Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1908

(1908)– [tijdschrift] Dietsche Warande en Belfort– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Over Alfred de Vigny
(Slot)

Eene vergelijking met Schopenhauer en Leopardi zou allernuttigst zijn maar is te veelomvattende. Ik heb daartoe voor het oogenblik de middelen niet bij de hand; ik ken den grooten theoreticus van het pessimisme slechts zeer oppervlakkig en weet niet genoeg over Leopardi's zieleleven.

Stellig is het dat Schopenhauer zou gejuicht hebben bij verklaringen als deze:

‘La seule vraie fin à laquelle l'esprit arrive en pénétrant tout au fond de chaque perspective, c'est le néant de tout. Gloire, amour, bonheur, rien de tout cela n'est complètement.’

Wat Leopardi betreft, punten van overeenkomst zijn hunne beschouwingen over natuur. - Voor beiden is zij de ongevoelige getuige van des menschen wee - over smart en ijdelheid des levens.

Nochtans is er opvallend verschil; Leopardi loochent meer de godheid, de Vigny erkent maar lastert haar. Leopardi roept den dood aan. Die bede tot den dood is het refrein van al zijne klaagliederen. Zelfs die hoop mist de Vigny, hij weet niet of het beter zal zijn na den dood dan hier. Bij Leopardi heeft de weekheid de bovenhand; bij de Vigny de rotsnaaktheid. De eerste was een ziekelijk mensch: ‘Le pessimisme (de Léopardi) zegt Brunetière, ayant quelque chose de trop personnel, de trop visiblement inspiré de ses propres souffrances a bien plutôt le caractère d'une lamentation passionnée, que d'une vraie philosophie.’ Van het pessimisme van Byron, Heine, de Musset, Sand, verschilt dat van de Vigny door de algemeenheid, - de Vigny, zegt Brunetière (op. cit. 31), a delivré la poésie de la domination du moi - door den ernst, door het philosophische der oorzaken, - de weemoed der zooeven opgenoemde schrijvers is dikwijls van zinnelijk-erotischen

aard - door de afwezigheid van pose en liefhebberij: Vele schrijvers uit de pessimistische richtingen pronkten met hunne teederheid en smart, en wilden door de wereld gezien worden. De Vigny's smart wordt nooit blind voorthollend en was vol ‘élégance dans sa mélancolie’. (Brun., 183). (Vlg. over de Vigny's Pessimisme, Paléol. op. cit. 106 env.; te lezen echter met oordeel des onderscheids). De andere schrijvers begraven hunne smart onder bloemen; de Vigny toont ze in hare grootsche somberheid.

De practische zedenleer, welke de Vigny uit zijne dogmen afleidt, kan samengevat worden in de volgende geboden:

Berusting en zwijgen; medelijden en zelfopoffering; eergevoel.

Na het overschouwen van de wereldellende, waarop de haat volgde, kwam in de Vigny's ziel de stoïcijnsche leer: berust en zwijg.

‘Un désespoir paisible sans convulsions de colère et sans reproches au Ciel est la sagesse même.’ (Journal, 32).

Die gedachte wordt zinnebeeldig uitgewerkt in het gedicht ‘La Mort du loup’. De wolf, zegt de Vigny, sterft

‘sans daigner savoir comment il a péri,

Refermant ses grands yeux, meurt sans jeter un cri.’

En de dichter besluit:

 
‘Hélas, ai-je pensé, malgré ce grand nom d'hommes,
 
Que j'ai honte de nous, débiles que nous sommes,
 
Comment on doit quitter la vie et tous ses maux,
 
C'est vous qui le savez, sublimes animaux!
 
A voir ce que l'on fut sur terre et ce qu'on laisse,
 
Seul le silencc est grand, tout le reste est faiblesse.
 
- Ah, je t'ai bien compris, sauvage voyageur,
 
Et ton dernier regard m'est allé jusqu'au coeur.
 
Il disait: ‘Si tu peux, fais que ton âme arrive
 
A force de rester studieuse et pensive
 
Jusqu'à ce haut degré de stoïque fierté,
 
Ou naissant dans les bois. j'ai tout d'abord monté:
 
Gémir, pleurer, prier est également lâche,
 
Fais énergiquement ta longue et lourde tâche
 
Dans la voie où le sort a voulu t'appeler,
 
Puis après, comme moi, souffre et meurs sans pleurer.’

