Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1905

[p. 106]

Van priesters-dichters
I
De Christus Mysticus van A.N.J. Huybers
(Tweede uitgave. - L.C.G. Malmberg - Nijmegen)

Naar mijn bescheiden meening, werd er over dit gedicht, den blanken eersteling van kapelaan Huybers van Oisterwijk, én te veel goed, én te veel kwaad geschreven.

Deze Christus Mysticus - een hoofding die, zoo 't mij wil voorkomen, toch wel wat te wijdsch praalt op dezen zeer dunnen bundel - is bij onze Noord-Nederlandsche taal- en geloofsgenooten als een vaandel geworden dat velen opsteken met geestdrift, als een veel- en fel-doorschoten mikpunt waar anderen hun venijnigste pijlen en priemkens naar afzenden.

Een bewijs, niet waar? dat het optreden van kapelaan Huybers, als dichter, wat beteekent en dat zijn Christus Mysticus geen alledaagsch werk en is.

Ik ontving onlangsleden de tweede uitgave, reeds, van dit prachtig-gedrukt en -uitgedost dichtwerk: ook een bewijs dat én de lof én de blaam eraan gegeven, het beiden vooruitgeholpen hebben.

Zoo dus, kapelaan Huybers mag niet klagen dat hij, gelijk zooveel andere brave dichters, doodgezwegen werd. De ultra-moderne (en fijne) scherpschutters hebben hem, zeer kloekweg, maar met voorvast veel betere bedoelingen dan de eerweerde dichter meent, zijn eersteling doorschoten en doorkerfd, vers na vers bijna, om er hem op te wijzen hoe keurig en dóórfijn een woordkunstenaar moet wezen, op den huidigen dag, om de scherpziende oogen der aristocraten van de woordkunst niet te kwetsen, al ware 't met een schijntje van valsche verw of scheeve lijn.

[p. 107]

En zij hebben hem ook al den Vondeliaanschen deun van sommige verzen verweten, de Schaepmansche grootspraak van andere...

Fas est et ab hoste doceri, eerweerde dichter! Maar gij moogt dien hostis niet verwarren met een inimicus homo... Och neen! zij meenen het zoo goed met u, die brave, brave lieden, die denken het recht te bezitten hun kunsteischen zeer hoog te stellen.

Trek dan uw voordeel uit die kritiek en toon u, in uw reeds aangekondigd tweede dichtwerk, een echten, gaven Huybers tout-court; gij zult dan ondervinden met welken blijden eeregroet men uw tweede optreden zal bejegenen, ook in het kamp der huidige werschgezinden.

_**_*

La critique est aisée, et l'art est difficile... zoo sprak domwaar die oude Boileau....

Ik wil er wel eens op drukken hoe wenschelijk het mij vóórkomt dat er in het, goddank, goed gewapend noordnederlandsch katholiek letterkundig kamp, wat minder gevit en geschoten worde op eigen volk en veel meer voortgebracht tot nut ende jolyt van 't algemeen. - Gijlieden daar, hebt kritiek, zelfs zeer fijne en hooge kritiek genoeg, maar veel te luttel eigenlijke kunstscheppingen.

Mag ik er bijvoegen dat het hier, bij ons, juist omgekeerd gaat?

Onze Stijn Streuvels bijv. overgiet hier al vijf jaar het land met het zonnig gestraal van zijn gouden stijl, zijn werk wordt bewonderd in den vreemde en verwerft ons klein Vlaanderen wereldroem, en nochtans moest hij, op luttel uitzonderingen na, begroet en geprezen worden, gelijk zijn Oom, door protestantsche of ongeloovige kenners alleen! Dezer dagen nog vernam ik de koddige mare dat onze grootste schrijver (wie durft hem dien naam betwisten?) niet weerdig gekeurd werd om in de Koninklijke Vlaamsche Academie aanveerd te worden als... briefwissselend lid!

Koninklijk en kostelijk voorwaar, en teekenend genoeg!

_**_*

[p. 108]

Nu dan, ik heb den Christus Mysticus gelezen, eerst met eenvoudige liefde die naar 't schoone zocht en er van genieten wou; daarna met dien ‘duivelschen’ te helderzienden modernen microscoop....

De eenvoudige liefde zei mij: dat is schoon, dat verheft, dat is een reine nagalm van het gejubel eener doorvoelde priesterwijding; dat moest genoten worden door al de neomisten van beide Nederlanden; 't is iets apaarts, een blank boekske vol zoete roken van een opbloeiende priesterziel, het zal vreugde strooien over het lentewerk van elken jongen priester die het leest, verfrissching en lafenis over den gedaagden Gods-wijngaardenier, die den last en de hitte van het zomer-dagwerk droeg, die dikwijls leed over het, in schijn, onnuttig vergoten zweet.... Dezen indruk, den voornaamsten, zal mij geen man ontnemen, al wapende hij mijn oogen met den sterksten microscoop.

