Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1905

[p. 460]

De Oostenrijk - Hongaarsche kwestie

Koning of keizer te zijn is zeker op onze dagen geen lachspel meer; maar de Oostenrijksche volkeren-verzameling te regeeren, dat is vooral geen plezierige taak. Wie zal beweren dat er ooit een monark was die meer het noodlot te overwinnen, meer ontgoochelingen te doorstaan had, dan de oude keizer Frans Jozef? De Oostenrijksche monarchie stond op den rand van den afgrond, wanneer de huidige keizer op achttienjarigen ouderdom de regeering opnam; in alle gewesten sloegen de vlammen van nationale en sociale omwenteling naar omhoog; nergens heviger nochtans dan in de Hongaarsche rijkshelft, waar de geniale Kossuth de ziel was van den opstand. Slechts met uiterste moeite en met de hulp van Rusland kon keizer Frans Jozef zijn St. Stephanuskroon vastzetten. - Heden, na 57-jarige regeering, in hoogen ouderdom, staat dezelfde keizer voor denzelfden toestand als in 't jaar 1848. Zal de Oostenrijk-Hongaarsche monarchie met den grijzen, veelbeproefden Frans Jozef ten grave gedragen worden? Zal het oude Habsburger geslacht in wiens rijk de zonne eens niet onderging, zal dit laatste katholieke keizerhuis nu het keizerdiadeem verliezen? - En wat dan?

Gewichtige vragen, wier oplossing de gansche wereld met spanning te gemoet ziet! - Ja, het was een gevaarvol erf toen ten jare 1526 Boheme en Hongarië aan het Habsburgisch huis ten deele vielen: In stede zijn hoofdmacht te midden van het rijk te kunnen plaatsen, werd het keizerhuis zoo tot dezes grens gedrongen. De nieuwe broeders voelden zich ook niet gelukkig onder de Duitsche heerschappij. De strijd en de moeielijkheden zijn zoo oud als de vereeniging zelve. Zulk een toevallig samengaan van drie natiën, die in alle opzichten - door taal, door karakter, door geschiedenis en door zeden - van

[p. 461]

elkander gescheiden waren, kon niet van duur zijn. Wel werd de Hongaarsche opstand ten jare 1848 afgeslagen; daardoor nochtans werd de tegenstand van den volksstam niet gebroken, maar veeleer verscherpt. Van den beginne af kon er slechts spraak zijn van de verdaging der eindoplossing. Heden richt het magyaarsche volk zich weder op. om met onstuimige kracht zijne oude nationale rechten terug te eischen. Zal het er ditmaal in slagen? - En zoo ja, zullen de wapens eens te meer beslissen moeten, of zal, naar het Zweedsch-Noorweegsche voorbeeld, eene unie in vrede worden gesticht, unie die in dezen vorm wellicht beter nooit tot stand gekomen ware?

Vragen wij niet langer welke redenen - en daar zijn er! - voor het behoud der vereeniging kunnen pleiten. Houden wij ons bij 't feit dat de leidende partij van Hongarië de scheiding wil, en zoeken wij haar toevallige gevolgen na te gaan.

Dat de scheiding, en wel een volledige, vroeg of laat komen zal, kan nauwelijks ernstig worden betwijfeld. Zij kan wel door een minnelijke schikking verschoven, doch niet weggenomen worden.

Oostenrijk tracht natuurlijk uit al zijn krachten deze scheiding te voorkomen, want met het verlies van Hongarië is de grootmacht van het overblijvend Oostenrijk ten einde. Meer nog: de scheiding van Hongarië zal bovendien de ontbinding der Oostenrijksche volkeren-agglomeratie als onmiddellijk gevolg hebben. De Bohemers (Tcheken) trachten sinds lang naar nationale zelfstandigheid en worden hierin door de Hongaren krachtig geholpen. Hunne scheiding kan dan ook na die van Hongarië moeielijk verhinderd worden. Dan evenwel heeft het overblijvende Duitsche deel van Oostenrijk ook de macht niet meer, de andere nog blijvende nationaliteiten (Italianen, Slovaken, Ruthenen, Turken, e.a.) nog langer bij malkander te houden. Alle zullen zij zich bij het gros hunner nationaliteit aansluiten. - Hongarië zal hierbij op de eerste plaats de kosten dekken, want het zal dan op ekonomisch terrein afgezonderd wezèn, en, op politiek gebied, zal 't het reuzengewicht der panslavische drukking te dragen hebben. Immers al zijn grensburen (Duitschland uitgenomen) zijn van Slaafschen oorsprong. Dat zou zijn chauvinistisch bloed geweldig kunnen koelen.

Overigens is de beteekenis dezer groote vraag niet in Hongarië gelegen, maar in 't feit van de ontbinding van den grooten

[p. 462]

staat in Duitsch en Slavendom. De politieke grens van heden tusschen beide volker-familiën zal in de toekomst tot rassengrens verscherpen.

De Slaafsch-Oostenrijksche provincies (Boheme, Polen, Galicië, met de Ruthenen, Slovaken, Kroaten, mogen hun zelfstandigheid veroveren, of wel zich tot een bond samensluiten, altijd zal de levensvoorwaarde dezer kleinstaten wezen, te leunen op het machtige Rusland, den sterken broederstaat. ‘Vaderkens’ stemme zal voorzeker den hoogen toon voeren.

