Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1903

[p. 176]

Nagels en spijkers.... en houvast

In het Belgisch ‘Arbeidsblad’ wordt gesproken van nagels en spijkers; van verhoudingen, die schommelen; van ruwijzer-, smeedijzer- en staalwinning; van het begrooten der werkloosheid; van dingen, waaraan men geen houvast heeft... En die uitdrukkingen hebben eenige vitters werk gegeven. Ze hadden hun tijd en hun geestigheid voorzeker beter kunnen besteden, zooals wij willen aantoonen.

I

Het Nederlandsch Staatsblad⁽¹⁾ meldt bij ‘het bedrijf van bewerken van ijzer of staal’ eerst de vervaardiging van nagels en daarna de vervaardiging der spijkers en de Nederlandsche Statistiek van den in-, uit- en doorvoer over het jaar 1900⁽²⁾, bij den invoer tot verbruik: nagels en spijkers.

Scheltema⁽³⁾ schrijft: men bevestigt en versterkt dan deze verbinding door nagels, spijkers, bouten, enz., en Kuyper⁽⁴⁾: nagels, spijkers, en dergelijke kleine waren, die men niet stuk voor stuk behandelen kan. De Consulaire Verslagen en Berichten⁽⁵⁾ noemen, eveneens in een adem, ...nagels en spijkers.

Weliswaar heeten gesmede spijkers ook wel ‘nagels’; maar, vraagt men naar het vakwoord, dan vindt men bij geleerden en vakmannen, Scheltema, Kuyper enz., spijker en draad-

(1) 1901, n^r 188, blz. 11.

(2) Blz. 109.

(3) Practisch handboek voor bouwkundigen en ambachtslieden, blz. 317.

(4) Handboek der mechanische technologie, blz, 508.

(5) 1902, blz. 666.

[p. 177]

nagel of nagel: spijker wanneer ‘clou’ en nagel, wanneer ‘clou d'épingle’ of ‘pointe de Paris’ wordt bedoeld;

... en het Arbeidsblad volgt hun voorbeeld.

II

In den handel heeft men het over slingeren en prijsslingeringen, over vlotten en prijsvlottingen, over bewegen en prijsbewegingen, over schuddingen, die het crediet kunnen doen verdwijnen, en over allerhande dobberingen: zoo ook over schommelen en schommelingen.

‘Het percentage is schommelend, het aantal stakingen is schommelend, de percentages schommelen’⁽¹⁾; ‘het schommelen der prijzen’⁽²⁾; ‘te vermelden vallen nochtans de schommelingen in Rusland; - Katoen met weinig veranderingen en kleine schommelingen; - deze taktiek veroorzaakt groote schommelingen in de prijzen; - goede vraag, voor zoover Santos betreft, geheel onafhankelijk van de schommelingen aan de termijnmarkten; - de cijfers vertoonen hier grillige schommelingen; - de stijging is niet zonder schommelingen’⁽³⁾. ‘Aantal stakingen verminderd, maar de omvang ervan vertoonde velerlei schommelingen’⁽⁴⁾; ‘den invloed, dien de schommelingen in het begeeren van de leden der maatschappij op de hoogte der ruilwaarde hebben’⁽⁵⁾.

‘Evenals nu waren sommige vakken onderhevig aan erge schommelingen’⁽⁶⁾. ‘De wisselkoers heeft weinig schommelingen ondergaan’ (10); ‘de schommelingen der effectenmarkt’⁽⁷⁾;

‘Prijsschommelingen’⁽⁸⁾; ‘loonschommelingen’⁽⁹⁾; ‘koersschommelingen’⁽¹⁰⁾.

(1) Tijdschrift van het centraal bureau voor de statistiek. 1^e Aflevering 180-181.

(2) H.F. Vogin. Ned.-Engelsch Handelswoordenboek.

(3) Algemeen Handelsblad, 7 December, 25 October, 30 April, 9 Augustus, 1 November 1902. 6 Maart 1903.

(4) Katholiek Sociaal Weekblad 1903, blz. 83.

(5) Sociaal Weekblad 1903, blz. 163.

(6) F. Domela Nieuwenhuis. De Werkloosheid, het Teeken des Tijds, blz, 4.

(7) R.K. Kuipers. Geïllustreerd Woordenboek der Ned. Taal.

(8) Ph. Falkenberg. De Werkloosheid als maatschappelijk verschijnsel, blz. 33.

(9) Katholiek sociaal Weekblad. 1902, blz. 479

(10) Handelsblad van Antwerpen, 7-8 December 1902, 10-11 Mei 1903.

[p. 178]

Kan het Arbeidsblad het nu gebeteren dat schommeling, naast zijn andere beteekenissen ook nog ‘afrossing’ beteekent?

