Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1912

[p. 169]

Rein-leven beweging in Noord-Nederland

Een woordje van aanvulling moet hier komen bij dat geestdriftige en oprechte artikel van Lod. Van Mierop. En al betreuren wij het dan niet eens te zijn met hem in meer dan één punt, toch doet het goed met een andersdenkende kennis te maken die meê wil uitzien naar de middelen om het onreinleven van onze twintigste eeuw tegen te werken. Eerst en vooraf 1^o erkennen we dat we veel ellende moeten bejammeren ook onder onze katholieken; 2^o dat er nooit genoeg kan geijverd worden om die ellende te bestrijden; 3^o dat in niet-katholieke middens de middelen door de Rein-Leven Beweging aangewend, zeer praktisch zijn, misschien de eenige praktische; en eindelijk 4^o dat een tijdelijke samenwerking van katholieken met de mannen van Rein-Leven, tot het uitwerken van sommige zeer bepaalde punten van hun programma mogelijk en gewenscht is. Maar, dit toegegeven, weenen wij 1^o dat hare middelen overal ontoereikend moeten zijn.

2^o dat wij in katholieke omgeving (ik durf niet zeggen katholieke landen) de Rein-Leven Beweging niet mogen doen ontstaan lijk L. Van Mierop ze verdedigt.

I

Die middelen zijn ontoereikend.

Heel de Rein-Leven Beweging houdt geene rekening met het feit dat onze natuur door de erfzonde bedorven is, en door de gratie genezen wordt. Zoo wordt natuurlijk alles wat van bovennatuurlijken aard is over het hoofd gezien; zoo wordt - noodzakelijk - te veel belang gehecht aan middelen die van heel ondergeschikte waarde zijn nl. de voorlichting.

Beschouwingen van godsdienstigen aard zooals alomtegenwoordigheid van God, de eeuwigheid van de pijnen der hel en van het geluk des hemels, de Liefde van God en vooral van Jezus tot den mensch worden eenvoudig weggelaten. Iedereen weet nochtans dat ze, zooniet altijd afdoende, dan toch heel wat sterker inwerken op het gemoed van eenvoudige menschen, van kinderen vooral, dan die redenen tot dewelke alle ‘natuurlijke’ of ‘neutrale’ menschen hunnen toevlucht moeten nemen.

[p. 170]

Het gebed, de bijstand van O.L. Vrouw, de heilige Sacramenten, en voornamelijk de Biecht en de H. Communie, daarover wordt natuurlijk niet gerept: en toch weten wij dat die middelen, zooniet altijd onfeilbaar, dan toch oneindig meer het karakter van den mensch de noodige sterkte geven om aan die geweldige strooming weerstand te bieden.

Zoo worden al die krachtige middelen, die wij, katholieken, tot onze beschikking hebben, wel niet veroordeeld maar heelemaal ontoereikend verklaard en effenaf opzij gezet.⁽¹⁾ Dat is een eerste erge misstap.

De middelen daarvoor in de plaats gesteld zijn volstrekt niet in staat om ze te vervangen.

Want buiten de vorming voor het verstand, buiten de groote kracht verleend door de vereeniging van een sterk getal mannen en vrouwen, die het oprecht meenen, kan ik in de Rein-Leven beweging niets vinden dat me zou sterker maken tegen het kwaad. En nu moet er toch na Förster, dien Lod. Van Mierop zelf aanhaalt en aanprijst, niet meer gewezen worden op het onvoldoende van de verstandelijke opleiding, ja op het gevaarlijke daarvan, indien niet een stevige zedelijke opvoeding daaronder