Een wolf die de les leest aan den mensch... Heel eigen-

aardig, maar niet zoo onzinnig als de mensch die de les leest aan den Schepper.

Misschien vraagt ge, lezer, hoe zulk leven mogelijk was. Was de Vigny werkelijk bepaald ongelukkig?

In Gudrun dichtte Rodenbach dit diep vers:

‘Uit haar volheid schept de wanhoop wellust.’

Op 31 December 1831 schrijft de Vigny over ‘Le sauvage bonheur de sa vie’ (Journal, 56). Hij zegt dat hij in de levensgevangenis ‘stroo vlecht en berust in al de kwalen en op het einde van iederen dag God zegent indien er geen ongeluk is gebeurd: ‘Je n'espère rien de ce monde et je vous rends grâce de m'avoir donné la puissance du travail qui fait que je puis oublier entièrement mon ignorance éternelle’, en elders: ‘La contemplation du malheur même donne une jouissance intérieure à l'âme qui lui vient de son travail sur l'idée du malheur.’

Aangaande de Vigny's medelijden en zelfopoffering nog eenige gedachten:

‘L'amour’, zegt hij, ‘est une bonté sublime. Aimer, inventer, admirer, voilà ma vie.’ (Bl. 122).

Hij bewondert Christus' zelfopoffering:

‘L'humanité devrait tomber à genoux devant cette histoire, parce que le sacrifice est ce qu'il y a de plus beau au monde et qu'un Dieu né dans la crèche et mort sur la croix dépasse les bornes des plus grands sacrifices.’ Die gedachte van medelijdende zelfopoffering schiep Eloa en Laurette, waarvan het laatste woord zelfverloochening is.

Den godsdienst verving de Vigny o.a. door het eergevoel: ‘Le noble et l'ignoble sont les deux noms qui distinguent le mieux à mes yeux, les deux races d'hommes qui vivent sur terre.’

Hij huldigt de eer als de ‘poëzie van den plicht’. Hier en daar heft hij ze boven den godsdienst: ‘Le gentleman est l'homme d'honneur même qui par les convenances est retenu dans les limites de bonne conduite et de bienséance que la religion n'atteindrait pas.’ (Journal, bl. 87). ‘La religion de l'honneur a son dieu toujours présent dans notre coeur.’ (Id. 94. Cf. Ontwerp van Roman: L'homme d'honneur (Journal, 86). In de novellen Servitude et Grandeur militaire worden deze gedachten in levende wezens belichaamd.

‘Als dichter heeft de Vigny de beroemdheid niet waarop hij recht heeft’, zegt Petit de Julleville. Onder de dichters uit zijn tijd is hij de minst bekende, de minst gelezene. ‘Rien ou presque rien de de Vigny n'était parvenu à l'adresse du public’, zegt Brunetière (op. cit. 6) tot troost van miskenden en ongeduldigen. En nochtans staat hij ten minste zoo hoog als om het even wie onder zijne tijdgenooten.

Nooit rustte zijn altijd-droomende, denkende geest. ‘J'aime à labourer’, schrijft hij (Journal, 89), en elders: ‘Toujours en conversation avec moi-même, je me parle de choses dont les hommes ne se parlent que rarement entre eux....’

‘L'habitude de l'application et d'un travail perpétuel m'a rendu si attentif à mes idées que le travail du soir ou de la nuit se continue en moi à travers le sommeil et recommence au réveil.’ (Andere bewijzen, bl. 70 env. werk van Paléologue).

De Vigny schreef niet uit liefhebberij, uit glorie- noch modezucht: Hij dichtte uit ziel- en geestesdwang en voor de eeuwigheid en hij vond in het scheppen zijner kunstwerken een bedwelmend genot. ‘Il y a en moi quelque chose de plus puissant (namelijk dan de glorie) pour me faire écrire, le bonheur de l'inspiration, délire qui surpasse de beaucoup de délire physique correspondant qui nous enivre dans les bras d'une femme. La volupté de l'âme est plus longue. L'extase morale est supérieure à l'extase physique.’ (Journal, 42). ‘Het eenig schoon oogenblik van een werk’, beweert hij, ‘is wanneer men het schrijft.’ (Id., 43).

