Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1909

[p. 461]

Wraak

Jan was radermaker. En hij hamerde en beitelde zich een ruim bestaan. Hij zou tevreden zijn, als er geen houtdieven waren in de wereld.

Hij zaagde 's avonds nette blokjes om er over dag spaken en naven van te maken. Maar de nacht is donker. Jan sliep vast. En als hij 's morgens naar zijn werkplaats trok, waren de mooie ‘knabben’ verdwenen en ook de ruwe bonken hout waren weg. Dat duurde nu al eenigen tijd, want 't was winter en arme menschen hebben ook koud. Lange donkere nachten had hij al gewaakt. Hoe graag zou hij ze in zijn vingers hebben. Hij zou ze malsch beuken als geklopte stokvisch. Gerecht, niets waard. ‘Ik ben mijn eigen rechter’. Maar als Jan op post stond, was er niets verdachts te zien. 't Was toch ellendig zoo 'n stelen. Of 't spoken en duivels waren, zoo onzichtbaar bleven ze.

En Jan peinsde over middelen om de blokkendieven onder schot te krijgen. Want dat hij ze niet kon vangen, dat ergerde hem 't meest.

Met een hoofd vol wraak en duister vol woede liep hij rond. Ze stalen alles. Zijn werkplaats zouden ze nog afbreken....

Om zijn morrend hart lucht te geven, vertelde hij met dreigende armen van die roovers aan zijn buren; 't meest aan die, welke hij 't minst vertrouwde. Deze lieten hem even wijs, misschien niet zonder reden; met verachting wierpen zij alle verdenking verre van zich en konden maar niet begrijpen wie zoo iets bij Jan buur ondernemen durfde. Als iemand aan het stelen geen geloof sloeg, dan kreeg Jan een kop, zoo gloeiend rood als een vurige Brabantsche kachelpot; en dien mistrouwde hij 't allermeest.

Daar men bij zulke dingen soms leelijk den spijker kon misslaan, bevond hij ten slotte dat zwijgen niet kon verbeterd worden. Met te veel daarover te kakelen en te razen, kon hij zich soms aan den duivel biechten.

[p. 462]

Langzaam aan verkoelde zijn vlammende gramschap. Naar een gepast middel zocht hij om de schurken hun straf te doen voelen.

Op zijn breed voorhoofd vormden zich dikke rimpels van 't overpeinzen hoe hij het aan boord zou leggen om de booswichten de strop om den nek te hangen en ze te kelen.

Soms stond hij te midden van zijn werk strak voor zich uit te staren, dan weder drongen schaaf en beitels dieper in het knerpend hout, dan bonkte de hamer feller als vuurden innerlijke machten hem ten strijde, als sloeg hij reeds op de dieven als de ‘Duvel op Geerke’.

Geluiden van wagens en menschen gingen hem voorbij zonder dat hij ze hoorde of zag. Met zijn dagelijksch werk en zijn wraakplan hield hij zich enkel bezig. Hij dacht en herdacht maar.... Tot opeens het hem helder als licht werd.

Met geen ‘klemmen en voetangels’ zou hij ze nog willen afschrikken, maar in de lucht moeten ze vliegen.

Op een morgen als de late winterzon met haar roodgulden stralen het werkvenstertje goudkleurde en een rozige stofbundel door het venster stak, zat Jan met een vroolijk gezicht knielend voor een hoop houtblokken.

In een twintigtal boorde hij diepe gaten, vulde ze met schietpoeder en stopte ze dan dicht met een zwaren eiken stop, zoodat niemand iets van het gevulde merken kon. Tevreden over zijn arbeid, legde hij de bommen buiten om gestolen te worden. Zoo de dieven nog den lust en den moed hadden dit hoopje hout mede te nemen, dan zou hij met voldoening hooren spreken van ‘ontploffingen’, ‘in-de-lucht-springen’. Heel het dorp zou in opschudding komen. Zijn verbeelding ontwierp hem de leukste tafereelen.

Bij zijn ontwaken ging hij elken morgen eerst een bezoek brengen aan zijn ontplofbare kachelknabben. Maar als hij zag dat ze nog geen beenen gekregen hadden, kropte het spijt hem in de keel.

Was er verraad in 't spel? Zouden ze lont geroken hebben? Dat kon niet. Hij had er niemand over gesproken en niemand had iets van zijn voornemen kunnen gewaar worden.

Vurig hoopte en verlangde hij dat de dieven nog eens zouden terugkomen, al was 't maar éen keer. En zij kwamen weder....

[p. 463]

Den vijfden morgen waren de ‘knabben’ gelangvingerd. Van tevredenheid bonsde zijn hart feller en zijn breede kaken spanden zich van blijde lachlust wijd open. Het zou nu gaan kliksemen en donderen, knetteren en knallen.

Dien dag werkte hij met lichter gemoed en schepte reeds behagen in hetgeen komen moest. Zware vermoedens had hij tegen twee zijner buren. Meer dan eens was hij er gaan buurten, nauw lettend of ze de kachel niet opstookten met zijn ‘knabben’. Ze leken er wonder goed op, maar vast bewijzen kon hij niet, ofschoon hij toch heel goed wist, dat die menschen dergelijk ‘stooksel’ nergens anders dan bij hem konden halen. Ze waren immers maar klein-boeren en waar zouden zij zoo 'n goed brandhout anders vinden? En toch moest hij gebaren of hij niets bemerkte. Zoo hij er maar een enkel woordje over repte dan kon hij iets te hooren krijgen van die lui, die niet op hun mondje gevallen waren.

Het uur der wrake was nabij, en licht zou er nu komen. Hij was van plan alle avonden te gaan buurten bij de personen, die hem het meest verdacht voorkwamen. Het zou toch wel eens lukken dat hij oog- en oorgetuige was van 'n schrikkelijke ontploffing.

