Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1905

[p. 271]

Professor Dr. Gust. Verriest over Albrecht Rodenbach

Den 12ⁿ Februari l.l. was 't feest van de Leuvensche Vlaamsche Studenten. Zij vierden den stichter der Vlaamsche Studentenbeweging Albrecht Rodenbach zaliger.

Redevoeringen werden uitgesproken door adv. Havelmans, Frans Van Cauwelaert en prof. Dr. Gust. Verriest. Ons Leven, 't wakkere studentenblad, zal die redevoeringen uitgeven. Uit de voordracht van prof. Verriest, knippen we, met diens toelating, het volgende:

't Is in den gevel van het huis waar Albrecht Rodenbach zijn krachten heeft voelen ontzinken en waar hij zijn droomen en streven voor 't heilig Vaderland heeft - O bittere kelk, - moeten vaarwel zeggen, - dat gij, vlaamsche jeugd, geschaard onder de waaiende vanen van alle Vlaamsche Gouwkonden, een gedenksteen van arduin met gulde letter hebt ingelascht, zinnebeeld van Adel en Duurzaamheid, zinnebeeld van des jongens dichters geest en werkzaamheid.

Het voortbestaan lang over het leven weg van woord en werk en invloed, is de toetsteen der kracht en weerde eens mannes. Wie voortleeft vereerd van zijn volk door de tijden heen, is in zijn doen en streven de hooge tolk geweest van de ziel zijner stamgenooten.

Zoo staan te Brugge, voor den trotschen Halletoren twee bronzen mannen, uit het lang verleden, twee helden die het zinnebeeld geworden zijn van Vlaanderens strijd tegen vreemde overmacht.

Na eeuwen langen loonen, slaap en ontmannende ruste heeft de kamp tegen de fransche bastaarden weer hernomen, niet met knots en bijl, maar met het wapen van den geest en van het woord.

Willems, Hendrik Conscience, Jan Van Rijswijck, slaakten den eersten kreet en stortten over 't Vlaamsche volk eenen stroom van eigen letteren, eigen schoon. Het oude stamgevoel schoot

[p. 272]

wakker in Antwerpen, in Brabant, in Limburg, in de beide Vlaanders, De strijd werd als ‘Vlaamsche beweging’ gedoopt en won veld dag bij dage, maar verviel al te dikwijls in grammaticalische twisten en in een blind kampen om onze verfranschte regeering en de verfranschte beheeren der Vlaamsche steden, hier en daar, met moeite en nood, eenige stukken en flarden officieel Vlaamsch af te dwingen.

Ondertusschen stond, diep in Westvlaanderen, een man op, die stil en zonder gebaar zijne eigene vlaamsche wegen ging, dragende in het hert en geest, zulk een schat van mystische krachten, dat, rond hem en altijd verder en verder, gelijk het zaad der velden onder de zonneschichten, de Vlaamsche jeugd, de keren van 't vaderland, ontwiek, ontkiemde, en uit den grond rees.

Guido Gezelle - 't was hij! - verkeerde onder een kleenen kring leerlingen, in wiens hert een geestdrift rees die, bij hen alle, nog in hunnen ouden dag even als toenmaals, is blijven gloeien en vlammen. Na korten tijd verdween de man van onder het jonge diet en bleef, zwijgend, ter zijde zitten. Maar als hij dertig jaar later aan 't scheppen ging van dit poëma der Jaargetijden dat hem onder de grootste dichters der menschheid heeft geplaatst, dan was, dank zij hem, de gansche jeugd van Vlaanderen één hert en één ziel geworden.

Gezelle en heeft nooit een eigentlijken strijd willen kennen. Wel is waar heeft hij ook al eens den ‘roodgetongden, witgetanden’ leeuw bezongen en hier en daar, doch zelden, locht gegeven aan zijn diepen afkeer voor het hedendaagsche leliaartsdom, - zoo dichtte hij:

Mochte mij dat nieuws gebeuren,

dat ik zage, wel en wis,

Vlandren 't Waalsche wambuis scheuren

daarin 't nu genepen is.

Weerde God hun 't eeuwenoude

doodkleed, wierde 't vrij daarvan,

Vlandren lief, herleven zoude

't hert van uwen dichter dan.

Mochte mij des levens vorste

staande blijven, zoo veel tijd,

dat ik met der waarheid, dorste

zeggen dat gij Vlanderen zijt!

[p. 273]

 

Mochte mij de dood dan grijpen,

 

Nie en duchte ik haar met al,

 

en ik riepe, in 't stervens nijpen,

 

Vlanderen, wilt het leven, 't zal!

Maar aan den strijd rondom hem en heeft hij nooit deel genomen. - Zijn hoofd ging zwaar van de beelden der velden van Vlaanderen en der vrome vlaamsche werklieden. En die man, die geheel de vlaamsche jeugd heeft in het leven geroepen en in gang gezet, die man en heeft van de ‘Vlaamsche Beweging’ nog in woord, noch in daad willen weten. Een strijder is hij niet geweest, maar strijders heeft hij verwekt en zal hij verwekken zoo lang de Vlaming leeft. Hij heeft het erts tot staal getemperd en dit staal hebben andere tot zweerd gesmeden en ten kampe gevoerd. Ook de moeder, die het kind in haren schoot draagt, strijdt niet, maar de zonen die zij baart zullen vechten en worstelen voor het vaderland, tot ter dood toe!

