Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1905

[p. 158]

Het nieuw Te Deum van Edgar Tinel

De prachtige feesten voor de 75^e verjaring van onze belgische onafhankelijkheid moesten door eene godsdienstige plechtigheid bekroond worden. Ons volk - niettegenstaande de goddeloosheid der tegenstrevers - is toch wel een godsdienstig, katholiek volk. Ook, in deze omstandigheden, mag een officieele dankzegging aan de Godheid aanzien worden als de uitdrukking der oprechte gevoelens van de belgische natie.

Het Te Deum van Tinel is dus een hoog-nationale schepping, en de beroemde toondichter rijst hier op als de tolk der vaderlandsche ziele.

De dagbladen hebben de omstandigheden van die luisterrijke uitvoering, op 21 Juli, medegedeeld. Koor en orkest werden meesterlijk geleid door den heer Marivoet, zangmeester van S. Gudula. Wij zullen hier, in korte woorden, de verdiensten van het werk zelve uitleggen.

Jaren geleden heeft Tinel een Te Deum (op. 26) voor vierstemmig gemengd koor en orgel geschreven. Wij zullen geen ijdele vergelijking trachten te maken tusschen die twee, zeer verschillende kunstgewrochten. Het eerste heeft misschien meer verscheidenheid in de samenstelling. Het tweede is eenvoudiger en breeder opgevat. Het koor bestaat in zes gemengde stem men: eerste en tweede sopranen, alten, tenors, eerste en tweede bassen. In menige bladzijden zijn de tenors nog verdeeld, zoodat het koor dan zeven stemmen telt.

Onnoodig te zeggen dat al de regelen voor kerkmuziek, door zijn Heiligheid Pius X vastgesteld, hier nauwkeurig gevolgd zijn. Men mocht niet anders verwachten van den bestierder onzer kerkelijke muziekschool.

De begeleiding bevat niet alleen een orgelpartij, maar het orkest komt nog tusschen om meer verhevenheid en glans over die heerlijke compositie te doen stralen. Drie jaar geleden had de meester, te Brugge, gedurende het congres voor kerkmuziek,

[p. 159]

een belangrijke redevoering uitgeproken, waar hij onder andere verklaarde dat het orkest uit de kerk volstrekt niet moest verbannen worden. De groote moeilijkheid in die zaak lag te weten op welke wijze een toondichter het orkest in de kerk kan gebruiken.

In Tinel's nieuw Te Deum zien wij een rationeel voorbeeld om de symphonie in Gods tempel te laten hooren. De menigvuldige instrumenten, en ook het orgel, begeleiden het koor. De stem, die het woord, den tekst, draagt, moet altijd op eersten rang prijken. De ontleding van dien tekst op dramatischen trant, die zoo natuurlijk in de symphonie plaats vindt, blijft hier afwezig. Het orkest, schitterend of zacht, begeleidt de woorden volgens hunne beteekenis, maar nooit op onafhankelijke wijze.

Laat ons nu de partitie doorlezen:

Te Deum laudamus zingen de tenors in gregoriaansch muziek. En, uit die eenvoudige, klare, zuivere, vruchtbare bron, vloeit gansch het werk als een machtig, diepe stroom.

De intrede van het koor is waarlijk reusachtig en vol majesteit. Bemerkt in tibi omnes angeli de tegenstelling tusschen de man - en kinderstemmen, die aan sommige maten uit Tinel's mis doet herinneren

Sanctus: 't is nogmaals het gregoriaansch thema van het begin, dat, driemaal klimmend, ons, om zoo te zeggen, den hemel veropenbaart. Verder ook schittert dit thema in de bovenstemmen alleen; op de woorden: Te Martyrum...

Wij zullen de grootscheid bewonderen in Patrem immensae majestatis. De akkoorden zweven dreunend, bijkans altijd de zelfde, zoo het betaamt om Gods onveranderlijke almachtigheid te bezingen.

Doch deze onophoudene kracht zou ons vermoeien, en wij hijgen naar meer kalmte. Alzoo komt het zacht andantino, Tu Patris sempiternus es Filius, goed te pas. Hier vinden wij ook meer verwisseling en verscheidenheid onder de stemmen.

Op eens, met innige aandoening, zingen de eerste sopranen: Te ergo quoesumus op de zuivere gregoriaansche melodie. Die tegenstelling met hetgeen voorgaat zou ons welhaast de tranen uit de oogen doen vloeien.

Volgt een Adagio: Aeterna fac, dat ons nog dieper de ziele roert. Hoe schuchter smeeken de zes stemmen, de eene na de andere geklommen... Zullen wij, o ja, zullen wij eens met de heiligen in de glorie geraken?... Hoort en aanbidt!...

[p. 160]

Per Singulos dies: Weêrom prachtig rijst het hoofdthema. 't Is het slotkoor waar wij nog een schoon gebed van christelijke Hoop tegenkomen: Dignare, Domine, die isto. De melodie wordt eerst ‘a capella’ gezongen, en dan met begeleiding. Om te eindigen klinkt nog het Thema met volle kracht; en de laatste maten geven den toehoorder een gevoel van godsdienstige verrukking en vaderlandsche geestdrift.

Dit Te Deum schijnt wel op zijn plaats te zijn bij zulke plechtige omstandigheden. 't Is grootsch, breed en eenvoudig opgevat als eene prachtige muurschildering. Het draagt het nummer 46 in de reeks van Tinel's werken. Laat ons hopen dat 's meesters nieuw, langverwachte drama Sinte Catharina welhaast zal verschijnen. Dan zal het heerlijk drieluik, Franciscus-Godelieve-Catharina, mogen geplaatst worden nevens dit ander drieluik waarvan beide Te Deum 's de vleugels zijn, en - als middenpanneel - prijkt de engelachtige ‘Missa in honorem Beatae Mariae’.

Juli 1905.

Jos. Ryelandt.