Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1909

[p. 51]

De Witte
(Fragment)

Toen de Witte langs 't openstaande deurken van de speelplaats de straat opschoot, was er in den omtrek geen enkel schoolknaap meer te zien. Donderdags 's middags gingen ze in den regel tamelijk recht naar huis om seffens te kunnen eten en zoo van den vrijen namiddag langer te genieten. Hier en daar ging nog een boer barrevoets, zijn frak losjes over de schouders geslagen en den breeden biezen hoed op het hoofd, met langzaam-zwaren stap huiswaarts voor den noen; maar van die menschen moest de Witte niks hebben; die deden hem elken keer aan zijn vader peinzen en aan ‘werken als de school uit is.’

't Was volle middaghitte, en de geweldige zomerzon stak daarboven zoo witgeheet in de strak uitgespannen effen lucht, en de warmte bunselde op in de breed openliggende straat, op de droog ketsende grijze kasseien en tegen de heetgevlamde muren der huizen, en drukte zoo benauwelijk op het lijf dat de Witte er een oogenblik verduizeld in stond en 't helle priemend lichtgeflits hem de oogen met een pijnlijk ongemak deed verpinkelen en zijn voorhoofd in rimpels trekken.

Maar daar zat zoo 'n blijheid in al zijn leden die hij moeilijk in zich bedwongen hield en die hem al dat spetterend zonnegeweld deed heerlijk vinden, omdat die voormiddag toch weeral achter zijn rug lag, en hij reeds vooruitgevoelde al de nieuwe frissche geneugten van den langen namiddag. Zijn miserie in de school was reeds uit zijn kop. 't Deed hem telkens wel wat aardig aan als hij alleen moest naar huis gaan, omdat alle menschen dan zoo goed zagen dat hij niet met de anderen had buiten gemogen, en daar wrokte bijwijlen nog wel eens eene wraakbegeerte in hem op tegen Dries de Knots en den meester, doch 't vervaagde allengskens in 't sterker voelen dat 't geen school was dien achternoen.

Hij plaatste zich met den rug tegen een muur, trok zijn

[p. 52]

kousen uit, stak ze in zijn klompen die hij met de holten op elkaar toepaste en stapte dan barrevoets door de smalle streep zwarte schaduw die aan den linkerkant der straat langs de huizen voortlijnde verder. De deuren stonden overal open, en de weepsche geur van gekookt middageten sloeg hem in 't gezicht. Telkens keek de Witte eens eventjes binnen en zag de menschen met losse kleeren en bloote voeten aan den disch zitten, zwijgend en blazend van de warmte. Aardigheid vond hij er niks in, dan alleen dat hij een kindje dat met zijn zuigflesch achter een deurstijl stond zoodanig door zijn plots verschijnen voor de deuropening deed verschrikken, dat het kleintje zijn flesch liet in scherven vallen en vreeselijk begon te huilen. Hij hoorde eene bijtend-kwade wijvenstem hem achterna roepen dat ze hem straks een oorveeg zou geven, maar de Witte deed alsof hij 't niet hoorde. Wijven en kinderen trok hij zich heel weinig aan.

Aan den hof van Roos Baman wierp hij eens met zijn klomp naar den zwaar beladen kersentak die er over den hofmuur hing, zonder te raken. Bij den kantonier deed hij een paar steenen in 't open keldergat rollen. Bij Wizze nevens de Demerbrug vroeg hij aan Dikke Trien, de fruitverkoopster, ‘of ze geen rotte krieken had die ze niet meer kon verkoopen’, waarop Trien hem toebeet ‘dat ze verdomd! nooit 'n rotte kriek verkocht’, maar hem toch met hare vuile zwarte klauw eenig rottig-rijpe kersen in de hand duwde; de Witte bekeek ze eens met een vieselijk oog en gooide ze dan uit alle kracht terug tegen Trien heuren kop en door het huis, dat ze aan den anderen kant spattend tegen den muur uiteenkwatsten, en hij riep al weg-loopende: ‘ze rieken te straf naar uwen geneverasem!’ - Verder trakte hij nergens meer daar het anders te laat zou worden.

