Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1909
(1909)– [tijdschrift] Dietsche Warande en Belfort– Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermdHooger onderwijs voor vrouwen in de Vereenigde StatenGa naar voetnoot(1)Veel wordt er tegenwoordig gesproken en geschreven over hooger onderwijs voor vrouwen. Sommigen zien er de noodzakelijkheid niet van in, terwijl anderen misschien eerder te veel zouden eischen. En onder hen zelfs die de behoefte aan een grondiger vorming erkennen, heerschen er dan nog veel verschillende meeningen nopens de doelmatige en praktische inrichting er van. Uit dit oogpunt zal het misschien nuttig zijn na te gaan, wat men in andere landen reeds gedaan heeft en hoe men dit vraagstuk heeft pogen op te lossen. Vooral in de Vereenigde Staten, waar het hooger onderwijs voor vrouwen sterk ontwikkeld is, zal het belangrijk zijn eens van dichtbij den toestand te beschouwen.
* * * | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 355]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Op drie wijzen wordt in Amerika dat hooger onderwijs gegeven: gewoonlijk bestaat er coëducatie; heel zelden worden beide geslachten afzonderlijk onderwezen in verschillende lokalen derzelfde inrichting en elders bestaan er gestichten uitsluitelijk voor vrouwen bestemd. In 1894 waren er 34,758 juffers in gestichten met coëducatie, terwijl er een veel kleiner getal, slechts 23,707, de leergangen volgden in colleges uitsluitelijk voor hen ingerichtGa naar voetnoot(1). Misschien is de oorzaak van dien toestand gedeeltelijk te zoeken in de vermaardheid van vele universiteiten voor beide geslachten, die ver verheven staan boven de beste vrouwencolleges, zooals Smith, Vassar of Wellesley. De grootste oorzaak is echter wel, dat in verre het grootste getal der gestichten beide geslachten aanvaard worden, terwijl de mannen slechts tot één vierde der colleges geen toegang kunnen vinden. Zoo waren er, in 1905-06, 335 hoogescholen en colleges voor beide geslachten, 158 waar enkel mannen, en 129 waar enkel vrouwen toegelaten werdenGa naar voetnoot(2). In Amerika begint de coëducatie van in het lager onderwijs en dikwijls wordt zij voortgezet tot op de hoogescholen toe. Dat is bijzonderlijk het geval in het Westen, waar men minder delicaat blijkt en waar de beschaving zoo verfijnd niet is als in het Oosten. Zoo laten zelfs de Jezuïeten de vrouwen toe in hun hoogeschool te Omaha (Nebraska), uitgenomen in het department of arts; zoo ook zijn de vrouwen heel talrijk aan de hoogescholen van Kansas, Nebraska, Californië, enz. In deze laatste echter zitten zij langs den éénen kant van het auditorium, en de mannen langs den anderen. Dezelfde regel wordt onderhouden aan de hoogeschool van Michigan, te Ann Arbor, waar de vrouwen insgelijks heel talrijk zijnGa naar voetnoot(3). Dus, zoowel in de officieele als in de vrije hoogescholen van 't Westen, worden beide geslachten aanvaard; in 't Oosten, daarentegen, zijn de vrije universiteiten veelal den mannen alleen toegankelijk; dat is 't geval voor Columbia, Johns Hopkins, de katholieke hoogeschool, de vrije gestichten in New-Hampshire en New-Jersey, enz. In Cornell, daarentegen, zijn de vrouwen heel talrijk; een kant van 't auditorium is hun voorbehouden. De universiteiten van den staat maken over 't algemeen geen onderscheid in 't aanvaarden van mannen of vrouwen; uitzonderingen bestaan er toch in New-York, New-Jersey, Maryland, Florida, enz.; de universiteit van Pennsylvanië | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 356]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
huldigt de coëducatie slechts in eenige afdeelingen. Andere gestichten weerom, durven de vrouwen niet heel en al uitsluiten, maar verkiezen toch er zoo weinig mogelijk te hebben. Zoo moeten zij betalen om aanvaard te worden in de hoogeschool van Virginia, terwijl voor de mannen het onderwijs kosteloos is. Die halve maatregel heeft onvoldoende geschenen aan de universiteit van Georgia, die het beter gevonden heeft beide geslachten in verschillende lokalen te onderwijzen; om dezelfde reden heeft Columbia University het Barnard College, en Harvard het Radcliffe College ingericht; zoo kunnen beide geslachten even goede vruchten trekken uit de lessen van een uitmuntend leeraarskorps en zich veelal bedienen van dezelfde bibliotheken, museën en laboratoriums. In de colleges waar enkel vrouwen toegelaten worden, geeft men gewoonlijk van 15 tot 18 uur les per week, en men zorgt dat de Zaterdag heel en al vrij weze; zelfs in het groot gesticht Bryn Mawr beslaan de leergangen doorgaans niet meer dan een tiental uren. Dat is stellig niet overdreven, vooral als men bedenkt, dat doorgaans heel veel voor de lichamelijke ontwikkeling gezorgd wordt en dat, ten andere, de jufvrouwen gewoonlijk slechts rond vijftien jaar toegelaten wordenGa naar voetnoot(1). Er zijn zelfs gestichten, gelijk het Woman's medical College of Pennsylvania, waar de ouderdom van 18 jaar vereischt wordt.