Het genieten zijner gedachten troost hem over alles: ‘Consolons-nous de tout par la pensée que nous jouissons de notre pensée même et que cette pensée rien ne peut nous la ravir. (Journal, 92). De gedachten dringen naar buiten: ‘Je ne sais pourquoi j'écris. La gloire après ma mort ne se sent probablement pas; dans la vie elle se sent bien peu. L'argent? Les livres faits avec recueillement n'en donnent pas. Mais je sens en moi le besoin de dire à la société les idées que j'ai en moi et qui veulent sortir.’ (Journal, 97.)

Nochtans ook de letteren bezorgen geen geluk. (Vgl.

Journal, 140-144, du Néant des lettres). Een dichter moet echter werken voor het nageslacht: ‘L'âme d'un poète est une mère aussi et doit aimer son oeuvre pour sa beauté, pour la volupté de la conception et le souvenir de cette volupté et pensant à son avenir s'écrier: ‘Je l'ai fait pour toi, Postérité.’ (Vgl. ook gedachte Journal, 166). De dichter mag zich niet half met zijn werk bezig houden. (Journal, 162). ‘Is de gedachte nieuw, juist, dichterlijk? Is ze in de ziel gevallen dan kan niets meer ze daaruit rukken; zij kiemt als het graan in een gestadig door de verbeelding omploegden grond. Vruchteloos spreek, handel, schrijf, denk ik over deze zaken; ik voel ze groeien in mij, de halm rijpt en schiet op, en weldra moet ik dit graan inoogsten en het zooveel mogelijk veranderen in heilzaam brood.’ (Journal, 163). Het schrijven van gedichten als ‘La Mort du Loup’ is voor de Vigny eene aderlating, (aangeh. Paléologue, bl. 127). Bij hem wortelde bijgevolg de dichtkunst in de ziel. Het bloed van het hart was haar sap. Zijn verstand bloeide erin op oprecht- en groot-eenvoudig. De poëzie van de Vigny is hoofdzakelijk de verwerkelijking eener gedachte bij middel van zinnebeelden.Ga naar voetnoot(1) Wij hebben dat naar aanleiding van de meeste stukken vastgesteld. Barbey d'Aurevilly heette hem le poëte la Pensée.

Hij was in dit opzicht een baanbreker en een voorlooper. Hij heeft de Fransche muze leeren denken en terecht dus mocht hij schrijven: ‘Le seul mérite qu'on n'ait jamais disputé à ces compositions c'est d'avoir devancé en France toutes celles de ce genre, dans lesquelles une pensée philosophique est mise en scène sous une forme épique ou dramatique.’ (Août 1837, Préface). De Vigny's oorspronkelijkheid in dit opzicht is niet te loochenen: De gedachte is altijd grootsch, het zinnebeeld altijd passend. Er is dus veel waarheid in wat Brunetière zegt (op. cit. bl. 20) ‘Ces vers sont beaux parce qu'avec l'émotion désespérée de l'un des plus nobles de nos semblables, nous y sentons vibrer la voix même et passer convulsivement le frisson de la vérité.’

Brunetière schreef dit vóór zijne bekeering. ‘La vérité’

voelen wij niet in de Vigny's werk, maar wij hooren erin de slagen van het van-angst-kloppend hart van een groot deel der grootsten uit alle tijden en volken. De Vigny's kunst is immers, wij zeiden het menigmaal, niet individuëel. Hij spreekt niet graag het woordje moi uit. Zij is geene weergave van de aandoening van een mensch, op een oogenblikje van zijn leven, geene trilling van zenuwen. Zij overvleugelt de landen, zij overheerscht de eeuwen, zij is algemeen-eeuwig-menschelijk-schoon, en daarom juist vinden wij haar zoo groot: Zij is het reuzenkind geschapen door een reus naar zijn beeld en gelijkt op dien Romulus van wien hij schreef: ‘Son beau profil se dessine hardiment en brun sur l'azur du ciel. Son front est droit, son oeil regarde en face, ses lèvres forment une sorte de moue farouche comme celle que devait avoir le nourrisson de la Louve. (Journal, 246).

Hegel had gelijk te schrijven: ‘De zieledriften en de hartsaandoeningen zijn maar stof voor dichterlijke gedachten in wat ze algemeens, stevigs en eeuwigs hebben.’ (Aangehaald Paléologue, bl. 147). Dat komt overeen met wat Goethe schreef: ‘Men verdient den naam “dichter” niet zoolang men slechts persoonlijke gedachten of aandoeningen vertolkt; hij slechts is dien naam waardig, die zich de wereld heeft toegeëigend.’ (Aangeh. Paléologue, bl. 149).