III

‘Winnen’ is algemeen Nederlandsch. Wie heeft niet gehoord van tijd, geld, rust of ruimte te winnen? De boeren van Haspegouw winnen boter, aardappelen, koorngewassen, enz. Burvenich⁽¹⁾ wint groenten, zaad, bloemkoolen, enz.; Grothe⁽²⁾ wol; Kuyper⁽³⁾ boomwol, zwingelhede en andere vezelstoffen Kuipers⁽⁴⁾ hooi, honig, verfstof en wijn. Wat wordt er al niet gewonnen?! Men leze daaromtrent na: de Nederlandsche Staatscourant⁽⁵⁾, het Boek der uitvindingen, het Sociaal Weekblad⁽⁶⁾, Loquela⁽⁷⁾, de Jaarboeken van het mijnwezen in Nederlandsch Oost-Indië, Sociale Hygiene⁽⁸⁾, Consulaire verslagen en berichten⁽⁹⁾, Het Technisch Weekblad⁽¹⁰⁾, en men zal bevinden dat er wordt gewonnen: erts, lood, loodglans, koper, ijzer, zink, zilver, zwavel, zout, tras, mergel, bruinsteen, kalksteen, porceleinaarde, vet, slib, water, steenkool, turf, koke⁽¹⁰⁾, zuurstof, roggebrood⁽¹¹⁾, enz., enz...

En om nu rechtstreeks op het geschil af te schieten, zoo zegt men ook: ruwijzer winnen⁽¹²⁾, smeedijzer winnen⁽¹³⁾, staal winnen⁽¹⁴⁾.

Vandaar onder meer: terugwinnen (récupérer)⁽¹⁵⁾; winner (= producteur fabricant⁽¹⁶⁾ en winning (winning van gesteenten⁽¹⁷⁾, winning van grondstoffen⁽¹⁷⁾, winning van petroleum⁽¹⁷⁾, winning van levend water⁽¹⁸⁾. Het kapitaal der electrotech-

(1) Fr. Burvenich. Volledig handboek over groententeelt, blz. 70, 221, 224.

(2) D. Grothe. Mechanische technologie blz. 328.

(3) G Kuyper, voormeld werk. Deel II, blz. 219, 312 en 345.

(4) R.K. Kuipers, voormeld werk op ‘winnen’ ‘Smalt’ en ‘leur’.

(5) 1901.

(6) 1901,

(7) 1882.

(8) 1902.

(9) 1903, blz. 161.

(10) 1903.

(10) 1903.

(11) J. Holland, Het Smeult, blz. 19,

(12) Kuyper voormeld werk. I, blz. 39.

(13) Idem, blz, 28. Het boek der uitvindingen, blz. 76. Technisch weekblad, 17 Februari, 1903.

(14) Kuyper voormeld werk I, blz. 28.

(15) Technisch Weekblad 1902, blz. 110.

(16) Manuel des principaux termes de commerce, blz. 80.

(17) Jaarboek van het mijnwezen in Ned. Oost-Indië, 1901, blz. 27, 29 en 73.

(17) Jaarboek van het mijnwezen in Ned. Oost-Indië, 1901, blz. 27, 29 en 73.

(17) Jaarboek van het mijnwezen in Ned. Oost-Indië, 1901, blz. 27, 29 en 73.

(18) Algemeen Handelsblad, 16 December, 1902.

[p. 179]

nische winningen⁽¹⁾. De winningen gaan slecht⁽²⁾. Uit dat woord ‘winning’ vergezeld van een bepaling - tijd, kost, brood, geld, land, tin, kolen, kwikzilver, zout, erts, ijzererts, landbouw, diamant, goud, ijzer, zaad - ontstond tijdwinning⁽¹⁾, kostwinning⁽³⁾, broodwinning⁽³⁾, geldwinning⁽³⁾, landwinning⁽³⁾, tinwinning⁽⁴⁾, kolenwinning⁽⁴⁾, kwikzilverwinning⁽⁵⁾, zoutwinning⁽⁵⁾, ertswinning⁽⁴⁾, ijzerertswinning⁽⁶⁾, landbouwwinning⁽⁷⁾, diamantwinning⁽⁴⁾, goudwinning⁽⁴⁾, ijzerwinning⁽⁸⁾, zaadwinning⁽⁹⁾.

Op dezelfde wijze spreekt het Arbeidsblad van: ruwijzer-, meedijzer-, staalwinning; en Roheisengewinnung⁽¹⁰⁾, Eisengewinnung⁽¹⁰⁾, Stahlgewinnung⁽¹⁰⁾, in het Hoogduitsch, mogen hierbij ook wel aangehaald worden.