* * *
Welke leergangen vinden het meest bijval bij de vrouwen? Op deze vraag kan men antwoorden, dat bijna de helft de leergangen volgen in oudere en nieuwere talen. Zoo waren er in 1893-94Ga naar voetnoot(2)
Gelijk men ziet hebben de jongens een kleine meerderheid voor het Duitsch, terwijl er vijf- of zesmaal meer juffers zich op het Fransch toeleggen. - Zouden zij in Amerika soms ook zoo Franschdol zijn als bij ons in Vlaanderen? Aan een anderen kant, verkiezen zij verre het Latijn boven het Grieksch - terwijl onze Vlaamsche vrouwen doorgaans op | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 357]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
geen van beide verzot zijn. In sommige gestichten is dat verschil heel groot. Aldus in Barnard en Vassar College leggen er zich 189 en 495 toe op de taal van Cicero, terwijl slechts 44 en 101 die van Homeros kunnen smakenGa naar voetnoot(1). J. ConradGa naar voetnoot(2) geeft een statistiek volgens welke te Bryn Mawr in 1895-96 de hoogere wiskunde en de natuurwetenschappen gevolgd werden door een zesde der leerlingen; evenveel volgden wijsbegeerte en maatschappelijke wetenschappen, terwijl de geschiedenis eenige studenten meer had kunnen vereenigen; eindelijk, legde een kleine helft zich toe op verschillende doode en levende talen. Natuurlijke wetenschappen en wiskunde vinden in Amerika veel meer liefhebbers dan bij ons. Zoo waren er in het jaar 1893-94Ga naar voetnoot(3) 58,000 vrouwen en slechts 45,000 mannen, die zich op natuur- en scheikunde toelegden; hetzelfde jaar werd de wiskunde bestudeerd door 66,000 mannen en 96,500 vrouwen. Die cijfers spreken klaar genoeg. Men moet er echter bijvoegen, dat die leergangen in Amerika zoo grondig niet zijn als bij ons. Het is ook gemakkelijk te begrijpen, dat natuurlijke schoonheidszin eerder de vrouwen dan de mannen tot de kunststudie zal drijven. Dezen kant van hun onderwijs heeft J. Conrad verwaarloosd in zijn anders zoo degelijke studie. En toch waren er b.v. in 1905-06 te Wellesley 81 studenten in de muziek en 140 in de schoone kunsten; te Mount Holyoke werden de lessen over muziek gevolgd door 100 leerlingen en die over kunst door 294; de verhouding is heel groot, als men bedenkt, dat dit gesticht in 't geheel niet meer dan 730 studenten teltGa naar voetnoot(4). Gedurende hetzelfde jaar werd in de Vereenigde Staten de graad van Bacalaureus in de muziek toegekend aan 255 vrouwen, en slechts aan 8 mannen; zoo ook de titel van Bacalaureus in de schilderkunst aan één man en aan 24 vrouwenGa naar voetnoot(5). Men denke echter niet, dat de vrouwen slechts optreden op het gebied van het schoone en het aangename; ook het practisch nut weten zij te huldigen en te waardeeren. Zoo worden zij toegelaten in sommige gestichten voor landbouw- en werktuigkunde, b.v. in de Purdue University te La Fayette (Indiana), in de landbouwinstituten te Amherst en te Boston beide in Massachusetts, enz. In 1905-06 waren er in die inrichtingen 14,241 vrouwelijke en 44,852 mannelijke studentenGa naar voetnoot(6). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 358]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Betrekkelijk weinig juffers wijden zich aan de rechtsgeleerdheid. Zoo waren er in 1893-94 slechts 54 en in 1905-06 176, terwijl er dit laatste jaar 15,235 manspersonen met die studiën bezig waren. In 1890 waren er in de Vereenigde Staten reeds 208 vrouwen werkzaam als rechtsgeleerden, vooral als notarissen.Ga naar voetnoot(1) Daarentegen is de geneeskunde een hunner geliefkoosde vakken; er bestaan zelfs bijzondere inrichtingen waar zij alleen hun graden kunnen verwerven; zoo kunnen zij dokter worden in het Woman's medical college of Pennsylvania na vier jaar studieGa naar