De Vigny had ook gebreken als dichter: ‘Zijne verbeelding is niet altijd zuiver noch kuisch; zij mist weelderigheid en gesmijdigheid.’Ga naar voetnoot(1) De Vigny dicht moeilijk, ook heeft hij weinig gedicht. Daarvan zijn verschillende oorzaken: de ontgoochelingen van zijn leven, zijne stilzwijgendheid - vereerende wijsbegeerteGa naar voetnoot(2). Het woord van Chatterton was op hem ook toepasselijk: ‘En toi la rêverie continuelle a tué l'action.’

‘De Vigny kende verder zijn stiel als dichter niet: hij was lang geen virtuoos zooals de andere groote romantiekers. Hij verachtte den vorm, de techniek. (Paléogue, op. cit. 78-79); alle uitdrukking is toch onvolkomen, dacht hij,

en hij betreurde het schier dat de gedachten moesten uitgedrukt worden. (loc. cit.)

Faguet zegt met pit van reden: ‘L'artiste est inférieur au poète.’ (Op. cit. bl. 145).

Ook Faguet's besluit nemen wij over als het onze: ‘La dernière impression est celle d'une force solitaire, travaillant à l'écart dans une grande tristesse sous un ciel morne, sans hâte et sans bruit, produisant quelques fruits précieux et rares, à qui la matière a un peu fait défaut, et qui se l'est un peu refusée, à qui a manqué aussi le sourire mais non la grâce.’ en Longhaye zelf heet hem ‘un beau talent à qui presque rien ne manque pour faire un très grand poëte.’

Eigenlijk populair door het beste deel van zijn werk was en is de Vigny niet. Toch werd hij door de romantieken druk gelezen en nagevolgd: ‘Dolorida’ had invloed op de Musset's ‘Contes d'Espagne et d'Andalousie’. Misschien is de gedachte van ‘La Légende des siècles’ aan de Vigny te danken. Lamartine's ‘Chute d'un Ange’ is maar uitwatering van de Vigny's ‘Eloa’. In Vlaanderen heeft hij voorzeker het minst invloed gehad onder al de romantiekers. Byron en Lamartine werden heel wat meer bewonderd en nagevolgd.

Het strekt den Vlamingen niet tot eer.

_* * _*

En nu, arme groote de Vigny, nemen wij afscheid: maanden en maanden heb ik geleefd van het voedsel uwer werken, heb ik aangezeten aan het gastmaal waarop gij het soms zuur brood uwer kunst braakt. Ik heb gepoogd in uwe ziel te schouwen en te peilen de diepten van haren afgrond, ik heb geluisterd met ingetogenheid naar de gedachtenstormen welke zoefden door hare ijdelheid. Ik heb genoten aan uwe grootheid maar ook gesidderd voor haar, want er lag Lucifersgloed over heen gespreid en roode hellevlammen verfden haar met het doffe vuur van sombere reuzenbranden. Ik heb in uw werk niet gezien den weerglans van de eeuwige morgenstonden. Gij schiept ‘Eloa’, maar geene ‘Beatrice’. Ik heb soms zoo 'n ijs-

koude rilling gevoeld om mijn hart dat lag aan het uwe; uw dichtersgloed verwarmde niet, want gij kunt niet mededeelen het eenig koesterende vuur der liefde tot het eeuwig goede. Ge zijt zoo gedachtenvol, zoo zwellend van ideeën en gevoelens, en toch heb ik zoo ver-strekkend en zoo ijdel gezien mijne ziel, waarin gij uwe gedachten en gevoelens storttet!

Gij mist iets, maar 't is alles: God.

De hoogmoed heeft u verkleind, de godshaat u verdord, de twijfel u versmacht. Gij staat daar als voorbeeld van een gevallen reus. De reuzenkracht blijkt des te dreunender uit den val. Winterkoud is uwe bergengrootheid. Geen aanbidding wierookt uit uwe kruin. Geen kruisje zoent uw voorhoofd. Geen hoopglans bestrooit met ‘diamanten allerhande’ den koud-witten sneeuw uwer slapen. Geen genadewindje komt aaien uwen stuggen mond.

