Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1903

[p. 105]

Dood van Zijne Heiligheid PAUS LEO XIII

Daar zou een Schaepman moeten zijn, de gloedvolle zanger van 't Pausdom, om met zijne machtige pen eene laatste hulde aan Leo XIII te brengen, om in roerende taal eenen krans van dichterlijke bloemen rond zijnen naam te vlechten, en rozen rond zijne lijkbaar te strooien.

In de laatste reeks van zijn ‘Menschen en Boeken’ geeft Mgr Schaepman eene uitgebreide studie over des Pausen leven en werken.

Wie dit stuk, een echt letterkundig monument aan den Paus opgericht, heeft gelezen; wie de lijst uitmuntende daden van dit wonderbaar leven heeft doorloopen; wie nu vooral het omstandig verhaal dezer stille dood heeft overwogen; staat getroffen en voelt in diepe ontroering deze woorden op de lippen komen: ‘Leo XIII was een groot man’.

Groot was hij van geest. Grooter dan alle vernuften die zijnen tijd versierden, paarde hij met het vernuft van den diepen denker, den uitgelezen wijsgeer en godgeleerde, ook het vernuft

[p. 106]

van den geestdriftigen dichter en van den verrezienden Staatsman.

Sint Thomas van Aquinen, wiens boeken hij als bron van alle wetenschap aanwees, en Dante, wiens gedichten hij van buiten kende en in verrukking opzegde, waren zijne levensgezellen.

In eenen ouderdom waarop alle dichterlijk vuur in een uitgemergeld lichaam schijnt uitgedoofd, zong hij nog als een jeugdige dichter tot verpoozing van arbeid en tot uitspanning; en wanneer de dood, de onverbiddelijke, haar werk reeds had begonnen en hem op het sterfbed hield vastgeklonken, dan drukte hij nog in onberispelijke verzen de innigste aandoeningen uit van zijn gemoed.

In het tijdstip waarop de moderne letterkundigen met zooveel misprijzen het hoofd afwenden van de oude latijnsche meesters, ‘schreef hij, zegt Schaepman, in de taal van 't oude latium helder als kristal en lenig als staal fijne geslepen puntdichten en bekoorlijke elegieën’.

Staatsman met breede gedachten aarzelde hij niet de oplossing te geven der meest kiesche en netelige vraagstukken, en terwijl staatslieden en wetgevers twijfelden en besluiteloos bleven, staarde hij met helderen blik in de toekomst en duidde met vaste hand de ware richting aan.

Geen wonder dat hij onzen betreurden Schaepman zoo groote achting en liefde toedroeg: hij had in de ziel van den grooten Nederlander de vroomheid en het levendig geloof van

[p. 107]

den echt katholieken strijder, de scherpzinnigheid van den staatsman, en het geestdriftig vuur van den waren dichter erkend.

Groot was de Paus van herte: zoetaardig en minzaam als een vader voor alle geloovigen, stroomde zijn hert van medelijden over, voor ongelukkigen en verdrukten.

Zij die hem naderden zullen nimmer den indruk van 's Pausen eenvoudige goedheid vergeten; de slaven die hij verloste door den steun aan 't heldenwerk van Mgr Lavigerie verleend, zullen zijnen naam blijven zegenen; de arbeiders tot wier welzijn en verheffing hij zoo wijze woorden sprak en heerlijke brieven schreef, zullen hem steeds den Paus der werklieden noemen.

Groot was hij van ziel: hij bezat in den hoogsten graad de vroomheid en verhevenheid van gemoed die den mensch naar hooger doel doet streven dan 't vergankelijke wat hem omringt, die hem boven de medemenschen stelt en hem kalm en vastberaden doet blijven in de hachelijkste oogenblikken, tot in het aanschijn der dood.

Een tweevoudig doel had hij bij zijne troonbeklimming zijn eigen voorgeschreven in den ‘Levensregel voor den Paus’ dien hij in verzen opstelde: Aan het heil des menschdoms onverpoosd en krachtig arbeiden; en zijne ziel van 't aardsche onthechten en tot God doen stijgen.

Grootsche opvatting, was het kenmerk zijner werken. Het bidden van den Rozenkrans waartoe

[p. 108]

hij jaarlijks zoo dringend de geloovigen aanzette, en waarvan hij meer de zegepraal over Socialismus en geloofsvijanden verhoopte dan van zijne onsterfelijke wereldbrieven; het toewijden der kristene huisgezinnen aan de H. Familie om den kristen geest en de kristene zeden in de huisgezinnen te bewaren; de plechtige toewijding des ganschen menschdoms, der katholieken zoowel als der schismatieken, en ketters en ongeloovigen aan het H. Hert, den koning der eeuwen; zijn drij feiten die een klaar bewijs geven zijner heilige en wereldomvattende ziel.