Mij en veel anderen zullen verzen als de volgende uit Christus Mysticus zeer zoetelijk een dag te binnen brengen: den zoetsten en den morgenreinsten van hun leven:

'k Zie in de koorrosetten

Der hooge kathedraal

Den morgen zonder smetten

Weer klaren. Zevenmaal!

Ik zie gestadig bidden,

Levieten in het rond.

En biddend, in hun midden,

De Hoogepriester stond.

Daar bonzen alle de klokken!

Machtig en wonderbaar.

Van orgeldreun en schokken

De lucht is vol en zwaar.

Dien morgen zonder smetten..., dat gestadig bidden, dat bonzen van alle de klokken, hebben wij, Godgewijden, het niet allemaal onthouden, voor eeuwig?

En....

Toen is de Pinkstergeest ontwaakt.
O witte priesters, aangeraakt
Heeft Hij uw hart met heilig vuur.

[p. 109]

 

Toen kuste Hij uw reine handen,

 

Gereed de heerlijke offeranden

 

Te heffen, in het morgenuur.

 

 

 

Gekust heeft Hij u aan den mond,

 

Die nauwelijks het woord begont

 

Te stamelen der geheimenis....

En is deze Engelenzang over de Menschwording Christi, niet oprecht engelachtig van verheven eenvoud:

Nu is in het stille

Van de schemering

's Levens Geest, ter wille

Van den sterveling,

Aan het hart der vrouwe

Zachtjes schuilgegaan.

En zooals de blauwe

Bloemen in het graan,

Klein en zonder geur,

Voor heur hemelkleur

Geen bewond'ren vragen,

Zoo geeft God de Zoon

In geen aardsch vertoon

Teeken van behagen.

Niemand zal hem zoeken

In die armen doeken,

Zonder aanzien, zonder roem;

Maar 't geloof van binnen,

Boven alle zinnen,

Onderscheidt de Hemelbloem

Och hoe hemelsch-zoet gelispeld is die Zang! En hoe grootsch-geboetseerd zijn deze

Drie koningen kwamen van verre

Van Oosten in purperen dag,

Zij volgden de wondere sterre,

De sterre, die Balam voorzag.

Voort jaagt het, de rossen en raderen

In wolken en zeeën van stof,

Hen brandde de dorst om te naderen

Den Koning van 't hemelsche hof.

[p. 110]

 

Hoog zetelen ze in hun kasteelen

 

En luchtpaviljoenen, ten top

 

Van golvende snelle kameelen,

 

Den vloed dromedaren voorop.

 

Hen volgen de trotsche staffieren

 

En ruiters en knapen dooreen;

 

Zoo zwierig en hoofsch van manieren,

 

Zoo zag er Jerusalem geen.

 

 

 

Daar trok het langs torens en tinnen,

 

En drukke paleizen voorbij;

 

Zij zochten den Koning daarbinnen,

 

Aldus niet de godsprofecij.

 

Dies trekken ze zwijgende verder.

 

Langs velden en heuvel en dal.

 

Langs kudden en herder op herder,

 

Van Bethlehem af tot den stal.

 

 

 

O Koning van hemel en aarde,

 

O Kindeke bevende en bloot,

 

Geen ootmood is hooger van waarde,

 

Noch is er een ootmoed zoo groot.

 

Och, wil uwe handjes bewegen,

 

Uw handjes geen scepter gewoon,

 

Zij geven aan koningen zegen,

 

Zij spannen de hemelsche kroon.

_**_*

Ik beveel dus dezen Eersteling van kapelaan Huybers aan mijne broeders in het Priesterschap, alsook aan alle andere lieden die hun hert willen ophalen aan eenige heerlijke ontboezemingen van een priesterziel over het Allerheiligste Sakrament, de eeuwige Wonder-Bloem van onzen blijden godsdienst van Liefde en Leven.

_**_*

En nu zou ik den kwaden microscoop, die te scherp ziet, ook moeten onder oogen stellen...

Maar neen: dat werd reeds meer dan voldoende gedaan door anderen die den Christus Mysticus ontleed en versneden hebben met onbermhertige strengheid.

[p. 111]

Ik verwijs dus de weetgierigen naar de studieën die kapelaan Binnewiertz, M.J. Kalff en andere dóórfijne, misschien te fijne hollandsche critici aan den Christus Mysticus gewijd hebben en ik herlees liever, voor mijn deel, dezen blanken bundel in eenvoudigheid des herten, al wensch ik toch zeer vurig dat de dichter Huybers tegen den volgenden keer toone dat de kritiek hem zalig is geweest.

August Cuppens.