Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1904

[p. 214]

Omroeper

XXVIII^e Nederlandsche Taal-en Letterkundig Congres te Deventer. - Zij, die dit Congres willen bezoeken, worden opmerkzaam gemaakt op eene geenszins onbelangrijke tentoonstelling van schilderijen en teekeningen van nieuwere meesters, toebehoorende aan ingezetenen van Deventer, welke van 20 Augustus a.s. af tot en met den sluitingsdag van het Congres (1 Sept.) zal gehouden worden. Onder meer zullen grootere en kleinere stukken voorkomen van Apol, Blommers, De Bock, Dankmeyer, Haverman, Josef Israëls, Willem Maris, Mauve, Mesdag, Thérèse Schwartze, Sinkel, enz.:

Wij vernemen verder, dat D^r W.J. Leyds het voornemen heeft te kennen gegeven dit Congres bij te wonen.

De personen, die het lidmaatschap verlangen, worden verzocht zich van nu af aan, in afwezigheid van de heer Meert, aan te melden bij de hulpsekretaris van het Algemeen Nederlandsch Verbond, Maurits Van de Woestijne. Antwerpsche Steenweg, 315, St. Amandsberg, Gent. en daar het bedrag van hun lidmaatschap te zenden (fr. 5).

Deze zal ook alle inlichtingen verschaffen.

Ten behoeve van belangstellenden deelt het Secretariaat van Groep B. van het Algemeen Nederlandsch Verbond onderstaande inlichtingen mede.

Reiskosten. Deze behoeven niet af te schrikken; met reisgezelschapbiljetten doet een gezelschap van minimum 20 personen de reis naar Deventer in 3^e klas: van Antwerpen voor fr. 5,40 - Gent fr. 5,75 - Brussel fr. 5,40. - Terugreis zelfde prijs

Tot het vormen van groepen stelt het Secretariaat van het A.N.V. - zich beschikbaar. Met vakantiekaarten kan de reis ook zeer voordeelig ingericht worden

Met eene algemeene vakantiekaart kan men b.v. voor 4,20 fr. in 3^e klas reizen van Rozendaal naar Deventer, maar met dezelfde kaart kan men mits zijne reis niet af te breken, reizen naar Rozendaal tot Groningen toe. Met eene bijzondere vakantiekaart kan men b.v voor 2,10 fr. in 3^e klas reizen van Deventer naar Amsterdam, of naar Den Haag. Deze kaart geldt ook b.v. van Arnhem of Nymegen uit. Van Amsterdam kan men met de Algemeene Vacantiekaart tot Rozendaal terug. Algemeene Vakantiekaarten zijn, tegen opzending van den prijs en 0,10 fr. voor onkosten verkrijgbaar bij C Bovy, Noordlaan, 64, Brussel. Daar kan men ook bekomen kilometerboekjes van 500 k^m. geldig

[p. 215]

6 maand., prijs fr. 23,65 in 2^e kl.; fr. 15,15 in 3^e kl.; van 1000 k^m. geldig; 12 maand., prijs fr. 47,25 in 2^e kl.; fr. 31,50 in 3^e kl.; hiermede kunnen de leden van hetzelfde huisgezin (of zoogezegd) reizen. Eene handleiding voor kilometerboekjes (0,70 fr. opzenden aan C. Bovy) laat toe den reisweg te berekenen.

Congres: Toetreders kunnen zich aanmelden bij den hulpsecretaris van het A.N.V. Maurits Van de Woestyne, - Antwerpsche Steenweg, 315, St. Amandsberg, en daar het bedrag van hun lidmaatschap zenden (5 fr.)

Verblijf: De roep van groote duurte in Holland is verschrikkelijk overdreven - 8 fr. daags behoeven nederige beurzen niet te besteden om volkomen voldoening te hebben.