(1) Zelfs ontvalt aan de pen van Lod. Van Mierop wel een woordje dat ons, katholieken, moet pijn doen: ‘... Geen enkele kerk heeft dit kunnen verhoeden bij haar eigen leden. Over de waarde van een geloofsbelijdenis laat ik mij niet uit. De inhoud van de Roomsch-katholieke zedeleer mag ik laten rusten. Want wij hebben het nu niet over de leer, maar over het leven. Niet wat de leer predikt, maar wat het leven toont. En de praktijk van het dagelijksch leven toont onwederlegbaar, dat het in doorsneê overal hetzelfde is: sterken en zwakken, doch de zwakken het meest.’ (Cfr. D.W. & Belf., blz. 239). - Deze aanhaling is duidelijk genoeg om te laten blijken dat de Schrijver niet weet wat door den katholieken godsdienst wordt tot stand gebracht op het gebied van Rein Leven. Ik durf meenen dat iemand, die zonder vooroordeel de feiten kan nagaan, zoo niet zal spreken. Jammer genoeg gebeurt er zeer veel kwaad, ook in katholieke middens - maar niet daar waar de godsdienst leeft. En dit wordt al te dikwijls vergeten: dat wij kunnen wijzen op duizenden kuische jongelingen en jonge dochters, op duizenden maagden en kuische mannen. Denkt eens even op onze katholieke scholen - kloosterscholen vooral; onze Seminaries en kloosters voor mannen en vrouwen; denkt eens op onze vruchtbare kristelijke huwelijken met die aantallen kuische, sterke jongens en meisjes - o! we willen niet overdrijven; we zien er ook veel, veel kwaad: maar duidelijk zijn toch deze twee waarheden 10 er is veel meer goed in godsdienstige dan in ongodsdienstige middens; 2^o dat goed in onze godsdienstige middens is rechtstreeks te danken aan de weldaden van den godsdienst. (Cfr. De Bie, Vie Diocésaine, Février-Avril 1912).

[p. 171]

ligt; en de kracht van de vereeniging en van het goede voorbeeld die geeft toch geen enkele maatschappij zoo goed als onze Roomsch Katholieke Kerk: denkt hier even op die ontelbare zuivere heilige jongelingen en jonge vrouwen, op Maria, op Jezus; denkt op onze vrouwen- en mannenkloosters! Een bijzondere reden om dewelke het onderwijs door Rein-Leven verstrekt, zeer weinig invloed kan hebben op de menigte, ligt juist in hare neutraliteit, die haar belet op de princiepen der zedeleer te steunen: nl. God, en den wil van God als grondslag van het zedelijk goede en oorsprong der zedelijke verplichting; de straf voor het kwaad en de belooning van het goed zooals diezelfde God ze ons kenbaar gemaakt heeft in zijne Heilige Boeken. - Kom, daarop ingaan is hier niet mogelijk, maar laten we eens oppervlakkig twee bijzonderheden aanpakken.

Rein-Leven bekampt Nieuw-Malthusianisme. We zijn er blij om, zeer blij. Maar we meenen dat de wetenschappelijke gronden waar Rein-Leven op steunt, en die voor de menigte dan worden: de autoriteit van eenen of meer geleerden, we meenen dat die gronden volstrekt niet sterk genoeg zijn om eenen vader of eene moeder die willen het getal hunner kinderen beperken, van hun gedacht en van hunne handelwijze te doen afzien! Te meer daar de propagandisten van het Nieuw-Malthusianisme zoowel als die van Rein-Leven de namen van universiteitsprofessoren en geleerden kunnen inroepen!

Rein-Leven bekampt Ellen Key en andere moderne zedeleeraren en opvoedkundigen. Wij meenen hier nogmaals - ongelukkig genoeg! - dat de beweging van Rein-Leven tegen de anarchie in zake zedeleer heelemaal machteloos moet komen te staan. Waar haalt ze bewijzen sterk genoeg - zoolang ze wil neutraal blijven - om de menschen, wier machtige driften door die nieuwe theorieën nog zooveel machtiger gemaakt worden? waar haalt ze die bewijzen om die menschen te bekeeren en om de zwakken daartegen te wapenen? (Cf. blz. 250).

Rein-Leven is het niet eens over den keus der middelen, met de Duitsche Vereeniging tot bestrijding der geslachtsziekten.

