Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1905

[p. 300]

Omroeper

† EDWARD VAN EVEN. † Den 11ⁿ Februari laatstleden stierf te Leuven, op vier-en-tachtigjarigen leeftijd, een lid van den opstelraad van dit tijdschrift, Edward Van Even, archivaris zijner geboortestad, lid der Kon. Akademie van wetenschappen en letteren, lid der Kon. Vlaamsche Akademie, enz.

Tot eenige dagen vóór zijnen dood ontmoette men dagelijks den kloeken ouderling in de straten van Leuven, toen hij, van zijn huis, gelegen in de straat die zijn naam draagt, naar het stedelijk Archief van het vijftiend eeuwsche stadhuis ging, of toen hij van het Archief, van zijn Archief, naar huis terugkwam. Sedert twee-en-vijftig jaren sleet hij dagelijks zijne beste uren te midden de perkamenten en oude rekeningen van het Leuven van weleer. En toen hij op het stadhuis zijne dagelijksche taak had afgelegd trok hij terug, met een stap die op het laatst wat wankelbaar werd, naar zijne oude woning, achter een dikken muur weggestoken, waar zijne twee tachtigjarige zusters hem verwachtten. En daar sleet hij de andere helft van zijne dagen, te midden andere overblijfsels van vervlogen tijden: een borstbeeld en schilderijen van Verhaghen ‘welke zijne ouders, zegde hij, zoowel gekend hadden’, oude beelden, oude kassen, oude porceleinen en allerlei herinneringen van de vroegere stad. Met dit alles was Van Even om zoo te zeggen vereenzelvigd, en menigeen die hem buiten deze omgeving langs de straat ontmoette keek verwonderd op naar den patriarch die aan een vroeger geslacht toehoorde, en dikwijls zag men kleine straatjongens verbaasd blijven staan als zij den langen stokouden grijsaard zagen voorbij trekken.

Dit uiterlijk van persoon en levenswandel, dit was de man zelf. Van Even was met hert en ziel aan het verledene van zijne geboortestad verkleefd en dit verleden vervult zijn gansche leven.

Hij was geboren in 1821 en werd in 1846 hulpbibliothekaris der katholieke Hoogeschool. Zoo kwam hij in betrekking met Mgr. de Ram, eersten rektor en Mgr. Malou bibliothekaris. In 1853 werd hij tot archivaris der stad benoemd en sedert dien bijzonder was de geschiedenis van Leuven de bekommernis van zijn leven en werd ze om zoo te zeggen zijn eigendom. Toen hij aan het bestuur van het Archief kwam, heerschte daar eene volkomene wanorde: belangrijke stukken lagen verwaarloosd en ver-

[p. 301]

loren te midden hoopen papier, zelfs tot in de hoeken der zolders. Door onverpoosd werken schiep Van Even licht in dezen chaos: de oude dokumenten en registers zijn nu zooniet voor ieder toegankelijk, dan toch gerangschikt en ingebonden, en het beste dat zij bevatten heeft de geleerde archivaris in zijne schriften verwerkt. Zoo verwierf hij eene eervolle plaats nevens de voornaamste geschiedschrijvers van Leuven: Divaeus, Molanus. Justus Lipsius, Willem Boonen wiens uitgestrekte Geschiedenis van Leuven hij in 1861 uitgaf. Na al die roemvolle schrijvers wist hij uit rekeningen der stad, dit is uit dokumenten die zijne voorgangers hadden verwaarloosd, eene gansch nieuwe geschiedenis op te bouwen. Deze ligt verspreid in zijne menigvuldige kleine schriften, en hij zelf heeft ze ook samengevat in zijn meesterwerk Louvain monumental in 1860 verschenen en, in 1890-1895, onder den titel Louvain dans le passé et le présent, opnieuw uitgegeven. In dit werk, zoowel als in Van Even's honderdtal kleinere schriften, vindt men eene mijn inlichtingen over lovensche instellingen en gebruiken, over de oude Hoogeschool, lovensche kloosters en geestelijke gemeenten, over de abdij van 't Park, die hij zoo lief had en op wiens gewijde grond zijne stoffelijke overblijfsels nu rusten, over oude gebouwen en kunstwerken zijner geboortestad, over geleerden, kunstenaars en allerlei vermaarde mannen van Leuven.