Boven uw hoofd hing de hemel. De blauwheid der wolken spande om u heen. Ge stondt te midden licht, azuur en warmte en zaagt dat alles niet. Nog andere beelden passen op u dan dat van zulken berg: gij zijt de dwalende ster, eene ongelukszuster van dien Lucifer, die taande den eersten dag; ge waart een wrak zonder kompas, zonder roer, zonder zeilen, zonder vuurbakens der hoop. Geen palm stak in den mast en de magneetnaald van uw hart wees naar geene ‘maris stella’.

Maar gij zijt ongelukkig geweest. Ge zijt gedoopt geweest in de bron van het geween. Gij zijt medelijdend geweest en ‘zalig zijn de medelijdenden’. Hebt gij in het oordeel die woorden gehoord? God weet het alleen, maar wij hopen het. Alle genieën zouden wij gered willen.

Ge zijt niet alleen verantwoordelijk voor wat ge schreeft. Ge hebt gedronken aan de bittere vloeden van verkeerde wijsbegeerten; gelijk de Musset het zegt, hadt gij ook ‘sucé de bonne heure le lait stérile de l'impiété’. Wat gij over uwe moeder schreeft, bewijst hoe goed uw hart had kunnen zijn. Och ja, God, wij zeggen het nogmaals met de Musset (Confession d'un enfant du siècle, bl. 345): ‘Je suis né dans un siècle impie et j'ai beaucoup à expier. Pauvre Fils de Dieu qu'on oublie, on ne m'a pas appris à t'aimer.... Pardonne à tous ceux qui blasphèment! Ils ne

t'ont jamais vu sans doute lorsqu'ils étaient au désespoir!.... Notre sagesse et notre scepticisme sont dans nos mains de grands hochets d'enfants; pardonne-nous de rêver, que nous sommes impies, toi qui souriais au Golgotha.’

Vergeef het den armen dichter; hij heeft zich vergist. Gij hebt veropenbaard met zekerheid, niet met klaarblijkendheid: Uwe liefde wilde vrijheid.

De mensch werd veroordeeld, maar een God heeft geboet en het kruis heeft de zonde van den levensboom verwonnen. Gij zijt geene wraak, God, maar goedheid. De wereld is geen kerker, maar een voorportaal van Uwe heerlijkheid. De natuur is geen graf, geene stiefmoeder, maar eene genadige vruchtbare moeder van bloemen en sterren, van schoonheid en liefde. Ze ligt daar heerlijk open; de bladeren harer pracht wuiven in de lentewinden. Zij striemt op het heelal als een kleurige regenboog. Zij is de eeuwige ladder van Jacob tusschen aarde en hemel. Zij is Gods voetschabel, zijn wierookvat, zijne kroon. De mensch heerscht erop als een vorst. Zijn oog peilt de sterren. Uit de mijnen delft hij schatten. Hij vliegt over de zeeën. De dieren komen nederliggen voor hem. Stellig is de paradijsvreugde niet meer op aarde: Adam is in ballingschap. Nog altijd aan de deur van den heiligen gaard staat de engel met het vlammend zwaard, maar hij moet openen voor allen die het vragen in den naam van het kruis. De Redder is daarvoor gestorven. Hij werd, zooals wij, geboren uit eene vrouw. O, de Vigny, neen, de vrouw is niet altijd Dalila en ge zijt te beklagen om deze uwe opvatting. Zij kan ook heeten: Debora, Ruth, Judith, Maria Magdalena, Agnès en vooral Maria; het is te hopen dat ge ze daarboven ziet, de koren der maagden en der martelaressen, aan den troon van het lam; dat gij daar hoort de liefdeverzuchtingen van hen die hier beneden geene liefde kenden of deze lieten opgaan niet meer tot de menschen maar tot God, die de geurenschatten hunner deugden neerstortten aan de voeten van den Geliefde.

De Verlosser heeft gesproken en allen die ootmoedig van hart, goed van wil waren, hebben hem verstaan; de kinders liepen hem te gemoet, de landbouwers van Galilea

volgden hem, Hij sprak door zijne mirakelen, Hij sprak door den rood-bloedenden mond zijner wonden. Hij zond zijne apostelen uit opdat ze zouden onderwezen hebben alle volken; en de Kerk draagt zijne woorden voort. Waarlijk, gij hadt ooren en hoordet niet naar de taal der profetieën, de taal der Evangeliën, de taal van achttien eeuwen.