Aan zijn huis gekomen rook hij al voor hij de deur opentrok dat er ajuinsaus was en spek. Hij trad binnen zonder goeien dag te zeggen, en de anderen praatten en deden kalm voort aan den eet alsof ze den Witte niet eens zagen binnenkomen. Ze hadden hun soep al uit en waren bezig de aardappelen met ajuinsaus en spek te verorberen, en de soepkom stond naast de tafel op den vloer. Ze waren niet gewoon op den Witte te wachten voor het eten omdat

[p. 53]

hij daar eerst en vooral nog veel te jong voor was en omdat ze verder nooit zeker waren van zijn thuiskomst. Vader had zelfs op een avond dat de Witte ten achten nog niet binnen was met een vuistslag op tafel verzekerd dat ‘die verdommensche lorejas wel een heel week zou durven wegblijven’ en Heinke had het ontkend omdat de Witte altijd zoo 'n grooten honger had. - De Witte eischte het natuurlijk ook niet dat ze op hem wachtten, maar nu dat hij voor éen keer bijna op tijd thuis was en de voormiddag hem juist niet in eene plezierige stemming had gebracht, zette hij zich met een zuur bokkig gezicht aan tafel.

- ‘Waarom komde nie' wat eer naar huis,’ zei moeder, ‘nu is de soep bekant koud’ - en ze schepte hem zijne telloor vol.

- ‘Voor mij moet alles maar goed genoeg zijn,’ monkte de Witte tegen zonder opzien.

- ‘Zwijg, bengel,’ kwam vader er nu tusschen terwijl hij een grooten aardappel in zijn mond duwde, ‘blijf den naasten keer zoo lang nie' meer onderweg hangen dan zulde met ons kunnen beginnen.’

- ‘'k Heb ieverans nie' blijven hangen, en ze hadden de soep toch even goed kunnen op 't vuur laten staan....’

- ‘Potverblomme, as ge nie zwijgt jaag 'k u de deur uit’ - vader kon zich om nen ijlen niet zoo gauw kwaad maken en duldde geen tegenspreken - ‘en as ge die soep zoo nie' meugt leg er dan uwen kop neven.’

Om er zijn kop neven te leggen had de Witte hoegenaamd geen goesting, maar wel om, met zijn arm op tafel geleund, in de soep te plonzeren met zijn lepel en er de lange dradels vermicelle uit op te halen en ze weer glibberig te laten neerglijden. En hij keek ondertusschen zoo stijfkoppig en met zoo'n zuur vertrokken gezicht in zijn bord alsof hij aan 't verzinnen was of hij zou eten of 't laten staan.

- ‘Maak een kruis,’ zei vader kort-af, maar de klank van zijn stem liet duidelijk hooren wat hij daarachter meende.

De Witte liet zijn lepel dwaas op den telloorrand vallen, sloeg achteloos een scheef kruis, duwde zijn twee halvelings gevouwen handen onder zijn kin en keek met vooruitgesto-

[p. 54]

ken stijve lippen eenige stonden over de tafel, sloeg weer een kruis en 't lepelen herbegon.

- ‘Sakkerrrdomme!!’ - en pardaf! vader greep hem met de eene hand over de tafel bij den arm, en sloeg hem zonder dat de Witte den tijd had zich achteruit te trekken, de heele kom soep averechts om op zijn kop en liet ze erop hangen - ‘Nu zulde ze wel meugen!’ wierp hij er met een korteren vloek nog tusschen.

De Witte uitte een naren verschrikten schreeuw die brobbelend van onder de kastrol uitkwam wijl hij ze snel van zijn kop afhief en over den grond liet rollen. De soep stroelde hem over zijn haar, zijn gezicht en zijn ooren en liep langs zijn hals over zijn lijf. Een oogenblik lag hem een dik vettig-glimmend varkensbeen boven op zijn haar, maar 't viel er af. En ze moest toch nog zoo koud niet zijn, de soep, want met wijd-geopende keel schreeuwde hij dat hij ‘heelegansch verbrand’ was. De gladde drendels vermicelle en de afgekookte selder- en porij-spieren hingen hem achter de ooren en in zijn saamgeplakte haarbos, en gaven hem 't voorkomen van een hond die ergens uit eene vuile gracht op den kant komt gekropen. En zijn gezicht verneep hij in zoo 'n scheef-huilerigen jammerplooi dat Heinke en Nis samen plots in een lachbui schoten die hen een heelen tijd belette voort te eten. En vader schudde hem nog eens duchtig zoodat de vermicelle van zijn ooren afviel, en moeder raapte de kom op en klaagde met een kwaad gezicht - ‘Een heel stuk lak van de kastrol - en daar leêt nu mijn goei' soep, - die leelijke stroeskop.’

- ‘Wring zijn hemd uit, dan is er nog genoeg voor morgennoen’, raadde Heinke aan.

Aan de mishandeling die de Witte onderging, daar dachten ze niet aan, maar wel dat er een stuk lak van de kom af was en of er morgen nog zoo'n soep zou zijn.