Tot zichzelven sprak hij in zijnen Levensregel:

Maak U vrij van 't vergankelijke, veracht het,
Uw geest zoeke 't hoogere,
Naar 't vaderland daarboven
Stijge altijd uwe ziel.

Zijn meesterlijk opstel over den Paus eindigt Schaepman met deze woorden: ‘Zijne geschiedenis is nog niet voleind. Het beeld in zijne volle afmetingen is nog niet te teekenen. De grootheid erkent men, de volle maat der grootheid niet. Toch behoeft men zich aan geene profetie te wagen, indien men reeds de stem herkend der historie in de volgende belijdenis:

Justitiam colui: certamina longa, labores.
Ludibria, insidia, aspera quaeque tuli;
At fidei vindex non flectar; pro grege Christi
Dulce pati, ipsoque in carcere dulce mori.’

[p. 109]

 

‘Eerlijk eerde ik het recht: ik droeg veel strijd en veel arbeid,

 

Spot en verguizing en list en menig neêrdrukkenden last;

 

Handhaver van 't geloof sta ik pal; voor de Kerke van Christus

 

Is mij het lijden een vreugde, 't sterven in boeien mij zoet.’

Heden is de geschiedenis van Leo XIII voleind, en thans erkennen wij de volle maat zijner grootheid, die ware zielegrootheid was omdat hij groot bleef in zijn sterven zoowel en meer nog als in zijn leven.

De dood, dat is de groote macht, waarvoor alle grootheid zwichten moet; dat is de uiterste proef en de zekerste, waarbij alle waanwijsheid, alle gekunstelde majesteit en schijnbare deugd in duigen valt; dat is de gewichtige stap, waarvoor alle sterveling schrikt en beeft, en klein en kleinmoedig wordt.

Tegenover Leo XIII echter scheen de dood een oogenblik te aarzelen, en zijn majestatisch gelaat heeft zij met den stempel der ware grootheid gemerkt, en aan zijne driekroon heeft zij een glinsterender edelgesteente te meer gehecht.

Op zijn eenvoudig sterfbed is de uitgeputte grijsaard met kalm en gelaten blik de dood te gemoet ziende, en haar met den glimlach op de lippen, tevreden ontvangend, meer bewonderd geweest dan in Sint Pieters Kerk wanneer hij bij zijn jubelfeest er kwam gedragen en door

[p. 110]

duizende kristenen werd toegejuicht. Op zijn sterfbed gaf hij ons het treffendste schouwspel, de kostbaarste les, te weten het voorbeeld der dood van den rechtveerdige, den volmaakte, den heilige.

Stap voor stap heeft de wereld met angstigen eerbied het werk der onverbiddelijke kwaal gevolgd; uur voor uur heeft het menschdom diep bewogen zijn stichtend sterven bewonderd en stond voor stond zijnen doodstrijd bijgewoond.

Zijne lippen, daar is geene klacht van gevallen, zij stamelden aanhoudend gebeden en baden de woorden mede van den priester in zijne kamer de H. Mis opdragende.

Zijn geest, als bij mirakel helder gebleven tot eenige oogenblikken voor de dood, was nog immer met de belangen der Kerk bekommerd: ‘Ik laat in uwe handen de toekomst der Kerk over’ sprak hij zachtjes tot Kardinaal Oreglia.

Uit zijn hert vloeiden bij 't laatste kloppen nog woorden van goedheid en troost voor de zijnen. Toen Mgr Bisleti hem eenen laatsten zegen vroeg voor de huisgenooten van 't Vatikaan in de voorkamer neergeknield, antwoordde hij: ‘Dit weze mijn laatste vaarwel’.

Het waren zijne laatste woorden.

Zegenend ging hij door de wereld, zegenend vorsten en volkeren die hij talrijker dan eenig andere Paus aan zijne voeten zag knielen; zegenend verliet hij haar.

‘'t Sterven in boeien is mij zoet,’ dit woord

[p. 111]

is letterlijk uitgevallen; zachtjes, als 't ware zonder doodstrijd, ontsliep hij in den Heer om in 't eeuwige licht te ontwaken. Zijn naam werd tijdens zijn leven gezegend door al de talen der wereld; zijne nagedachtenis zal ten allen tijde in zege blijven.

Hubert Van Fall-Mheer.