Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1908

[p. 165]

Wetenschappelijke kroniek

Abel Rey gaat voort met zijne reeks studiën over natuurkunde. In een eerste boek: ‘La Théorie physique chez les physiciens contemporains’, Alcan 1907, onderzoekt hij welke opvatting de natuurkundigen hebben over de natuurkundige methode en hare uitslagen. Hij stelt eens te meer vast dat iedere uitleg niet meer wordt beschouwd als de ware aaneenschakeling van oorzaken en gevolgen gelijk zij feitelijk bestaat, maar enkel als een gemakkelijke synthesis der tot nu toe gekende feiten. Verschillende theorieën, zelfs gedeeltelijk tegenstrijdig, kunnen in dien zin te gelijk waar zijn. Andere natuurkundigen nochtans trachten in hunne theoriën zooveel mogelijk met de zakelijk echte aaneenschakeling in overeenkomst te blijven en behouden alzoo de noodzakelijke gemeenschap tusschen natuurkunde en metaphysica. Na die vraag van algemeen belang is Rey voornemens eenige natuurkundige theorieën in 't bijzonder te onderzoeken en eerst verscheen van die reeks: ‘L'énergétique et le mécanicisme au point de vue des conditions de la connaissance’, Alcan 1908, waarin hij op dit bijzonder terrein die twee in physica over elkander staande theorieën geschiedkundig volgt en kritisch toetst.

Verscheen ook terzelfder tijd: ‘La philosophie de Newton’ door L. Block, Alcan 1908. 't Is eene studie over den philosophischen samenhang der rekenkundige en natuurkundige begrippen van den grooten Engelschen geleerde.

De Vrije Congostaat geeft de laatste vellen en platen in het licht der ‘Mission Emile Laurent’, die in 1903-4 de Congoflora ter plaatste is gaan bestudeeren. Bearbeid door De Wildeman, van den Brusselschen plantentuin, bevat die uitgave schatten van nieuwe gegevens en beschrijvingen van nieuwe plantensoorten in 't nog zoo weinig gekend en zoo mild bedeeld evenaarsland opgedaan.

Heukels' nieuwe uitgaaf zijner Schoolflora is hier besproken geweest, wij behoeven haar dus niet meer aan te bevelen.

Te Brussel verscheen de ‘Faune de Belgique. Insectes supérieurs’ van den bekenden hoogleeraar Lameere; zoo

[p. 166]

hebben wij dan eindelijk 't derde en laatste deel van dit reuzenwerk, 't eenige in dien aard dat in België bestaat, en dat den naam van Lameere meer eer zal aandoen dan zijne beruchte theorieën over ontwikkeling der speciën.

Eene zoo nuttige als verdienstelijke verzameling levert ons Hue: ‘Musée ostéologique. Faune quaternaire. Ostéométrie des mammifères, 2 vol. Paris. Schlucher 1907. Kataloog tevens en atlas met maataanduiding van alle gebeenten uit de aangeduide periode die in 't rijke parijzer Museum berusten en waaronder de typen te vinden zijn waarop Cuvier heeft gearbeid. Die verzameling, van eerste gehalte, kan niet als met blijdschap begroet worden door iedere paleontoloog of anatomaat en allen die de vergelijkende kennis dier gebeenten aangaat voor de studie van de ontwikkeling van menschen- en diersoorten.

Het problema der ontwikkeling wordt ook, maar op eene verschillende manier, aangebracht en behandeld in ‘La dynamique des phénomènes de la mer’. Loeb. Alcan 1908; in de nieuwe uitgaaf van ‘Die moderne Biologie und die Entwicklungstheorie’ van Wasman. Freiburg, Herder; en de berichten over de voordrachten door Wasmann ook te Berlijn gehouden. (Herder, Freiburg).

Loeb is een welbekende arbeider op gebied van experimenteele levenskunde. In dit laatst verschenen boekdeel geeft hij op: hoeverre de natuurvorschers het tot nog toe gebracht hebben met hunne experimenten op levende wezens, en vindt natuurlijk ruimschoots de gelegenheid ook zijne eigene ondervindingen aan te halen. De experimenteele biologus onderzocht den invloed der verschillende uiterlijke factoren: midden, warmte, vocht, enz. op den vorm en de levenswijze der levende wezens. De biologus zoekt twee problema's op te lossen, zegt Loeb, en 't is door experimenten dat men de oplossing kan naderen. 't Eerste problema is: ‘Hoe wordt doode materia levend materia?’ en 't tweede: ‘Hoe wordt eene species eene andere species?’ In de oplossing van 't eerste vraagstuk geeft hij toe dat men zooveel als niets gevorderd is, maar hij denkt dat het 't ideale problema der biologie is. Loeb denkt dus dat men met enkel stoffelijke en werktuigelijke middelen 't leven zal kunnen voortbrengen en 't bestaande leven dus uitleggen zonder tusschenkomst van een hooger beginsel dat 't leven geeft aan 't levende en dat in de materia alleen geen voldoende oorzaak van ontstaan kan hebben. Dit zegt ons genoeg over 't recht-

