Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1910

[p. 517]

Over muziek

Nog dreunt en davert, zindert en zingt het in mij van heerlijke Beethoven-muziek; nog galmt door mijn ziel de naklank eener heilige, goddelijke stem. Hier sprak de meester roerend-teeder door eigen schoonheids-vreugd en eigen zielepijn, daar rijst hij op in de onpeilbare hoogten, als Almachtige zelf de al-heerlijkheid en al-grootheid van zijn God bazuinend of als een ellende-lijdende sterveling zijn menschenwee, - ons menschenwee - uitsnikkend voor den troon van den Algoede.

Als intieme kunstenaar genoten wij hem in zijn kamermuziek, - als mensch met godengaven voerde hij ons meê in zijn ‘Missa Solemnis’.

Ik zegde het reeds: het ‘Vlaamsch Kwartet’ is een viermanschap van zoo knappe als jonge kunstenaars, - maar in hun laatsten muziek-avond hebben zij nòg meer en nòg beter gegeven dan ooit te voren. Was hun uitvoering ditmaal volmaakt? - Ik zou wel ‘ja’ zeggen, maar die heeren zouden mijn woord onwaar maken, door een volgenden keer nòg mooier werk te leveren. Maar dit kan ik althans verzekeren: zij hebben twee kwartetten van Beethoven, het 1^ste (in F., op. 18 n^o 1) en het 13^de (in B., op. 130) ten gehoore gebracht, zooals dat nog nooit door een Antwerpsche kapel gedaan werd. Dat getuigde van zelfbewuste kracht en hoogen kunstzin. Tusschen beide speelde de Heer E. Bosquet op voortreffelijke wijze de Sonate op. 31 n^o 2; méer indruk zou die kunstenaar nog teweeggebracht hebben, indien de vleugel van 't klavier ware gesloten gebleven; nu was de klank te geweldig en bleek die heerlijke sonate nòg meer te zijn wat ze anders reeds te veel is: te orchestraal.

Liet deze avond een diepen indruk na, overweldigend en onvergetelijk is die teweeggebracht door de ‘Missa-Solemnis’ twee dagen nadien - den 13^de Maart - vertolkt door de ‘Maatschappij der Concerten van Gewijde Muziek’, onder de leiding van Lodewijk Ontrop.

Dit werk zal een eeuwige bron van studie en genot zijn; zooveel schoonheid, meesterschap en eerlijkheid komt men slechts in enkele kunstwerken tegen. Ik meen te mogen beweren, dat het staat boven het bereik van alle dogmatiek en ieder voelend, in een Oppermacht geloovend mensch tot in 't diepste

[p. 518]

der ziel moet ontroeren; en zelfs de koele atheïst kan niet, dunkt mij, ontsnappen aan de geweldige macht van dien hemelrakenden genius. Gaarne sprak ik uitvoeriger over en naar aanleiding van deze verblindend schoone partituur, doch ik zou vooreerst niet zoo volledig en dan zeker niet zoo degelijk zijn, als Mej, M.E. Belpaire in haar laatste Beethoven-artikel en de Heer Lod. Ontrop in zijn ontleding, die 't programma opluisterde. Ik zal mij dus bij eenige woorden over de uitvoering bepalen: Vier solisten van allereerste gehalte, die alles tot zijn recht lieten komen: MMevr. F. Cahnbley-Hinken, sopraan (Dortmund) en J.K. Durigo, alt (Budapest) en de Heeren R. Plamondon, tenor (Parijs) en L. Froehlich, bas (Parijs); een uitstekende solo-viool, Al. Zimmer (Brussel), kooren, die als onder betoovering de meest afschrikkende moeielijkheden glansrijk overwonnen, een oplettend orkest, niet te vergeten de knappe orgelist Sander Paepen, - allen en alles ten zegepraal geleid door Lodewijk Ontrop. Slechts een aanmerking heb ik te maken: de Heer Ontrop hoede zich voor het te traag nemen der bewegingen; dat was nu wel eens het geval.