Gij hebt geen betrouwen gehad, gij hebt zelfs het stof niet gekust der kruisbeelden, gij hebt weer niet gesproken als de Musset: ‘Dieu, tu as souffert le martyre pour être aimé des malheureux.’ Gij zijt niet gevlucht in de open armen van Christus.

In mateloos wee, in doffe eenzaamheid is verbrokkeld de ijstoren uwer ziel.

O mocht hij gesmolten geweest zijn in die zuiderzon van waarheid en liefde, in het hart van uwen God. Maar wie weet is dat thans niet zoo! Wie weet of ook met u geen Eloa heeft medelijden gehad, en beter dan hare naamgenoote heeft gezegd niet ‘Je t'aime et je descends’, maar ‘Bemin en stijg.’ Wie weet hebt gij niet gezien eene veropenbaring van waarheid en schoonheid, toen gij op het punt waart de eeuwigheid in te varen, in die kostelijke oogenblikken waarvan een enkel soms het eeuwig heil verwerft.

BibliographieGa naar voetnoot(1)

Algemeenheden: Paléologue, Alfred de Vigny, Parijs 1891, Hachette, 1 boekd. in 18^o.

Séché, Alfred de Vigny et son temps, Documents nouveaux et inédits, Paris z.d. [1902] Treven, 1 vol, in 8^o.

Estève, Byron et le Romantisme Français, Parijs 1907, Hachette, 1 boekd. in 8^o, III, hoofdst. XX, bl. 360-406.

Werken van Alfred de Vigny: OEuvres complètes d'Alfred de Vigny. Delagrave, Parijs, 8 boekd.

Poésies, 1 boekd.

Cinq-Mars, 2 boekd.

Servitude et Grandeur militaire, 1 boekd.

Théâtre, I. Chatterton. La Maréchale d'Ancre, 1 bd.
II. Quitte pour la peur. Shylock. Le More de Venise, 1 boekd.

Stello, De M^elle Sedaine et de la propriété littéraire.

Journal d'un poète, Discours de réception à l'académie française, 1 boekd.

Het Journal dat wij benuttigden, werd uitgegeven te Parijs, Levy, 1867.

Deze uitgave is niet volledig.

Er bestaan nog Les Français en Egypte en een blijspel in verzen over Regnard. (Zie verder.)

I. Briefwisseling

Het hoofdwerk is: Alfred de Vigny. Correspondance recueillie et publiée par Emma Sakellaridès. Paris 1906. Calmann-Levy, 1 boekd. in 18^o.

Die verzameling is onvolledig en moet aangevuld worden met de volgende brieven:

Brief aan Sainte-Beuve (1839). Over Chénier's Hermès, aangehaald door Sainte-Beuve. Notes et pensées. Causeries du lundi. Paris, Garnier, 1868, t. XI, p. 479-480.

Id., zonder dagteekening, waarin de Vigny wijst op eene navolging van Terentius' Eunuchus in een treurdicht door Chénier. (Zie Poésies d'André Chénier, Becq de Foucquières). Uitgave 1872, Parijs, Charpentier, in 12^o, 236.

Brieven aan Eusèbe Castaigne, [5; enkel de brieven van 23 Januari en 27 April 1849 en van 28 December 1852 worden opgenomen door Juffer Sakellaridès], uitgegeven door E.J. Castaigne. Petites Études littéraires, (Paris 1888, Picard, 1 boekd., in 12^o, p. 123-126.)

Brief aan M^e Lachaud. Een uittreksel wordt door M^r Paléologue aangehaald (op. cit. bl. 132-133).

Brieven aan een vriend (Philippe Busoni), uitgegeven door Henry Lapauze. La Quinzaine, 1 Februari 1896. (Juffer Sakellaridès verzuimde het opnemen van den brief van 14 November 1861, t. VIII, bl. 309).

Brieven aan eene puritijnsche. (Juffer Camilla Maunoir (18) uitgegeven door Filips Godet, Revue de Paris, 15 Augustus-15 September 1897.