[p. 167]

houden van allen arbeid van den zoo verdienstelijken vorscher. Op de tweede vraag is men wat verder, denkt hij, met de oplossing en hier haalt hij, onder andere, de feiten aan door De Vries bewerkt en aan 't licht gebracht.

Als biologische samenvatting is de nieuwe uitgave der Biologie van Wasmann, met gezonde begrippen van wijsbegeerte geschreven, veel beter geschetst; 't boek is genoeg bekend om er niet langer moeten over uit te weiden. Maar de uitgave tevens van 't bericht over de drie voordrachten door den schrijver te Berlijn gehouden is eene gelegenheid om Wasmann's stelling te herinneren in 't ontwikkelingsproblema. Wasmann neemt evolutie aan als wetenschappelijk stelsel; in 't bijzonder hebben zijne studiën over mieren en mierengasten hem zoover gebracht; de evolutie nochtans blijft binnen zekere grenzen, binnen de grenzen der natuurlijke species (die hij in tegenstelling zoo noemt met de systematische species) die staan vast; en hun ontstaan kan door geene ontwikkeling onder invloed van zuiver stoffelijke omstandigheden te wijten zijn; eene hoogere oorzaak moet tusschen beide komen.

Voor 't ontstaan van 't lichaam van den mensch houdt hij zich tevreden met alle tot nu gekende bewijzen die voor de dierlijke afstamming pleiten, te weerleggen; en hij blijft bij de ontkennende stelling. Misschien is 't oogenblik nog niet gekomen eene meer dan afwachtende houding aan te nemen in dit moeilijk problema.

Dr Lebrun van 't Museum te Brussel gaat naar Napels een der twee Belgische arbeidsplaatsen in dit bekende laboratorium innemen. Het zoologisch Station van Napels is een private inrichting die van de meeste staten geldelijken steun geniet, om rede van haar hoog wetenschappelijk belang. Zoo ook van België, dat in ruil het recht heeft er jaarlijks over twee arbeidsplaatsen te beschikken.

De heer Dupont, director van 't Brusselsch Museum van natuurlijke historie, heeft zijn ontslag ingediend en zal waarschijnlijk vervangen worden door prof. Gilson van Leuven. De jarenlange onderzoekingen van prof. Gilson in de Noordzee maken hem tot den geschikten man.

Te Leiden bouwt men nu een nieuw Staatsmuseum van Natuurlijke Historie dat volgens gansch eigene begrippen van den bestuurder Jhr Yentinckx is opgevat en wordt ingericht.

[p. 168]

Het doel van zoo een Museum moet dubbel zijn; 't is gedeeltelijk wetenschappelijk, gedeeltelijk dient het voor 't volksonderricht (Yentinckx maakt dus twee deelen in zijn Museum: Een groot voorgebouw voor 't publiek, waar van iedere dierentypus eene voorstelling zal te vinden zijn, zooveel mogelijk in zijne natuurlijke omgeving - dat is 't Amerikaansch stelsel -. Daarachter zal de wetenschappelijke verzameling bestaan. Die dient maar op 't oogenblik dat eene of andere afdeeling ervan bearbeid wordt. Buiten dat moet zij gevrijwaard zijn voor stof, voor licht (dat de kleuren doet verschieten) en voor brand (daar menig zeldzaam exemplaar, soms van verdwenen dieren, in zoo eene verzameling bewaard wordt). Die afdeeling bestaat enkel uit een aantal reeksen brandkasten langs de gaanderijen en gangen geplaatst. De kassen zijn van steen, de deuren zijn van ijzer en sluiten luchtdicht. Geen dingen in dit gebouw naar schoonheid, alleen naar degelijkheid en gemakkelijke arbeid. Dat is zijn eenig doel, daarop ook is gelet en daarvoor is ruimschoots gezorgd. 't Nieuw Leidsch Museum wordt alzoo de typus van alle moderne Natuurmuseums.

Dr. J. Van Mollé.