(1) Em. Vliebergh in Dietsche Warande en Belfort 1903, blz. 182.

(2) Weiland. Nederl. Woordenboek.

(1) Em. Vliebergh in Dietsche Warande en Belfort 1903, blz. 182.

(3) Van Dale, Groot Woordenboek der Nederlandsche taal, 4^de druk.

(3) Van Dale, Groot Woordenboek der Nederlandsche taal, 4^de druk.

(3) Van Dale, Groot Woordenboek der Nederlandsche taal, 4^de druk.

(3) Van Dale, Groot Woordenboek der Nederlandsche taal, 4^de druk.

(4) Jaarb. van mijnwezen in Ned. Oost-Indië, 1896, blz. 33; 1898, blz. 39 en 40; 1900, blz. 51 en 1901, blz. 3, 25 en 28.

(4) Jaarb. van mijnwezen in Ned. Oost-Indië, 1896, blz. 33; 1898, blz. 39 en 40; 1900, blz. 51 en 1901, blz. 3, 25 en 28.

(5) Consulaire verslagen en berichten, 17 Juli 1902 en inhoud over 1902.

(5) Consulaire verslagen en berichten, 17 Juli 1902 en inhoud over 1902.

(4) Jaarb. van mijnwezen in Ned. Oost-Indië, 1896, blz. 33; 1898, blz. 39 en 40; 1900, blz. 51 en 1901, blz. 3, 25 en 28.

(6) Verzameling der wetten en Koninklijke besluiten in België 1874, blz. 1065.

(7) De Boer, 1894, blz. 21.

(4) Jaarb. van mijnwezen in Ned. Oost-Indië, 1896, blz. 33; 1898, blz. 39 en 40; 1900, blz. 51 en 1901, blz. 3, 25 en 28.

(4) Jaarb. van mijnwezen in Ned. Oost-Indië, 1896, blz. 33; 1898, blz. 39 en 40; 1900, blz. 51 en 1901, blz. 3, 25 en 28.

(8) Sythoff's Woordenkunst voor Kennis en Kunst op het woord ‘ijzer’.

(9) Algemeen Handelsblad, 6 Juli 1903.

(10) T.E. Ande's, Technologisches Lexikon, blz. 249 en 818.

(10) T.E. Ande's, Technologisches Lexikon, blz. 249 en 818.

(10) T.E. Ande's, Technologisches Lexikon, blz. 249 en 818.

IV

Begrooten is ‘estimer, évaluer, taxer’ te zeggen, in Callewaert's nieuw Nederlandsch-Fransch en Fransch-Nederlandsch Woordenboek, ons ‘nieuwste, beste en volledigste’ zooals wel eens wordt beweerd. In het ‘Woordenboek der Nederlandsche Taal’⁽¹¹⁾ worden klachten, feilen, getallen, werkloonen, omtrekken, gronden begroot, Th. Falkenberg⁽¹²⁾ schrijft: de te storten premie begrooten en het gevaar van werkloosheid begrooten.

Begrooten = estimer, évaluer, taxer, naar J.A. Van Droogenbroeck, en = bij schatting bepalen hoe groot iets is, de grootte van iets schatten, naar M. De Vries en A. Kluyver!

(11) Tweede deel. Eerste stuk, bewerkt door M. De Vries en A. Kluyver.

(12) Voormeld werk, blz. 28, 29.

[p. 180]

Wanneer er in het Arbeidsblad spraak is van de werkloosheid te begrooten, is dat nu verkeerd?

Wat ‘houvast’ betreft, leest men: in de ‘Nieuwe Gids⁽¹⁾: Al krijgt nu zijn (Van Eeden's) figuur... iets waar zijn medemensch niet steeds een goeden hoûvast aan heeft.

Bij R.K. Kuipers⁽²⁾: een houvast aan iets hebben, geen houvast aan iemand hebben = niet op hem kunnen rekenen, vertrouwen.

In de ‘Gids’⁽³⁾: Hier (de Vereeniging van Maurice Meigner) was een feit, een hoûvast voor daden... aan deze boekenvrachten had het publiek al even weinig houvast.

Zoo schreef het Arbeidsblad op z'n beurt ook eens argloos: men heeft aan die opgaven geen houvast tot het begrooten der werkloosheid: als het daarom moet verketterd, dan is 't ver gezocht!

‘Il n'y a pas de quoi fouetter un chat’, zou een Franschman zeggen; en hij zou gelijk hebben.

X.

(1) 1902, blz. 189.

(2) Voormeld Woordenboek.

(3) 1898, blz. 511 en 1903, blz. 124,