Bij Hans, die naar zijn meening de langste vingers had, zou hij van avond eens gaan loeren. Die man stookte als een hellevuur en meest houtblokken, die lang tegenhielden en het ijzer roodbrandden.

Achter zoo 'n kachel met gloeiende romp bleven de buurlui tot laat in den avond warmpjes zitten.

Hans' huis was van het dorp. De plaatselijke politiek werd er besproken en betwist. Er mocht in of buiten de gemeente niets voorvallen of het nieuws werd er verteld, gerekt en overlogen. Wat daar beoordeeld werd vloog 's anderendaags rond en hing aan het klokzeel.

Onder bepeinzingen kroop de dag traag voorbij. Met de zwartheid van den avond werd het Jan nu en dan benauwd om zijn lijf. Met de duisternis voelde hij ook zwarte gedaanten in zijn geest ronddwalen.

Er moesten eens menschen bij verongelukken. Had hij daar maar eerder aan gedacht! Zoo er doodelijke onge-

[p. 464]

lukken gebeurden, had hij ‘menschenlijken’ op zijn geweten liggen en had hij zich misschien ook nog voor het gerecht te verantwoorden. Dat zou te erg zijn. Dat waren de stoofknabbetjes niet waard. Een rilling voer hem door de leden. Angstzweet brak hem uit; hij wilde bij verschillende lieden aanloopen en hun zeggen dat ze op moesten passen met de houtknabben: er stak dynamiet in.

Maar waar ging hij dit zeggen? Hij kon misloopen en het over zijn eigen hout krijgen.

En de dieven moesten toch gestraft worden. De ontploffing zou ook wel geen vulkaanuitbarsting zijn. Het zou een grooten knal geven en de lui zouden er met den schrik afkomen. Een geweldige schok, zonder menschelijke verwondingen, zou hun leeren aan andermans goed te raken.

Pijprookend slenterde hij op Hans' woning af, die tusschen andere kleine huisjes lag, droomend in den stillen wintervrede. Uit de nederige gebouwen deunde geroezemoes van stemmen.

De maan stond als een dreigend gouden kantig zwaard aan den hemel om de dieven te straffen. Dat is het voorteeken. Snel dreven eenige lage wolken langs den slanken kerktoren over de donkere huizen.

Bij het naderen van Hans' erf werd Jan weder angstig. Een oogenblik waande hij zich mede onder de puinen bedolven en bleef weifelend stilstaan...... Dan manhaftig vooruitstappend verjoeg hij die nare en dwaze gedachten. Zoo 'n geweldige kracht konden die dingetjes niet hebben. 't Zou maar een knappende vogelverschrikker zijn. Opnieuw flakkerde de wraakzucht op, die zijn flauwe bedeesdheid overwon. Mogelijk ook werden heden avond zijn ‘knetterknabbetjes’ niet afgestoken of konden ook ergens anders afgevuurd worden. Zijn heelen moed bijeen scharrelend ging hij op de deur aan.

Met 'n goeien avond strompelde Jan binnen in de kamer, vervuld met stemmengeruisch van de gewone buurlieden en donker-blauwe tabakswolken zich kringelend tegen de lage zoldering en liet zich zuchtend neer op een stoel bij de deur.

Jan zou dichter bij de kachel komen, meenden baas en bazin. En stoelen werden rammelend opgeschoven. Maar

[p. 465]

Jan bleef als vastgeschroefd zitten. Hij had niet koud en als de lui goed stookten was het overal warm. Van tochtjes, van koude wist Jan heden niets af, tot groote verwondering der huisgenooten, die gewend waren dat hij immer in zijn zelfde hoekje achter de kachel kroop. Nieuws wist hij ook niet, alhoewel hij anders zijn tong niet behoefde te smeren. Er werd over weer en wind gesproken, over Klingels' koe, die op kapot gaan lag. Maar de radermaker hoorde niets; hij staarde in diepe peinzing naar de kachel en sterk inzwijgend de woorden, die snel opwelden als het vuur opeens brommend snorde onder het windgezucht en de vuurgloed op den steenenvloer zich breeder uitdeinde.

Telkens als de wind met klaag-waaiende rukken door den schoorsteen bolderde, voelde Jan zijn hart beklemmen...... Nu gaat het hachelijke ding komen..... Nu springt het heele boeltje uit elkaar..... En nog knalde niets.

Maar toen de vrouw, na drie, vier andere, het vuur nog met een nieuwen knab aanwakkerde, verschoot zijn gezicht. Ja, dat was zeker een van die gevulde..... knabbetjes. Hemel, was hij maar uit de knip weg, weg! Hij krimpte en rekte zich. Een benauwd zweet parelde op zijn breed voorhoofd. Hij voelde zich onwel, maar durfde niets laten blijken..... De heftige wind huilde en loeide door de pijp en deed het vuur knettervlammen. O wee, nu zal het komen..... Bevend op zijn stoel hield hij maar strak de roode kachel met haar brullende pijpen in 't oog.....

Het kwam als de brandklok in den nacht, als donder bij helderen hemel.

‘Pang! Paaf!’ knalde de barstende kachel. De waterketel tuimelde verbrijzeld ten gronde, de rillende ruiten vlogen rinkelend stuk uit hun sponningen, de warmers waren als van lood doodelijk getroffen.

Jan ijlde de deur uit, vloog huiswaarts, kroop sidderend tusschen de lakens met de zoete gedachte: ‘Geen dooden, maar nu zullen zij mijn knabbetjes wel laten liggen.’

De beschieting van Hans' woning ging 't dorp rond en Jan werd nooit weer bestolen.

Jaak Van Rettipo.