Verscheidene brieven, uitgegeven door Léon Séché in zijn werk Alfred de Vigny et son temps, Documents nouveaux et inédits. Parijs, 1902. Juven, 1 boekd. in 8^o: brieven aan Heer de Lestang, Mevr. Dorval, Brizeux, Péhant, Ratisbonne, bl. 12-62-79, 86-96, 159, 300, 317.

Brieven aan een vriend (Sainte-Beuve), 11 Mei 1834. Uittreksel aangehaald in het ‘Catalogue des autographes composant le cabinet de feu M. Antoine de Latour. Parijs, 1885, Charavay, 1 boekd. in 8^o, n^o 142. Cf. ‘Le Livre d'or de Sainte-Beuve’, Parijs. 1904, éd. du Journal des débats, 1 boekd. in 4^o, p. 397, nota.

Précieux autographes de Alfred de Vigny. Brieven aan graaf de Moncorps, 13 Mei 1855, 2 April 1856, 16 Maart 1863, uitgegeven door burggraaf de Savigny de Moncorps. Bulletin du bibliophile, 15 October 1904, en boekje, Parijs, 1904, Leclerc, in 8^o.

Quelques lettres inédites d'Alfred de Vigny (4); enkel de brieven aan Sainte-Beuve van 19 October 1838, en aan Mevr. de Balzac van 2 September 1863, werden door Juffer Sakellaridès opgenomen; er blijft een brief aan Buloz van 24 Februari 1835 en aan Amédée Pommier van 14 Januari 1861, uitgegeven door burggraaf de Spoelbergh de Lovenjoul. (Journal des débats, 24 October 1904).

Lettres inédites de Philippe Busoni, 7 nieuwe brieven van 1848-1852; alleen de 4^e van 12 October 1849 werd door Juffer Sakellaridès overgedrukt. Uitgegeven door Jules Marsan, Les Annales romantiques, 1905, B. II, bl. 361-392.

Brieven aan Auguste Barbier (12) met commentaar, uitgegeven door Alfred Réselhan. (Revue bleue, 3 Juni 1905).

Brief aan Sainte-Beuve (nog twee brieven) uitgegeven door Louis Gillet. (Revue de Paris, 1 September 1906).

Vier onuitgegeven brieven van Alfred de Vigny, uitgegeven en toegelicht door Louis Bordes de Fortage, Bordeaux, 1906, Drukkerij Gonnoulle, een octavo-boekje.

Brief aan de tooneelspeelster Rose Chéri (1848), uittreksel aangehaald in ‘L'Informateur bibliographique francosuisse’, Parijs, 1906, C.A. Mincieux, catalogus n^o 10 § 2254.

Brief aan uitgever Charpentier, uitgegeven door J(ules) C(ouet). (Journal des débats, 18 Februari 1907).

Burggraaf de Spoelberch de Lovenjoul heeft vroeger het afschrift in handen gehad van eene verzameling brieven van de Vigny aan de familie de Beaumont(?) waarin, naar hij beweert, schoone bladzijden waren. De uitgever, aan wien werd voorgesteld die verzameling uit te geven, weigerde. Masson weet niet waar die verzameling thans berust. Nog blijft uit te geven de briefwisseling van de Vigny met uitgever Charpentier. Een bundel van 38 brieven (1841 tot 1852) werd verkocht op 30 Januari 1907, vgl. Catalogue d'une précieuse série de lettres autographes provenant de la succession de feu M^r Georges Charpentier, Parijs, Noël-Charavay (1907), n^o 97, p. 13.

Masson zelf geeft 5 brieven uit.

II. Dagboek en Gedenkschriften

Fragmenten werden uitgegeven in:

Maurice Paléologue's werk: ‘Alfred de Vigny.’

L. Dorison, ‘Alfred de Vigny, poète philosophe’, Paris, 1892, Collin, 1 boekd. in 8^o en Un symbole social: ‘Alfred de Vigny et la Poésie politique’, Parijs, 1894, Perrier, 1 boekd. in 16^o.

Ernest Dupuy, ‘La jeunesse des romantiques: Victor Hugo, Alfred de Vigny’, Paris, 1905, Société française d'imprimerie et de librairie, 1 boekd. in 18^o.

Fernand Gregh, Les Lettres 6 mars, 6 avril, 6 juin 1906.