Op kunstgebied bijzonder zijn Van Even's werken van waarde; verre buiten zijne geboortestad verwekten zij belangstelling. De rekeningen der stad onthulden voor hem menig raadsel der kunstgeschiedenis en met hunne hulp kon hij de kennis van het monumentaal Leuven vernieuwen, zoo niet zelf scheppen. Talrijk zijn de vroegere kunstenaars die hij beter deed kennen of zelfs wier bestaan hij ontdekte: onder de bouwkundigen Sulpitius van der Vorst, bouwmeester van Sint Pieter en Mattheus de Layens, dien wij het stadhuis en het tabernakel van Sint Pieter verschuldigd zijn. In de beeldhouwers Gabriel van den Bruyne, Jan Bormans, Mattheus de Wayer en Alexander van Papenhoven erkende hij de meesters der heerlijkste kunstwerken zijner geboortestad. Maar 't waren bijzonder de meesterstukken der schilderkunst van lovenschen oorsprong die hij liefkoosde. Rogier van der Weyden, Dirk Bouts, Quinten Metsijs zijn aan zijne opzoekingen veel verschuldigd. Zoodanig schonk hij hun zijne bewondering dat voor hem die groote kunstenaars, van het oude Leuven zelf onafscheidbaar bleven. De titel zelf van zijn werk L'ancienne école de peinture de Louvain (1870) toont ons hoe die bewondering zijne opvatting doordrong. Tot op het laatste was hem kunstgevoel en geestdrift voor zijne groote schilders bijgebleven. Onlangs nog gaf het nieuwe weekblad Stemmen onzer eeuw zijne jongste studie over Bouts.

Zeker zou men soms in zijne geschiedenis van Leuven en in zijne kunststudien eene breedere en nauwkeuriger opvatting begeeren. Maar de menigvuldige feiten die hij wist vast te stellen zijn voldoende om zijnen naam voor altijd in eer te behouden als geschiedkundige der stad Leuven en der Vlaamsche kunst.

R. Maere.

[p. 302]

Toenadering. Heer Alph. Laudy in Stemmen onzer Eeuw, Amsterdam, 14-1-05, schrijft onder dien titel een hoofdartikel waaruit wij het vlg. knippen: ‘'t Verguldsel is alvast van het feest (ons 75-verjaringsfeest) af. In een rond schrijven, stout maar sluitend van logica, hebben de Vlaamsche vereenigingen bij voorbaat haar instemming aan het vreugdebetoon ontzegd. En ieder Vlaming, die nog niet zoover van zijn ras veraardde, dat hij voor een gedachtenisviering van dergelijke twijfelachtige beteekenis iets kan gevoelen, zal zich zeker aansluiten bij dit voorgenomen protest des zwijgens.’

- Heer Laudy zal het protest van den Vlaamschen Volksraad gelezen hebben; doch als hij meent, dat de katholieke Vlaamsche bevolking zich daar naar schikken zal, is hij deerlijk mis. Zeker kon, in opzichte onzer taal, het landsbestuur beter handelen; doch buiten de taalbelangen beschouwen wij, katholieken, ook menig ander belang, en eerst vooral de belangen van den godsdienst... Noord-Nederland heeft niets dan zijne stijfhoofdigheid, zijne kortzichtigheid van 1830, om geen straffer woorden te gebruiken, niets dan zijne eigen schuld te betreuren.

't Is echter hier de plaats niet om daarover uit te weiden. Doch al zoomin de Fransche Republikein in 1898 recht of reden had om zich aan onze ‘Boerenkrijgsfeesten’ te ergeren, heeft de Hollander het recht ons bij den 75ⁿ verjaardag onzer onafhankelijkheid de les te spellen Wij, katholieke Belgen, bemoeien ons geenszins met zijne nationale verjaardagen: hij late ons dus ook in vreê, en blaze hier den twist niet aan. De omwenteling van 't jaar '30 is een feit, dat niet meer te herstellen valt. Wij kunnen over het misverstand der toenmalige Hollandsche regeering spijt hebben; doch die spijt moet onderdoen voor al de weldaden, die wij sedert dien tijd den Hemel moeten dank weten. België en Nederland kunnen twee zuster-natiën zijn, doch ieder koke haar potje naar believen. Een rechtgeaard Nederlander zal ons dit niet ten kwade duiden.

J.v.O.

Het studiewerk van F. Van Duyse.

Het oude Nederlandsche lied is aan de 26^e aflevering. Deze wordt bijna gansch ingenomen door eene studie over het Wilhelmus van Nassouwe. - Voorts komen Als men een duysent vijfhondert jaer, Hoe groot, ô Heer, en hoe vervaerlic, Als men schreef duysent vijfhondert.

In den brief van G. Gezelle aan P. Alberdingk Thym, overgedrukt in de laatste aflevering, staat gedrukt dat de taal is een lingua Toscana in bona Romana; 't moet natuurlijk zijn in bocca Romana.