Maar waar zal Rein-Leven de bewijzen halen en het noodige gezag om die hooggeleerde vereeniging te bestrijden? (Cf. blz. 249).

Zoo meenen we aangetoond te hebben, dat Rein-Leven niet over toereikende middelen beschikt om haar edel doel te bereiken.

In zake kuisch leven is karaktervorming hoofdzaak. Hiertoe helpen vooral bovennatuurlijke middelen: Rein-Leven houdt er geene rekening mee. Overigens vinden wij geene middelen door Rein-Leven aangewend om het karakter te sterken.

[p. 172]

Aan verstandsvorming doet Rein-Leven wel, maar daar zij neutraal is, mist zij den vasten steun waarop alle ware zedeleer moet gebouwd zijn nl. God en zijne eeuwige wet.

II

Wij meenen dat in onze katholieke middens de Rein-Leven beweging niet moet ontstaan

a)	Omdat we niet meê kunnen met een neutrale beweging voor Reiner Leven.
b)	Omdat we inrichtingen hebben in onze Kerk, die veel beter het doel kunnen bereiken dat Rein-Leven najaagt.

a)

We kunnen of mogen niet mee. Wel schijnt het ons mogelijk en gewenscht dat om sommige punten van ons programma te verwezenlijken van tijd tot tijd ‘bloc’ gevormd worde, samen met andersdenkenden. Maar eene voortdurende samenwerking zou ons, katholieken, minder vertrouwen geven bij onze geloofsgenooten en zou ons in gevaar brengen de sterkste beweegreden te ontnemen om ons apostolaat uit te oefenen. Immers gedurige aanraking met andersdenkenden moet bijna noodzakelijk onze godsdienstige overtuiging minder sterk maken.

b)

We hebben in onze Kerk inrichtingen. Och! zoo oneindig veel volmaakter dan Rein-Leven. - Vooreerst onze Congregaties wier leden zich moeten toeleggen om: ‘... zich in hunnen staat te heiligen, alle krachten inspannen om anderen te redden en te heiligen, voor zooveel hun maatschappelijke staat het hun toelaat...’^(1)

En wie dan iets kent van menschen, weet dat ‘zich heiligen’ toch vooral beteekent ‘zuiver leven;’ en wie ooit van eene congregatie deel uitmaakte, weet dat de bestuurders daar vooral naar trachten. om van hunne Congreganisten, kuische sterke jongelingen en jonge dochters te maken.

Daarnevens, (misschien wel daarboven, 't moet hier niet uitgemaakt worden welke inrichting den voorrang verdient) de Derde-Orde. Dat is toch wel het ‘Katholieke Rein-Leven’ bij uitnemendheid. 't Bracht ons te ver om heel den regel af te schrijven en toe te lichten.

Eenige woorden maar uit de verschillende punten.

§ 1	... in levenswijze en kleeding terzijstelling van alle weelde en pracht...

(1) Wernz, Acta Romana Soc. Jesu, Dec. 1910.

[p. 173]

§ 2	... Zich verwijderd houden van dansgezelschappen, te vrijzinnige tooneelvoorstellingen en slemppartijen.
§ 3	... In spijs en drank matig zijn...
§ 4	... Vasten voor het feest van Maria Onbevlekt ontvangen en van onzen H. Vader Franciscus; zeer lofwaardig zijn zij, die bovendien des Vrijdags vasten en des Woendags zich van vleesch onthouden... (Dit alles natuurlijk buiten de verplichtingen opgelegd aan ieder christen nopens het vasten en vleeschderven).
§ 5 en 6	... Bidden.
§ 8	... Boeken en nieuwsbladen, waaruit gevaar voor de deugd te vreezen is, mogen zij in hunne huizen niet toelaten, noch dulden dat ze gelezen worden door hunne onderdanen.
§ 10	... Des avonds doen zij onderzoek of zij soms eenigen misslag hebben begaan...^(1) Dit is genoeg meenen wij om te toonen dat eene Rein-Leven beweging bij ons katholieken nutteloos zou zijn. Leg even dien regel nevens de statuten der Rein-Leven Beweging; en dan vraag ik: waarmêe zullen onze katholieke mannen en vrouwen het verst komen?^(2)