voetnoot(2). In 1905-06 waren er 1.021 vrouwen, tegen 23,903 mannen, die zich op geneeskunde toelegden; bij dit getal kan men nog 88 vrouwelijke studenten rekenen in de tandheelkunde en 202 in het apotheekwezen.Ga naar voetnoot(3) In de faculteiten van godgeleerdheid zijn de vrouwen natuurlijk heel zeldzaam; in sommige protestantsche seminaries worden zij nochtans toegelaten, b.v. in het Hartford theological seminary, in het Baptistisch seminarie te Louisville (Kentucky), in het Union theological seminary te New-York, enz. In 't geheel waren er 252 in 1906Ga naar voetnoot(4); zij leggen zich vooral toe op de studie der Oostersche talen of bereiden zich tot missiewerk onder Negers en Indianen.
* * *
Om nu te begrijpen hoe hoog het peil staat van dat onderwijs voor vrouwen, is het noodig eerst een woord te zeggen over de Amerikaansche hoogere studiën in het algemeen. Tot hiertoe hebben wij gestadig gesproken over universiteiten en colleges zonder een strenge grens te trekken tusschen beide, en in der waarheid ware het onmogelijk anders te werk te gaan. In de Vereenigde Staten hebben beide woorden dezelfde beteekenis, namelijk: een gesticht dat gemachtigd is om de wettelijke graden te verleenen. Een groote universiteit, waar het onderwijs van heel degelijk gehalte is, kan den naam dragen van college, en een gewone inrichting, die in Europa ternauwernood den naam van college verdienen zou, wordt ginder veelal met den titel van university bestempeld. Doch niet alleen zijn beide woorden synoniem, maar ook in werkelijkheid is het onmogelijk te zeggen, voor het meeste deel der gestichten, of het universiteiten zijn of niet; alle mogelijke | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 359]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
tusschensoorten bestaan: colleges met één, twee, drie, vier of vijf onzer gewone faculteiten. Ook voor het gehalte van het onderricht is het veelal onmogelijk te zeggen, waar juist hooger, en waar middelbaar onderwijs gegeven wordt. Schier alle Amerikaansche universiteiten waren in den beginne eenvoudige colleges (in de Europeesche beteekenis) en daaruit zijn machtige wetenschappelijke middelpunten ontstaan, gelijk Harvard en Yale. Hedendaags nog gaat dezelfde ontwikkeling haren gang, en gestadig ziet men colleges die zich één of meer faculteiten toevoegen, om zoo allengerhand op een echt Europeesche (nl. Engelsche) universiteit te gelijken. Er valt echter op te merken, dat het oud voorbereidend college schier altijd blijft voortbestaan naast de jongere leergangen. In Amerika is een university dan gewoonlijk een eenvoudig college, ofwel een college vergezeld van een hoogeschoolGa naar voetnoot(1). In zeldzame gevallen slechts wordt het middelbaar onderwijs in dergelijke inrichtingen van kant gelaten. Wat nog zou kunnen bijdragen om ons op 't eerste gezicht vele Amerikaansche colleges te doen aanzien voor echte hoogescholen, is dat het programma van 't middelbaar onderwijs daar verschillende vakken omvat, die in België eerder in 't hooger onderwijs thuis behooren. Zoo leert men er geologie, sterrekunde. rechten, maatschappelijke wetenschappen, wijsbegeerte, enz. Doch de uitslagen van zoo 'n onderwijs zijn toch gewoonlijk niet hooger dan die onzer Europeesche colleges, integendeel. Op de 622 gestichten voor hooger en middelbaar onderwijs, vermeld in het jaarverslag van 1905-06, zijn er een twaalftal die wij met den naam van echte hoogescholen zouden bestempelen. De voornaamste zijn ongetwijfeld Harvard, Columbia en Yale. Doch hier is het de plaats niet daar verder over te spreken. Hier zullen wij liever wat bijzonderheden aanduiden nopens gestichten, waar de vrouwen alleen aanvaard worden. Veel dezer inrichtingen verleenen slechts den graad van Bachelor of Arts, en wel na vier jaar studie: dat is bij voorbeeld het geval met het Woman's College te Baltimore en Wellesley in Massachusetts. Bryn Mawr verleent daarenboven nog de graden van Master of Arts en van Doctor of Philosophy. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 360]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Het programma is over het algemeen hetzelfde als dat van 't middelbaar onderwijs voor mannen. Als voorbeeld geven wij hier de vakken die onderwezen worden in het zooeven gemelde Woman's College: Grieksch, Latijn, Duitsch, Engelsch, Fransch, Romaansche talen, plantenkunde, levensleer, ontleedkunde, physiologie, natuur- en scheikunde, geologie, wiskunde, geschiedenis, wijsbegeerte en vergelijkende godsdienstgeschiedenis. Als men dezen laatsten leergang uitzondert, vindt men al de overige terug op het programma van Bryn Mawr; daarenboven geeft men daar nog bijzondere leergangen in het Spaansch, het Italiaansch, de Germaansche en de vergelijkende taalwetenschap, de klassieke oudheidkunde, de Semitische talen en de bijbelsche letterkunde; zoo ook bestaan er, buiten de gewone leergangen in de wijsbegeeerte, bijzondere lessen over zielkunde, maatschappelijke wetenschappen, opvoedkunde en strafrecht; eindelijk, om alles te bekronen, volgen de juffers nog een leergang van welsprekendheid, waarin zij ongetwijfeld veel belang stellen. Gewoonlijk heeft men in Europa een te hoogen dunk van de opvoeding der vrouwen in de Vereenigde Staten. Zoo zijn er zeker veel vrouwelijke studenten, zelfs in de eigenlijke hoogeschool, maar bijna allegaar in de lagere en de middelbare klassen; hoe meer men klimt in het onderwijs, hoe meer de mannen de bovenhand hebben. Ook zijn er heel weinig die de wettelijke graden veroveren; een uitzondering moet men natuurlijk maken voor den graad van Bachelor of Arts, die eenvoudig beantwoordt aan het diploma dat men bij ons krijgt na de humaniora; in 1905-06 werd deze graad door 4,183 vrouwen verworven; daarentegen waren er slechts 362 die Master werden in dezelfde vakken; 700 verwierven den titel van Bachelor en slechts 15 dien van Master in de wetenschappen; 430 werden Bachelor en 25 Doctor in de wijsbegeerteGa naar voetnoot(1). In Radcliffe College, waar leergangen en leeraars gewoonlijk dezelde zijn als in Harvard University, zijn er heel weinig juffers in geslaagd, een graad der hoogeschool te veroveren. Te Wellesley waren er in 1905-06 slechts 17 gegradueerde studenten op 1096; in Vassar slechts 10 op 977, in Smith 5 op 1213, te Mount Holyoke 4 op 714, enz. Deze colleges tellen nochtans onder de voornaamste onderwijsgestichten voor vrouwenGa naar voetnoot(2). Een punt dat ook een gedacht geven kan van het gehalte dier colleges, is de toestand der bibliotheek. Zoo beschikt Wel- | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 361]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
lesley over meer dan 60.000 boekdeelen; Vassar over 55.000; Bryn Mawr heeft er 56.000 en daarenboven ontvangt het nog regelmatig 354 bladen en tijdschriften. Jaarlijks stelt het Woman's College te Baltimore twee beurzen van $ 500 ieder (meer dan 2.500 fr.) ter beschikking zijner beste leerlingen, om studiereizen te ondernemen in het oud werelddeelGa naar voetnoot(1). Zoo ook geeft Bryn Mawr jaarlijks drie beurzen van dezelfde waarde en met dezelfde beschikkingen; twee staan ten dienste der hoogere, en ééne ten dienste der lagere klassen. In Smith College bloeit een historisch seminarie ingericht om het persoonlijk werk der studenten te bevorderen. Zij die met bijzondere vraagstukken bezig zijn, ondernemen weleens studiereizen in Canada, in Engeland, enz., om ter plaatse zelf de quaesties te onderzoeken. Ook het