- ‘Hier, zei moeder wijl ze hem nen vuilen blauwen voorschoot tegen zijn gezicht duwde, ‘veeg uwen kop af en maak dan dat ge uw patatten binnen hebt,’ - en terwijl de Witte al snikkend zijn kop afdroogde nam moeder eene andere telloor, vulde ze met dampende aardappelen en lei er een stuk bruin-gebakken spek op. En immer door begromde ze hem over de verklaste soep precies of hij 't zelf was die ze over zijn kop had gegoten.

[p. 55]

- ‘En als ge dat nu weer nie' meugt dan moette 't maar zeggen,’ dreigde vader, ‘dan zulde zien wat er van komen zal!’

De Witte dacht dat er al weinig ergers komen kon dan eene kom soep over zijn kop te krijgen, maar hij vond het toch geraadzaam zich nu verder maar koes te houden want zijn vader was in staat hem ook nog de pan gesmolten vet in den nek te gieten die in 't midden der tafel stond. En hij verduwde den hikkenden nasnik in zijn keel door drie aardappelen te gelijk in zijn mond te steken.

De Witte verwenschte op dit oogenblik zijn heele familie en zonder leedwezen had hij ze tot den laatste zien naar de maan vliegen. Ze mochten allemaal verrekken.... Hij wou dat het huis in brand stond.... of liever dat hij, de Witte, morgen dood, koud en bleek op zijn bed lag en hun nog zeggen kon: ‘Dat is omdat ge de kastrol soep over mijn kop gegoten hebt!’ 't Zou dan wat anders zijn dan ‘zou er morgen nog soep zijn.’

- ‘Trek zoo 'n leelijk gezicht niet’, snauwde vader hem weer toe terwijl hij den Witte zijn vork onder den neus hield, als om hem te beduiden dat hij anders daar zijn hoofd zou opsteken als eene patat. De Witte antwoordde niets, wel voelende dat hij nu toch niets naar hun goesting zou doen, met de stille vrees de pan vet over zijn hoofd te krijgen. Maar nu hij hoorde dat zijn gezicht hun niet aanstond begon hij, precies of 't natuurlijk bij hem was en hij 't deed zonder te weten, allerhande scheeve en averechtsche gezichten te trekken alsof hij hevige pijn aan zijn tanden had en aan 't probeeren was de aardappelen geheel door te slikken. En hij hield zijn oogen immerdoor maar neergeslagen alsof hij niet gewaar werd dat ze hem allemaal in 't oog hadden. De anderen konden 't ook niet langer ernstig blijven aankijken lijk hij daar zat met zijn wit haar ruigverward en in stijve punten saamgeklist. Ze begonnen gichelend te lachen dat hun lijf er van schokte, en vader trok zelfs zijn grimmig gezicht in een lachplooi, er kalmer tusschenmompelend: ‘'k Geloof dat die strop nog heelegansch zal zot worden!’

De Witte bekeek hen een oogenblik met bijtend-venijnige blikken, want hij had gemeend ze door zijn scheeve smoelen te treiteren, en niet ze aan 't lachen te brengen.

[p. 56]

- ‘Dat haalt 'm allemaal uit zijn verkenshaar’, zei Nis.

- ‘Onze Witte heêt schoon haar als er pommade aan is’, verbeterde Heinke.

- ‘Bezie gij uw oogen’, beet de Witte Nis toe, ‘die zouden veel beter bij een verken passen dan in uwen peerdenkop.’

Die zinspeling op zijn kleine grijze oogen scheen Nis niet zeer aangenaam te zijn, en zeker zou de Witte eene duidelijk sprekende muilpeer gekregen hebben had vader er niet bij gezeten. Nu verkropte hij zijn nijdigheid, doch wrook zich eenige oogenblikken later met aan vader te zeggen: ‘Onze Witte moet me dezen namiddag aan 't hooi helpen, hij heêt toch niks te doen.’

De Witte had den lafaard onder de tafel door een stamp tegen zijn schenen willen geven. Zijn heele vrije namiddag in gevaar.... Hij draaide onrustig op zijn stoel en wachtte met angstig-kloppend hart op vaders antwoord.

- ‘Hij moet eerst naar menheer Verbruggen gaan’, zei deze, ‘om te vragen wanneer ik mag komen.’

De Witte vond zijn vader den besten mensch die er onder de zon liep. - Als hij maar weg was! - en hij zou wel zorgen niet te vroeg naar huis te komen.