Een Rein-Leven Beweging zooals Lod. Van Mierop ze opvat, die kunnen we begrijpen en blijde toejuichen in niet katholieke middens. Daar kan ze zeker veel goed stichten. En dat is eene eerste reden om dewelke wij dankbaar zijn jegens hem die de ziel van deze beweging is bij onze Noorderburen. Een tweede reden om hem te bedanken is, dat hij met zijn edelmoedig werken op een ander midden ons verplicht te zien hoe diep het zedenbederf heel onze maatschappij heeft aangestoken; dat hij ons verplicht te zien dat wij al de verweermiddelen tegen dit bederf in ons bereik hebben maar ze niet kennen⁽³⁾; dat hij ons verplicht, al was 't om onze eer als katholieken hoog

(1) Naar Fr. David De Kok, O.F.M., S. Franciscus Wereldlijke Derde Orde in Onzen Tijd, blz. 99. Leiden, Futura, 1911.

(2) Onder de verschillende werkingen van Rein-Leven is me vooral nog deze opgevallen: de stille arbeid van persoon tot persoon; en daaronder de briefwisseling met, of bezoeken van ongelukkige verdwaalden aan ijveraars van Rein-Leven (blz 253) - Maar wat is dan toch onze biechtstoel anders dan een adres waartoe ieder Roomsch Katholiek zich wenden kan; en waar hij zal vinden alles, alles wat de inlichtings-bureaux van Rein-Leven kunnen geven; en daarbij nog zoo oneindig veel meer: nl. de zekerheid der vergiffenis en sterke gratie voor later!

(3) Hoeveel katholieken kennen o.a. den Wereldbrief van Z.H. Leo XIII: Auspicato, 17 Sept, 1882 over de Derde-Orde?

[p. 174]

te houden, de hand aan 't werk te slaan in die onzer inrichtingen - Congregratie en Derde Orde vooral - waar toch zoo veel te weinig naar de dringende eischen van onzen tijd gewerkt wordt.⁽¹⁾

Want die grond van waarheid ligt in de veel te scherpe kritiek van Lod. Van Mierop over onze katholieke toestanden; onze bestaande werken leven niet genoeg den geest uit van de stichters dier werken, leven niet genoeg hunne standregelen. Vandaar dat het bovennatuurlijk geestesleven verzwakt ten voordeele van de bedorven natuur in den mensch; vandaar dat we ook in onze katholieke middens om zoodanig veel miseries moeten treuren.

Laat hier, om te eindigen nog eens samengevat wat, ons dunkens, onze houding als katholieken moet zijn tegenover de Rein-Leven Beweging.

1^o	Niet bijtreden; willen wij op dit gebied iets verwezenlijken, laten we werken in Congregaties en Derde Orde.
2^o	Goedkeuren en steunen als we kunnen in niet-katholieke middens.
3^o	Bij gelegenheid samen werken.

Maar vóór alles, onze eigene inrichtingen bestudeeren; of liever als eenvoudige, gehoorzame kinderen luisteren naar hen die Jezus zending gegeven heeft om ons rein te bewaren; luisteren naar hun woord, en dan ook daarnaar handelen.

G. Simons, pr.

(1) Zie ook nog De Temmerman, S.J. - De Congregatie van O.L. Vr., Lier, 1911.

Nawoord.

Nawoord. - Er bestaan nog in katholieke middens: het Christen Vlaamsch Verbond, zeer werkzaam in Vlaanderen en ook te Herenthals; en Voor Eer en Deugd, waar vooral in Noord-Nederland veel goed over gezegd wordt. 't Ware wel te wenschen dat de ijveraars van die bonden van deze gedachtenwisseling gebruik maakten om ook hunne werking beter te doen kennen. Schrijver van bovenstaande beschouwingen is niet goed genoeg op de hoogte om het te doen.