onderwijzend personeel is veelal heel talrijk; zoo zijn er in Radcliffe 102, in Vassar 91, in Smith 93 en te Wellesley 95 leeraarsGa naar voetnoot(2). Onder die omstandigheden is het mogelijk goed dat ieder slechts met één geliefd vak bezig zij, om zoo een beslagen specialist te worden. Zoo telt Bryn Mawr 10 leeraars in het Engelsch, 3 in de wiskunde en 2 in een half dozijn andere vakkenGa naar voetnoot(3). Verschillende leeraars van Bryn Mawr en Smith werken mede aan geleerde tijdschriften, b.v. aan het American Journal of Theology; M.F. Washburn van Vassar is medeuitgever van The American Journal of Psychology; Charles MacLaen Andrews, bekend historicus uit Bryn Mawr, werd vóór een paar jaar een leeraarsstoel waardig geoordeeld in de vermaarde Johns Hoppins University; Miss Mary Whiton Calkins, belast met den leergang van wijsbegeerte en zielkunde te Wellesley, heeft een goed handboek geschreven voor dit laatste vak en voor de metaphysica; ook levert zij bijdragen in het Journal of Philosophy, Psychology and Scientific Methods. Doch wij zouden te lang zijn, moesten wij verder over die verdienstelijke leermeesters uitweiden. Onder hen zijn er natuurlijk veel vrouwen. In 1879-80 maakten de mannen (122,795) slechts 42.8% uit van het totaal der leeraars en onderwijzers (286,593); in 1905-06 was de verhouding nog veel kleiner, nl. 23.6% (109,179 mannen op 466,063)Ga naar voetnoot(4). Vele oorzaken kunnen er toe bijdragen om die verhouding | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 362]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
grooter of kleiner te maken. Men kan vooral wijzen op de vier volgende factors: 1o De plaatselijke invloeden. In sommige staten is de verhouding sterker en in andere zwakker. In 1905-06 waren er in Arkansas 51.7% mannen (3,922 op 7,581), en in Connecticut slechts 6,9% (326 op 4,729)Ga naar voetnoot(1). 2o Het geslacht der leerlingen heeft hier natuurlijk veel invloed. In de gestichten voor vrouwen waren er in hetzelfde jaar slechts 695 mannelijke leeraars op 2,859. Te Wellesley en in Mount Holyoke is bijna gansch het personeel uit vrouwen samengesteld; dat is echter het geval niet in Radcliffe, waar de leeraars van Harvard zich met het onderwijs gelast hebben. In de gestichten voor mannen of voor beide geslachten, waren er slechts 2,571 vrouwen op een totaal van 21,091 leeraarsGa naar voetnoot(2). 3o In de godgeleerdheid, in de rechten, enz. zijn er natuurlijk minder vertegenwoordigers van 't vrouwelijk geslacht dan in de klassen van letteren of kunst. Ook in de gestichten voor werktuigkunde en landbouw waren er 4,158 mannen op 4,721Ga naar voetnoot(3). Daarentegen in het Woman's medical College of Pennsylvania, is het zwakkere geslacht sterk vertegenwoordigd; het leverde niet alleen den voorzitter, den schrijver en den deken der faculteit, maar ook vier leeraars op de tien, waaronder de titularissen der leergangen in vroedkunde en vrouwenziektenGa naar voetnoot(4). 4o Eindelijk kan de slechte geldelijke toestand van een gesticht ook oorzaak zijn waarom men zich tevreden stelt met een onderwijzeres. Doch hedendaags zijn de Amerikaansche colleges gewoonlijk rijk genoeg, om financieele beschouwingen te kunnen van kant laten. Niettemin is het middelmatig maandelijksch loon eener leermeesteres slechts $ 43.80, dat is 225 frank, terwijl een mannelijke professor of onderwijzer 65 frank meer trekt, nl. $ 56.31Ga naar voetnoot(5). Om te eindigen geven wij de lijst der bijzonderste vrouwencolleges in de Vereenigde StatenGa naar voetnoot(6).
P. Hildebrand, kapucijn. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 363]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De bijzonderste vrouwencolleges in de Vereenigde Staten
|
|