Het noenmaal was ten einde. Ze sloegen allemaal een kruis, baden met saamgevouwen handen een kort gebed, en vader, Heinke en Nis trokken naar de weide. 't Was volop in den hooitijd en ze moesten van de zon en 't schoon weer profiteeren. Moeder stond eveneens op, droeg eenige kastrollen weg, goot het vet uit de pan en ging naar den stal de koeien melken, na eerst aan den Witte gezegd te hebben dat hij niet mocht vergeten den hond eten te geven en bij mijnheer Verbruggen beleefd te zijn.

De Witte zat er nu nog alleen, in de zware stilte van 't middaguur. Hij bleef nog eenige oogenblikken met zijn ellebogen op tafel gestut en zijn kin in zijn handen naar de vliegen kijken die in gansche zwermen op de tafel kwamen neerzijgen, sloeg er eenige keeren naar, maar de gedachte aan den langen namiddag en dat hij nu vrij was deden hem weldra opstaan.

Hij ging buiten, deed den hond los die wild en uitge-

[p. 57]

laten omhoog sprong en de kiekens verschrikt uiteendreef en dan met den Witte mee in huis liep. Hier snuffelde hij eens langs den grond omdat er gewoonlijk iets van de tafel gevallen was, joeg de kat buiten die in een hoek van den haard onnoozel en slaperig te oogepinken zat, en toen hij den Witte bezig zag de overgeschoten aardappelen in eene aarden kom bijeen te doen en vaneen te duwen zette hij er zich naast, met de twee voorpooten op tafel. Hij loerde met ernstig groote oogen naar den inhoud van de kom; en toen de Witte de peperbus nam en ze eenige keeren over de kom schudde, keek de hond hem eens nadenkend in de oogen, en de Witte keek den hond in de oogen met een grimlach op zijn gezicht, waaruit het beest besloot dat het misschien iets heel smakelijk voor hem was. Hij blikte nog eens over de tafel om te zien of er niets vergeten was dat wel mocht bij in zijn kom liggen, en daar hij te midden van de tafel de zwaard van een stuk spek bemerkte, stak hij heel gretig zijn harigen groven poot er naar uit. Een ‘foei Max!’ van den Witte deed hem den poot weer intrekken; hij keek eens op alsof hij wou zeggen: 'k wou eens zien hoe lang mijn poot was maar 'k weet wel dat 'k er moet afblijven; en bleef strak staren op den lekkeren beet hopende dat hij misschien van zelfs in zijn muil zou komen. En toen de kat weer voorzichtig kwam binnengeslopen vloog hij er andermaal naartoe, haar duidelijk te kennen gevende dat zij even min recht had op dat stuk spek als hij.

Toen de Witte de aardappelen had klein geduwd haalde hij eene groote pint botermelk, goot er die over en zette de kom op den vloer. Max begon er slabbend en slokkend zich aan te verazen, zijn snuit erin geduwd en zijn voorpooten wijd open, en loerde met één oog over den rand naar de kat of ze 't een derden keer wagen zou zich in zijne tegenwoordigheid te vertoonen.

De Witte ging achter zijn handen wasschen, kwam dan terug binnen en dacht een oogenblik na wat hij allemaal moest medenemen voor den namiddag. Hij ging op zijn teenen eens luisteren aan de staldeur of moeder hem niet zou kunnen verrassen, doch de sjiep! sjiep! der melkstralen die uit den uier der koe in den emmer spoten, stelden hem gerust. Op zijn kousen sloop hij dan naar Heinke en Nis

[p. 58]

hun slaapkamer, greep het pak tabak dat er tegen den grond lag, haalde er eene volle handsgreep uit die hij in zijn zak duwde, en lei het pak op zijn zelfde plaats weer. Hij meende even zachtjes weer weg te sluipen, maar daar viel zijn oog op Nis zijn zondagsche ondervest die aan een nagel tegen den muur hing. Hij kon er niet aan weerstaan... trad nader... taste... verdomd! vier sollen van vijf cent. Hij dacht een oogenblik na met 't verleidelijke geld in de hand, overtuigde op een oogwenk zijn geweten.... dat hij eerst toekomend jaar zijn eerste communie deed... en dat hij waarschijnlijk nog niet tot de jaren van verstand was gekomen, - en de vier nikkeltjes gleden zachtjes in zijn broekzak.

Hij kwam bij Max terug die zijn kom glad leeg had, streelde hem heel vriendelijk over den rug, floot een deuntje om moeder daarachter te doen hooren dat hij nog altijd daar was, ging haar zeggen ‘dat hij nu weg ging’, en trok er van door.

Max sprong hem wild achterna.

Leuven.

Ernest Claes.