III. Dichtwerken

Buiten het hooger vermelde en eenige gedichten aan het einde van le Journal d'un poète verschenen:

1. Helena, thans opnieuw uitgegeven door Edmond Estève met eene zeer goed-bewerkte inleiding en notas door Edm. Estève, Parijs, 1907, Hachette, 1 boekd. 8^o.

2. Fragmenten:

Chant de Suzanne au bain: La Muse Française II, 1824, bl. 212-215.

Sur la mort de Byron, id. t. II, 1824, bl. 321-22.

La Beauté idéale (uit Le Déluge), Le Mercure du XIX^e siècle, t. XI, 1825, bl. 197-99.

Men vindt deze fragmenten en de bijzonderste tekstveranderingen in:

Eugène Arse, ‘Alfred de Vigny et les éditions originales de ses poésies’. Paris, 1895, Techener, 1 boekd. in 8^o.

3. Nagelaten gedichten:

Verschillende stukken verzameld door burggraaf de Spoelberch de Lovenjoul, ‘Alfred de Vigny, notes bibliographiques, pages oubliées’, Les lundis d'un chercheur, Paris, 1894, Calmann-Levy, 1 boekd. in 12^o, bl. 139-145.

Romance adressée à une dame anglaise, op de wijze ‘ma soeur, te souvient-il?’, (1840), Le Figaro, Dinsdag, 19 Februari 1895.

A M^e Dorval, sonnet en jamben, uitgegeven door Leon Séché op. cit. 63. in nota.

Verschillende deelen, namelijk van ‘Eloa’ (uitgegeven door Fern. Gregh) Les Lettres 6 mars, 6 avril, 6 juin, 1906.

VI. Roman

Scènes du désert (deelen uit ‘L'Almeh’), Revue des deux Mondes, 1831, B. II, bl. 70-96, 248-269. Op de laatste bladzijde staat: ‘La suite à une prochaine livraison’, doch het werk werd niet voortgezet.

V. Kritiek en allerlei

OEuvres complètes de Byron, Le Conservateur littéraire, 1820, III, 212-6, geteekend A.d.V.

OEuvres posthumes de M. le baron de Sorsum, (besproken wordt de Shakespeare-vertaling) La Muse française, 1824, t. II, 62-6, geteekend Le Comte Alfred de Vigny.

Amour, à elle (over het boek van Gaspard de Pons), La Muse française, 1824, t. II, bl. 1074-8, geteekend Le Comte Alfred de Vigny.

Une lettre sur le théâtre, à propos d'Antony, (Revue des deux Mondes, 1831, B. II, bl. 322-333), geteekend V, volgens de algemeene tafel, door de Vigny.

Jeanne Vaubernier (melodrama gespeeld aan de Sint-Martinus-poort en waarin M^e Dorval schitterde), Revue des deux Mondes, 1832, t. V, bl. 397-400, ongeteekend (toegeschreven aan Alfred de Vigny door de tabel.

Retour à Paris, par Emile Deschamps, (ontleding en uittreksels van het boek door zijn vriend geschreven).

Le Mercure du XIX^e siècle (Mercure de France, 1832, XXXVI, bl. 113-120) geteekend Alfred de V....

Notes inédites sur Pierre et Thomas Corneille [1855], uitgegeven door Jauques Langlais, (Revue d'histoire littéraire de la France, 1904, B. XI, bl. 469-476 et Alfred de Vigny, Critique de Corneille, Clermont-Fernand, 1905, drukkerij A. Dumont. Een octavo-boekje.)

Volgens den voortzetter van La France littéraire, Felix Bourquelot, (La Littérature française contemporaine, 1827-1849, B. VI, Paris, Delaroque, 1857, bl. 562), zou men bij deze lijst moeten voegen: Paris comme Napoléon le voulait. (Livre des cent-un). Chambord, en 1639. (Musée des familles).

Masson bewijst dat die bewering onnauwkeurig is. (Aangehaald werk, bl. 13).

L. Dosfel.

voetnoot(1): Cf. Brunetière, aangehaald werk, bl. 9.

voetnoot(1): Brunetière, op. cit. 48.

voetnoot(2): Over de oorzaken van de Vigny's zwijgen te lezen het aangeh. artikel van Brunetière, Paléologue, op. cit. bl. 124 env.

voetnoot(1): Ontleend aan Alfred de Vigny, door Maurice Masson hooger reeds aangehaald.

Vorige Volgende

Over Alfred de Vigny (Slot)