Behalve de reeds aangekondigde tentoonstelling der keurige verzameling schilderijen van nieuwere meesters door de vereeniging ‘Kunstleven’ gedurende de tweede helft van Aug. (sluitingsdag 1 Sept.) zal tijdens de Congres dagen (29 Aug.-1 Sept.) nog eene tentoonstelling gehouden worden. De ‘Vereeniging Oost en West (Boestan)’ te 's Gravenhage, wier hoofddoel is het verspreiden van populaire kennis omtrent onze Indiën onder gansch het volk en het aankweeken van ware belangstelling en liefde tusschen Nederland, hier en ginds, zal te Deventer de Congresleden in de gelegenheid stellen eene merkwaardige verzameling te bezichtigen van Nederlandsch-Indische Kunstnijverheid en huisvlijt.

Het Leesgezelschap van Hasselt vraagt de geschiedenis eener rederijkerskamer van Limburg ofwel een belangrijk onuitgegeven stuk eener Limburgsche rederijkerskamer met verklaring en eene korte historische inleiding.

Het bekroonde werk wordt op kosten van het Leesgezelschap uitgegeven en de schrijver ervan ontvangt buiten een eerepenning de som van vijftig frank

Voorwaarden: De handschriften moeten, minstens, 50 bladzijden 8^o druks groot zijn.

De schrijver zet op zijn werk eene kenspreuk, welke hij met opgave van naam en woonplaats, in een gesloten briefzakje, dat dezelfde spreuk tot opschfift heeft, herhaalt.

De mededingende stukken moeten vrachtvrij ten huize van den schrijver, heer Eug. Leën, Nieuwstraat, (Hasselt) ingezonden zijn vóór 1^sten Maart 1905.

Vivat's geïllustreerde Encyclopedie. - Bijzonder opgemerkt in afl 51, bl. 4001 tot 4080, de artikelen Heraclitus (den duisteren griekschen wijsgeer uit Ephesen) Heraldiek, Herbart (den duitschen paedagoog) Herder, herkauwende dieren, hermes, Herodes, Herodotus (den Griekschen geschiedschrijver) hersenen, hersteld evangelisch - luthersch kerkgenootschap, hervormd kerkgenootschap, hiëroglyphen.

In afl. 52: Hobbes (den Engelschen wijsgeer) hoenderachtige vogels (met welgelukte platen), Abraham des Amorie Van der Hoeven (Nederl. Kanselredenaar) Hofdyk, Andreas Hofer (den tyrolschen vrijheidsheld), vorst zu Hohenlohe (wijlen den Deutschen Kanselier), hond (met platen), Homerus, Hongarije, honger, hoogere burgerschool, Horatius.

[p. 216]

Het eerste Nederlandsche Congres ten eere van het Allerheiligste Sacrament van Mirakel zal plaats hebben te Hasselt van den 18ⁿ tot den 21ⁿ Augustus 1904. Als predikanten zijn aangekondigd: Pater Adjutus van de Minderbroeders uit St-Truiden, - Pater Van Mierlo, Jesuit van Mechelen, - E.H. Van Hinsberg, leeraar aan het Seminarie van Rysenburg-Holland en E.H. Sarton, pastoor van Valkenburg-Holland.

Als sprekers o.a. de hoogeerw. Vlaamsche bisschoppen; Mgr Menten, deken van Maastricht; E.H. Honhon, prior der Kruisheeren te Diest; E.H. Metz, Conventueel, (Holland); E.H. Schmitt, dominicaan, Gent; E.H. Celestinus, kapucien, (Holland); M. Helleputte, volksvertegenwoordiger; M. Massa, substituut te Tongeren; M. Theelen, letterkundige te Tongeren; M. Kneepkens van Weert; M.E. Vliebergh, advokaat te Leuven; M. Moors, gouwraadslid van Maaseyck.

In oud-Carthago zijn de overblijfselen gevonden van den schouwburg waar Apuleus zijn voordrachten hield en waarvan Tertulianus en St. Augustinus meermalen gewag maken. Men had geen enkele aanwijzing omtrent de plaats van dit gebouw, dat waarschijnlijk in de tweede eeuw gesticht werd en door de Vandalen verwoest is.

In de nieuwe tramkarren te Antwerpen staat te lezen:

De spiegels mogen alleen langs eenen kant geopend worden.

Les glaces ne peuvent être ouvertes que d'un côté seulement.

En 't Fransch komt achteraan, dus als vertaling van 't Vlaamsch!