Het laatste der ‘Nieuwe Concerten’ gaf veel moois te genieten: een tintelend-lichte sinfonie van Haydn, een meer uitgebreide, zeer knappe en kleurige van Mili Balakirew, een paar aria's uit Mozart's ‘Figaro’ en Händel's ‘Samson’, mooi gezongen door Mevr. Beauck, en twee werken van Belgische meesters: ‘De Dageraad’ uit ‘Le Mort’ van Léon Dubois, zeer schilderachtig, maar dat moet gehoord worden in de lijst van het werk, en het openingsstuk ‘Charlotte Corday’ van Peter Benoit. Vooral de uitvoering van deze laatste, heerlijke brok, was onberispelijk en geestdriftig en bekwam een bijval die bijna het karakter eener betooging had. Men wilde het stuk zelfs doen bisseeren... Lodelijk Mortelmans dirigeerde meesterlijk.

Op opera-gebied, vermeld ik met genoegen de eerste opvoeringen in de Vlaamsche Opera van Wagner's ‘Rheingold’ en ‘Götterdämmerung’ in goede voorwaarden. Ik hoop in een volgende kroniek over deze - en de andere werken der tetralogie - te kunnen spreken, naar aanleiding der twee volledige ‘Ring’-uitvoeringen in de maand April, - een kunstgebeurtenis, die ook wel buiten Antwerpen's stadspoorten zal weerklinken.

Uit vreemde bladen zijn eenige meldenswaardige dingen aan te teekenen. Theater schijnt een vruchtbaar terrein te zijn: dan hier, dan dàar worden nieuwe zangspelen met min of meer, soms zonder, bijval de wereld ingezongen. Weinig geestdrift schijnt ‘La festa del grano’ (Het Oogstfeest) van den jongen

[p. 519]

priester Giocondo Fino te Turijn verwekt te hebben; R. Leoncavallo had wat meer geluk te Rome met zijn ‘Malbruk’, een operette, en met algemeenen lof wordt geschreven over het laatste werk van Siegfried Wagner: ‘Banadietrich’, dat onlangs te Karlsruhe gecreëerd werd. Het schijnt veel beter dan zijn vroegere zangspelen te zijn; hoewel de muziek nog niet heelemaal origineel is en de werkwijze nog aan den Vader herinnert, zou Siegfried ditmaal flink eigen baan gevonden hebben en dit met een werk van blijvende waarde,

In Magdeburg werd Wagner's ‘Ring’ opgevoerd met den Gentschen tenor Pieter de Meyer als ‘Siegmund’ en ‘Siegfried’.

Het ‘Deutsche Requiem’ van J. Brahms moest immers een tegenhanger hebben? En dit heeft het nu in de ‘Deutsche Messe’ van Otto Taubmann, die verleden maand in Berlijn voor 't eerst werd uitgevoerd. Men noemt het eenvoudig een meesterwerk en beschouwt die schepping als de gewichtigste muzikale gebeurtenis van dit seizoen. Bijna met even veel goeds wordt in Stettin gesproken over Ulrich Hildebrandt's ‘Güldne Sonne’, een koraalkantate op een der schoonste Kerkliederen van Paul Gerhardt; doch alléen van Max Reger zegt men, naar aanleiding van ‘100. Psalm’, dat hij een rechtstreeksche volgeling is van den grooten Bach, hoewel hij de moderne techniek niet versmaadt.

Is het te gelooven, dat Händel's ‘Joseph’, op Engelschen tekst van James Miller, pas een maand geleden zijn eerste uitvoering met Duitsche woorden beleefde? Dat gebeurde te Halle a.S.

Bij het doornemen van Duitsche muziekbladen, ontmoette ik eenige namen van landgenooten: Arthur de Greef wordt te Chemnitz geroemd als heerlijke Lisztspeler; Désiré Pâque, te Rostock verblijvend dit jaar, is daar zeer gezien als orkestmeester en toondichter; de Brusselsche cellist J. Gerardy doet een schitterende rondreis in Duitschland; men noemt hem ‘een meester der cello’.

Van hoeveel honderd concerten ik de beknopte verslagen las, kan ik niet precies zeggen, - maar toch zijn mij eenige namen bijgebleven. In de concertzaal regeert nog altijd - gelukkiglijk! - de eenige Beethoven en daarom heen scharen zich Mozart, Haydn, Mendelssohn, Schumann, Schubert, enz., Wagner, R. Strauss, Anton Bräeckner, Hugo Wolf; een eerste populariteit verkrijgen ‘Prélude à l'après-midi d'un faune’ van C. de Bussy, ‘L'apprenti sorcier’ van Paul Dukas en ‘The Pierrot of the Minute’ van Granville Bantock.