Natuurlijk zullen ook de Duitsche provincies Boven- en Neder-Oosterrijk, Stiermarken, Salzburg, Tirol, Voralrberg naar een nieuwe voogdij moeten uitzien. Door hun aansluiting bij Duitschland zullen zij eenvoudig een gebod van zelfstandigheid opvolgen.

Het Duitsch-Oostenrijksche koninkrijk zal dan na Pruisen de sterkste faktor in den Duitschen Statenbond uitmaken.

Het hoofdgewicht der Oostenrijk-Hongaarsche kwestie ligt in de groote eindscheiding, in de uitkomst van den wedijver tusschen Duitsch- en Slavendom. Opnieuw zullen beide rassen scherp en bewust tegenover elkander staan, voor de tweede maal zal de leus klinken: Germanen- of Slavendom. Vóór meer dan duizend jaar heeft het lot tegen het Slavendom beslist. Het zwaard van Karel den Groote heeft in heftigen strijd het Slaafsch wereldrijk in zijn ontstaan verwoest, en West-Europa van de toenmalige wilde horden gered. De val van Oostenrijk zal beide duizendjarige kampers opnieuw zonder middelaar en in al hun kracht tegenover elkaar stellen, zal een reuz enschrede dichterbij brengen den dag die beslissen moet of de opperheerschappij in Europa aan de Germaansch-Romaansche volkstammen zal blijven ofwel of ze tot het Slavisch ras zal overgaan. Zal er dan een tweede Karel de Groote gevonden worden?

De grensscheiding zal veel minder de twistappel uitmaken dan de vraag, in wiens bezit Triest, de groote haven der Adria, vallen moet. Italië wil ze hebben en ook Duitschland zal alles in 't werk stellen om de Adriatische zee te bereiken: zijn handelsbelangen en zijn politieke toekomst zullen van deze vraag afhangen.

't Vooruitzicht der groote scheiding brengt nog een andere vraag: Welke zullen de politieke gevolgen van de ontbinding van Oostenrijk wezen?

[p. 463]

Vooreerst is het klaar dat het onmiddellijk gevolg zal zijn een groot verlies voor de katholieke Kerk. De val van 't laatste nog bestaande katholiek keizerhuis, het verdwijnen der oude katholieke grootmacht van het Habsburgsche rijk uit de lijst der Europeesche grootmachten zal zeker een niet gering te schatten verzwakking wezen van het zedelijk gezag der katholieke Kerk. Dit des te meer, daar Oostenrijks ontbinding veel minder een politiek werk is dan wel een werk der internationale joodschliberale vrijmetselaars. Oostenrijk valt omdat het katholiek is! Sedert Joseph II was en is in de Oostenrijksche regeerings- en beambtenwereld de vrijmetselarij almachtig. De voortdurende stille Kulturkampf, het sluiten van 't konkordaat, de ellendige schoolwetten enz. zijn hun werk, en lang reeds waren alle kloosters verdwenen, zoo niet het voorstel door den tegenstand des keizers had schipbreuk geleden.

In Hongarië is sinds lang de regeerende partij samengesteld uit Joden, Protestanten (Calvinisten), liberalen en vrijmetselaars bij wie, tot vóor eenige jaren het meerendeel der Hongaarsche bisschoppen, zich als geestelijken bijstand hadden aangesloten. 't Is niet de massa van 't volk. die meest de scheiding verlangt: hun ligt de oplossing der agrarische en sociale kwestie voorloopig vrij wat nauwer ter harte; de scheiding willen de liberalen en vrijmetselaars die in de beambtenwereld hun hoofdkontingent tellen; en dat de geestige Weeners Budapest, de Hongaarsche hoofdstad, sinds lang in Judapest herdoopt hebben, zal aan elk bekend zijn. De oorlog van Napoleon III tegen Oostenrijk was op de eerste plaats het werk der Fransche vrijmetselaars, en uit de nederlaag van Oostenrijk tegen Pruisen heeft alleen de Loge voordeel getrokken.

Maar ook een goede zijde zal de scheiding hebben voor de katholieke zaak. Als het Duitsche deel van Oostenrijk op dezelfde wijze als Beieren in den Statenbond van het Duitsche rijk wordt opgenomen, dan zal de katholieke bevolking van 't opgeloste rijk de protestantsche in getal nabijkomen, dit zal de Pruisen, zoo ze nog lust krijgen tot het inrichten van Kulturkampfen, van den beginne af het uitzicht op welgelukken benemen. Slechts socialismus en centrum zullen dan nog op de dagorde staan. - Hetzelfde geldt voor de Slaafsche rijkshelft. De katholieke Tcheken, Polen en Kroaten, die ongeveer 10 millioen in tel zijn,

[p. 464]

zullen een zoodanige versterking van het katholiek element in Rusland uitmaken dat met haar ook in het nieuwe Tsarenrijk rekening zal moeten gehouden. Aldus zouden volgens deze beraming verlies en winst voor de katholieke Kerk nagenoeg in evenwicht blijven. Of de rekening uitkomen zal en of er geen vreemde factoren mede in de weegschaal vallen en het evenwicht vernietigen zullen, dat kan Degene weten voor wien de volkeren zijn als een waterdruppel tot een zee.

X.Y.