Met den stempel ‘ter bespreking’ ontving ik een dubbel ex. van het pamflet Zuur en zoet over zuiver Nederlandsch door den heer St. L. Prenau (Gent, samenwerkende volksdrukkerij, 39 blz.), terwijl bovendien een paar exx. ook nog rechtstreeks den Opstelraad toegezonden werden.

Ik vraag me liefst niet af wat me de eer bezorgt van dit dubbel persoonlik ex. De toezender meent toch niet... - Nu, tot daar. De h. Prenau werd dus, enigen tijd geleden, door de Kon. Vl. Ak. bekroond met een ‘Verhandeling over het nut van de zuivere uitspraak der Nederlandsche taal.’ Dietsche Warande heeft het werk niet besproken omdat het ter bespreking niet ingezonden werd. Ik voeg erbij: ik heb het niet gelezen, omdat mij door een Kollega verzekerd werd dat het werk het niet verdiende. Het pamflet van den h. Prenau beneemt me haast voorgoed allen lust.

Dit pamflet bestaat uit vier hoofdstukken: I. De zuivere Nederlandse taal, antwoord aan E.H. Am. Joos; II. Het jongste zuivere Nederlands, antwoord aan E.H.J. Bols; III. Intermezzo (verslagen van de hh. Prayon en De Vos, het opnemen van dit antwoord aan E.H. Bols in de Verslagen der Akademie voorstellend, en verslag van den h. Claes, tegen het opnemen); IV. Open brief tot ‘den ouwen heer D. Claes, rustend Athenaeumleeraar, maker van ik weet niet hoeveel waardige letterkundig ware waren en werken van waarde, werkzaam lid der Koninklijke Vlaamsche Academie.’

[p. 217]

Pedantisme en bombast, zijn den h. Prenau een gruwel naar hij uitroept op bl. 12. Maar juist die eigenschappen, mijn waarde heer Prenau, zijn het die van blz. tot blz. mijn onwil deden toenemen. Uw grootspraak, profetentoon, en uw soms ondoorgrondelike diepzinnigheid, wekken weerzin in niet minder maat dan de hinkende taal die voor een zo doktoraal magisterken wel ietwat beschamend mag heeten. Hoofdstuk I en II zijn onsmakelik geschoolmeester, hoofdst. IV is straatjongensgeschimp.

Ge spreekt, naar aanleiding van Rodenbach en Gezelle, van ‘een opvallende vlaamsche geaardheid en aardigheid’; ge spreekt van ouderlingen, schrijft: benamingen in welker plaats, - ruwe taal in welker mijnen de beschaving nooit zal huizen (?), - hem iets uit zijn hart rukken, - enz., enz. De rand van mijn boekje staat vol streepkens, en vraag- en uitroepingstekens.

Ik lees op blz. 9, maar ook na 't herlezen wordt het mij niet duidelik:

‘Natuurlijk moet de taal des onderwijzers passen bij de jaren en den graad van ontwikkeling des kinds en de woorden van Salmann, door den heer Joos aangehaald, evengoed als wat de heer Joos verder zegt, treden wij volkomen bij; doch omdat de taal der onderwijzers, in de eerste opvoeding- en leerjaren eenvoudig moet zijn als de geest van het kind zelf, daarom toch moet zij niet méér met den gang, den zin, de uitdrukking, den woordenschat van de gewestspraak overeenkomen, dan juist mogelijk is om haar niet als de algemeen gebruikte en beschaafde Nederlandsche taal te ontaarden. Want er is maar één Nederlandsche taal, die nu wel kan voorkomen in het eenvoudig kleed van den gewonen man zoo goed als in het feestgewaad van den redenaar, maar die altijd blijft de ééne, wel nauw verwant met al de dialecten, waaruit zij is gelouterd, doch nooit volledig te passen bij die dialecten.’

Wat dunkt u, Lezer?