[p. 520]

Ik moet terugkomen op die sensationeele ontdekking eener jongelingssymphonie van Beethoven. Dit werk nu uitgevoerd te Jena voor de meest bevoegde musicologen en... wij zijn geen stap verder. Dezelfde gunstige veronderstellingen worden volgehouden, - ja, die en die dingen kunnen van niemand anders zijn dan van Beethoven, zeggen sommigen. Wel, in afwachting dat we zekerheid hebben, kunnen we ons toch verheugen in den rijkdom van een nieuwe schoone symphonie.

Eenige plannen van ‘Festspiele’ en muziekfestivals zijn waard, dat we er een oogenblik bij stilhouden: de stad Salzung zal dit jaar haar ‘Mozartfeier’ hebben: van 29 Juli tot 5 Oogst worden drie opvoeringen van ‘Tooverfluit’ en ‘Don Giovanni’ en drie Mozart-concerten gegeven. In Mei zijn er Leipziger ‘Festspiele’ van ‘Tooverfluit’, ‘Fidelio’, ‘De Meesterzangers van Nürnberg’ en ‘Triston en Isolde’. Voor de Jubileumsfeesten van Rome in 1911 is reeds een uitgebreid operaprogramma samengesteld: de beste werken van Paisiëllo, Bellini, Donizetti, Verdi en Boïto, en nieuwe zangspelen van Puccini, Mascagni, Leoncavallo, Franchetti en Giordano. Te Lanchstedt worden historische opvoeringen voorbereid van ‘lichte zangspelen ten tijde van Goethe’; men heeft gekozen: ‘La Serva Padrona’ van Pergolese, ‘Der betrogene Kadi’ van Gluck en ‘Abu-Hussan’ van Weber. Doch, wat misschien het meest onze aandacht verdient - omdat het zoo gewichtig en zoo dicht bij ons is tevens - zijn de groote Bachfeesten, die te Duisburg worden op touw gezet. Ziehier, in groote lijnen, waaruit zij zullen bestaan: 4 Juni: gewijd concert; 5 Juni: feestgodsdienst, gevolgd van Kamermuziek-concert; 's avonds: Kerkconcert; 6 Juni: historisch concert, met instrumenten uit Bach's tijd; 's avonds: ‘wereldlijk’ concert; 7 Juni: feestzitting der ‘Neue Bachgesellschaft’ gevolgd door een tocht op den Rhyn. Vele Bachliefhebbers zullen die hooge kunst-feesten ongetwijfeld willen bijwonen.

De ‘Wagner-Verein’, van Berlijn. - Potsdam vierde onlangs zijn 25-jarig bestaan en werd meteen opgelost. Men betuigde, dat zijn bestaan overbodig was geworden, vermits het gestelde doel - de werken van den Meester te doen uitvoeren en bij het publiek in te leiden - sedert lang bereikt mag heeten. De knappe kapelmeester D^r Muck was de laatste voorzitter.

Goed nieuws voor de vioolacrobaten: op een veiling van Paganini's nalatenschap werden een honderdtal handschriften van onuitgegeven werken verkocht. - En nu we toch in Italië zijn: een graaf Grabinski-Broglio heeft zich geamuseerd met het opmaken eener statistiek van de Italiaansche theaters. Ze

[p. 521]

zijn 1517 in getal! Plaatsjes van 350 (Camponogara) en 450 inwoners (Azzome) hebben een theater met regelmatig gezelschap; in St-Vincent zijn vier theaters voor de 570 inwoners! Die schouwburgen dragen de meest verscheiden namen; vele zijn gewijd aan volkshelden, kunstenaars, vorsten, één zelfs (te Montagnano) heet ‘Teatro Leo XIII!’

Een Amerikaan, Henry T. Finck, heeft een boek anecdoten over wereldberoemde zangers uitgegeven; o.m. acht ik deze het vertellen waard - en daarmee zal ik deze kroniek sluiten: Jean de Reské had zich te Parijs als hoogleeraar voor beroepszanger gevestigd. De reeds beroemde Duitsche tenor Knote meldde zich bij hem aan als ‘een handelsman, die meende een beetje stem te hebben, en - wàt de meester daarvan dacht?’ Na hem gehoord te hebben, voorspelde J. de Reszké hem een schitterende toekomst. Minder gelukkig was Caruso's leeraar: ‘Studeer braaf en ge zult het misschien nog tot 200 lire in de maand brengen!’ Caruso wint nu een millioen lire per jaar!

Wat 'n arme stakker!...

Leo van Riel.

Antwerpen, den 21ⁿ Maart 1910.