Gezelle hoort de stemmen spreken in zijn binnenste en sluit al het doen der menschen uit. Hij aanschouwt in liefde en eerbied de natuur, van het groen kruideken onder zijnen voet tot den gloeienden slotsteen der hemelpanden, en, beschrijft hij den mensch, 't is den arbeider in zijn eeuwen-dóór-vererfd wezen: den berdzager, den bleekersgast, den spaman, den zaaier, den visscher op zee... Hij en laat niet spreken, of, zeggen zij iets, 't zijn onpersoonlijke stamgevoelens en stamgedachten die, in trouwe eenvoud, uit hunnen mond vloeien. Hun handelen is het handelen van hunne vaders en voorvaders.

In Albrecht Rodenbach's ziele lag het evenwicht anders. Bij Gezelle stroomde alles van buiten naar binnen; bij Albrecht alles van binnen naar buiten. Heel zijn wezen is een aanloop op hetgeen hij mint, een stormloop op hetgeen hij haat. Alles roert en worstelt in zijn hert; 't zijn al kamp en strijdbeelden die opstijgen in zijnen geest, en zelfs in zijn alderstilste tafereelen, ruischt gelijk een ver zeerot van onvoldaan begeeren en verlangen. Hij schept drama's en tooneelspelen allerhand: Phillippina van Vlaanderen, Breydel en De Koninck, de Poolsche studenten, Gudrun; hij draagt het hoofd vol epische gedichten: Koning Freier, Irold en menig andere; zijne helden handelen en spreken met driftige ziel en hun woord is steeds het woord van den dichter, met gansch zijn gemoed, met al zijn zuchten en strijden voor het vaderland.

Een treffend beeld hiervan levert ons de eerste scene uit het eerste bedrijf van ‘Gudrun’...

[p. 274]

Den strijd dien Albrecht Rodenbach gestreden heeft over vijf-en-twintig jaren, dien strijdt gij nog en het feest van heden is niet alleen een hulde aan den Vlaamschen dichter en kamper, maar evenzoo, - en geen grootere hulde kon zijn aandenken gebracht worden - eene geestdriftige bevestiging van dezen zijnen strijd.

Waartoe die strijd? De liefde tot de moedertaal wordt overal voor recht en heilig gehouden. Zij wordt sympatisch begroet zelfs door onze ergste tegenstrevers als het vreemde volkeren geldt: Polen en Finnen; maar ons Vlamingen, in ons eigen land en ja bij eigen taal- en stamgenooten, door onverstaanbaar onverstand, wordt dezelfde liefde ten kwade geduid en door allerlei dwang geteugeld.

De opleiding onzer kinderen in hunne moedertaal, die juist nu de kern van den strijd is, is voor ons Vlamingen geen dolle luim, zij raakt aan het innigst zielenleven, aan de kunst- en geestesontwikkeling van onzen stam....

Den Vlaming zijne taal verwezen is eene onverdiende, wraakschreeuwende aanslag op de ziele zelf van eenen volksstam, begaafd onder allen en die sedert eeuwen alle andere volkeren met kunstschatten overstort heeft en overladen.

Doch wordt die strijd voor de moedertaal van dag tot dag scherper en dreigt in het hert van den Vlaming een erge wonde te slaan. Twijfelloos zal ons recht zegevieren, want tegen de grondgevoelens van het menschenhert is het kwaad strijden. De stroom van het volksgevoel stijgt altijd hooger en hooger en breekt op den duur de sterkste dammen.

Mijn hope en begeerte en, mag ik het zeggen, mijn stil vertrouwen is, dat welhaast een dag van vrede zal komen waar de overheden van onze opleidingsgestichten den Vlaming, die ten allen tijde den godsdienst zijner vadren zoo trouw is gebleven, ook zijn trouwe tot dien tweeden godsdienst: zijne moedertaal, zal gunnen, en, eensgezind in liefde en broederlijkheid, deze moedertaal hare rechten zal inruimen in nog hoogere maat als hij ze van wetswege vordert.

Dan zou de Beiaard spelen
Dan zou de jongheid kwelen.

Dan zouden de beenderen van Albrecht Rodenbach sidderen in het graf waar ze te rusten liggen.

God verleene dat dit geschiede in 't jubeljaar dat wij zijn ingetreden.

In afwachting laat mij, als laatste woord, den psalm lezen, zoo grootsch in zijnen eenvoud, dien Albrecht Rodenbach, biddend gedicht heeft:

[p. 275]

Vlaanderen
Psalm

 

God, onze Heer, Gij zijt den Heer der Heeren,

 

Gij draagt de wereld op uw hand;

 

Lacht ge op een volk, het bloeit in roem en eeren,

 

Keert Gij uw blikken, 't stort in 't zand.

 

 

 

God, onze Heer, Gij loecht weleer op Vlaandren.

 

Toen was het machtig, schoon en fier;

 

Kluisters en juk, het sloeg ze ruw aan spaandren:

 

‘Vrijheid en Neering’ klonk het hier.

 

 

 

God, onze Heer, wil 't jong geslacht aanhooren;

 

Red Vlaandren uit zijn diepen val!

 

Zegen den eed door allen trouw gezworen;

 

Vlaanderen, Vlaanderen boven al!