Vooral kan de h. Prenau het niet verkroppen dat de h. Claes de Akademie bewoog het antwoord aan E.H. Bols af te wijzen, hoewel de andere verslaggevers, - uit overdreven ridderlijkheid, meen ik, - het opnemen hadden voorgesteld. ‘Geheel het stuk is op een waanwijzen toon geschreven; de aanhef is knak, het slot is potsierlijk’: dit volzinnetje van den h. Claes geeft ook perfekt mijn eigen indruk weer. 't Gesmaad van Prenau doet telkens weer denken aan 't spreekwoord: il n'est que la vérité qui blesse. Als hij nu, in zijn verbolgenheid maar pittiger was. ‘Ouwe heer’, ‘eergrijze ouwe donderaar’, ‘taalkundige onderbroek’, ‘oude prelaat’, ‘verjaard leeraar’, ‘barakspeler’, ‘platbroek’, ach hoe geestig! Nu is Claes helemaal dood. ‘Loop verder naar den bliksem met uw ouderwetschen hoed onaangeroerd op uw grijzen kop.’ Mijnheer Prenau toch! Hoe zal hij lopen, de arme man, wien ge benen, noch armen, noch hoofd, noch hoed gelaten hebt. Arme oude heer: romp van den ouden heer: hoe jammer voor dat bloeddorstig jongmens uit Haspegouw die nog zoveel bij U had kunnen leren. - want de vier bladzijdekens die uw verslag beslaat, zijn ver het beste deel van zijn boekje.

L.S.

[p. 218]

Ter aanleiding van het artikel over ‘Het Onderwijs in Denemarken’ verschenen in ons Juni-nummer ontvangt de Redactie de volgende opmerking van den bekenden Deenschen letterkundige, Johannes Jörgensen:

‘Ordrup, 4-8-1904.

Uw artikel is in de bijzonderste punten nauwkeurig. Nochtans op de gemeente-“speelplaatsen” wordt geen eigenlijk onderwijs gegeven; de knapen vinden daar enkel allerlei speelgoed tot hun vermaak. - Het verplichtend onderwijs begint maar als het kind ten volle zeven jaar oud is. - De Donderdag is geen vrije dag in de middelbare scholen. - Het getal van 1300 studenten geldt inderdaad voor de gansche bevolking onzer universiteiten.

't Is niet aan den “Kroonprins” enz. dat de studenten een vrij verblijf te danken hebben. Deze inrichting bestaat van ouds (17^e eeuw); zoo zijn de zoogenaamde “Kollegier” ingericht; het grootste “Regensen” werd gesticht door Christiaan IV (1588-1648). - Indien onze socialisten den nationalen feestdag (5 Junl) vieren, dan is het omdat de vrijheid door de grondwet vergund de reden van bestaan is van heel hun wezen en propagande. Onze socialisten zijn, gelijk die van andere landen, antinationaal (en antigodsdienstig). - Het groot getal zelfmoorden, ach ja! Nous avons beaucoup d'instruction et très peu d'éducation!’

Ingekomen boeken ter bespreking:

Tentoonstelling van het Boek. Gent, 2-31 Juli 1904. Cataloog. Gedrukt bij E. Vander Haeghen, Gent.

Legende der glorioser maghet Sinte Clara. In 't licht gegeven door P. Fr. Steph. Schoutens. - Hoogstraten, L. van Hoof-Roelans.

J.P. Van Tienhoven. De effectenbeurs van Parijs. Organisatie. Utrecht, P. Den Boer, 1904.

A.W. Weissman. De beurs te Amsterdam 1835-1903. Amst. B. Wolf, 1904.

Peter Benoit-fonds, gesticht te Antwerpen. Jaarboek over 1902-1903. Antwerpen J. Bouchery, 1904.

Nellie, In 't Schemeruur. Voor de kinderen van 7-12 jaar. Amsterdam, Cohen, zonen, 1904. Prijs 3 fr.

Prae-Adviezen over de vraag: Is wijziging van de handelspolitiek hier te lande wenschelijk. M^r J. Bⁿ d'Aulnis de Bourouill, U.G. Schilthuis, A.H. Jannink, J. Van Dusseldorp. Amsterd. Joh. Müller, 1904. 178 blz. prijs 3 fl.

D^r G. Schwalenberg, Die bank von Frankreich und die Deutsche Reichsbank. Ein Vergleich. Halle a.S. Druck und Verlag von C.A. Kaemmeaer. Co. 1904.

