo sober, dat ge er u heelemaal voelt medeleven. Geen vrome martelaarshistorie, geen gestrafte Kristen vervolgers, maar echte menschen uit dien tijd, met goede en slechte zijden, bij de drijfveer hunner daden. Ieder blijft er in zijne rol tot aan het einde, en 't leeft alles door en naast mekaar tot een mooi en vast geheel. Lijkt het verhaal u soms wat zwaar-ernstig van gang, wat al te kalm en sober, het sleept u toch mee tot het diep tragische voelen van de sombere figuur dier eeuw. De vaste hand en het kalme verstand van den kunstenaar leiden u; zijn gevoel laat hij voluit spreken, maar 't overmeestert hem nergens.

De vertaling werd aan waardige handen toevertrouwd. Weinigen toch kunnen vertalen als Albertine Steenhoff-Smul-

[p. 586]

ders, en al voelt men hier en daar wel eens dat er haast bij was, het zijn toch zeer uitzonderlijke gevallen.

Dit is nu waarlijk eens een boek dat in geen enkele onzer volksbibliotheken mag ontbreken.

Letterkundige snipperingen,

door Modest De Bie. - 2^de Bundel. Uitg. van den Nederlandschen Boekhandel.

Dit boek bewijst dat de schrijver ervan iemand is met verbazend veel goeden wil; de verzameling denkelijk van alles wat er van zijne hand (na reeds een 1^sten dergelijken bundel) in weekbladen en propaganda-schriften verscheen, waar het in elk geval best op zijn plaats zou zijn. Achttien opstellen in ‘dicht en ondicht’ over vaderlandsliefde, wonderdadige bekeeringen, Vlaamsche beweging, en dies meer. De gedichten zijn gelegenheidsgedichten of cantaten. Precies niet totaal zonder eenige waarde, hier en daar minstens. De schrijver zelf noemt het ergens een volksboek. Maar een volksboek mag gerust veel beter zijn.

P.H.