D^r Paul Waldemar Goldschmit. Rentabilitätsberechnung dreier vorderpfälzischer Güter unter Berücksichtigung der Grundbezitsverteilung, der Preise, für Grund und Boden und der Verschuldung des ländlichen Immobiliarbesitzes. Halle a.S. Druck und Verlag von C.A. Kaemmerer. Co. 1903.

Karel van den Oever, Van Stille Dingen. Delille Maldeghem.

[p. 219]

Th. De Decker. Geldelijke toestand eener Waasche parochie in 't midden der xvii^e eeuw. St-Niklaas, J. Edem.

J. Geurts, Bijdrage tot de Geschiedenis van het Rijm in de Nederlandsche poëzie. Eerste deel. Gent. A. Siffer. fr. 4. (Uitg. van de Kon. Vlaamsche Acad.)

C. Cath. van de Graft, Middelnederlandsche historieliederen, toegelicht en verklaard. A. Hooiberg, Epe, 1904 (Academisch proefschrift).

Nieuwe uitgaven van P. Noordhoff, Groningen:

R. Bosch en C.H. Steenbeek, Nieuwe teekenschool. Handleiding bij het teekenonderwijs op de lagere school. Eerste deel. Met 206 afbeeldingen. fl. 1,25.

Id. Wandplaten bij ‘Nieuwe Teekenschool’ Serie I (10 n^rs) fl. 2,50.

Id. Mijn Teekenboek. Teekenoefeningen voor de lagere school. Dl. 1 à 6. Elk deettje 12 1/2 cent.

R. Bos, Schoolatlas van Nederland en zijne Overzeesche Bezittingen. 5^e druk. fl. 0,30.

Id. Eerste Teeken-atlas. 9^e druk, fl. 0.25.

Id Tweede aardrijkskundig teekenboek. Europa en de werelddeelen. fl. 0,15.

D^r M.G. De Boer, Leerboek der Algemeene Geschiedenis. 2^e Dl. fl. 1,25.

M.H. Van 't Kruijs, St-Vincentius, oratorium, gecomponeerd door -. Tekstboekje. 15 cent.

W.H. De Groot Wz., Zangboekje naar Daniël de Lange's Zangschool. 2^e stukje. fl. 0,30.

H. De Raaf en J.G. Zylstra. De Moedertaal. Een leesboek met taaloefeningen, voor school en huis. 1^e Dl. 10^e druk, fl. 0.30; 3^e Dl. 9^e druk. fl. 0,30.

D. Kanon, Wat was en is. Iets van de ontwikkelingsgeschiedenis van ons volk. Leesboek voor de volksschool. 2^e stukje. 3^e druk. fl. 0,30.

Prof. D. Huizinga, Uitstapjes in het rijk der natuur. Leesboek voor de volksschool. 14^e druk. fl. 0.40.

R. Bos, Uit de Dierenwereld. Schetsen en Beelden voor de volksschool. 1^e stukje 3^e eruk. fl. 0,25.

H.J. Garvelink, Allerlei. Leesboek met Samenspraken voor de hoogste klassen der lagere school. 2^e druk. fl. 0.20.

F. Bruins, De practische taalmeester. Een geregeld stel taaloefeningen. I Het Werkwoord. fl. 0,20. IV De Volzin. fl. 0,30.

V.A. Seket, Cours de langue française d'après la méthode intuitive. Exercices de langue et de conversation françaises, 3^e partie. 2^e édition. fl. 0,60.

W.H. Wisselink, Vraagstukken ter oefening in de meetkunde, voor eerstbeginnenden. 2^e stukje. 8^e druk. fl. 0,50.

Id. Tweede verzameling van vraagstukken ter oefening in het practisch rekenen. 2^e druk. fl. 0,25.

[p. 220]

D. Dijkstra, Wenken en Schetsen voor het maken van opstellen, ten behoeve van het voortgezet lager en middelbaar onderwijs. fl 0,50.

D^r Victor Bruinsma, Ons lichaam en onze gezondheid. Leerboekje over de samenstelling en de werking van het menschelijk lichaam, de beginselen der gezondheidsleer, en de eerste hulp bij ongelukken. 2^e druk. fl. 0,40.