Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1903

[p. 203]

De christene schrijvers der oudheid in ons middelbaar onderwijs

Reeds tweemaal, in mijne vorige bijdragen over het middelbaar onderwijs, werd ik er toe gebracht een woord nopens het gebruik van de christene schrijvers der oudheid in te lasschen.

Sedertdien hebben de dagbladen eenen brief afgekondigd, door Z.H. Paus Leo XIII gericht tot zijne Hoogw. Mgr Heylen, bisschop van Namen. Die brief, maar eerst in de laatste october-aflevering van het Roomsche tijdschrift Analecta ecclesiastica verschenen, draagt nochtans de dagteekening van den 20 Mei 1901. Daar het stuk zoo hoog gewichtig is en blijvende weerde bezit, aarzelen we niet hetzelve ter gedachtenisse in ons tijdschrift op te nemen, en bij den oorspronkelijken tekst voegen wij onze Vlaamsche vertaling achteraan.

In het Latijn luidt die brief:

LEO PP XIII.

Venerabilis Frater,

Salutem et Apostolicam Benedictionem,

Ea disciplinae ratio quae adolescentes, in sacris praesertim seminariis, sic vult ad litteras institui ut, praeter exemplaria veterum graeca et latina diligenter versanda, etiam clariores e christianis scriptoribus cognoscant et quanti dignum est faciant, non caret profecto sua laude; quod ipsum alias Sedes Apostolica per occasionem significavit. Tali quidem adductum esse consilio virum ex ista dioecesi egregium, L. Guillaume canonicum, epistola Nos tua certiores fecit, eumque iamdiu sollertiae et laboris multum, adscitis sociis, impendere in conficienda evulgandaque librorum serie, quae scriptores nostros cum ethnicis suo quemque genere collatos exhibeat. Hanc dono ab iis missam libenter accepimus ac de pietatis officio habemus

[p. 204]

gratiam: de ipsa vero opera, illud eisdem optamus quod tam studiose spectant, ut nimirum iuventuti ad culturam ingenii maximeque animi proficiat. In quo tamen moderatoris ducisque opus est prudentia; neque ea certe defutura est, tuis evigilantibus curis. Tunc enim certius uberiusque res proficiet, quum alumni iam sibi facultatem scribendi et iudicii elegantiam satis paraverint, ex eorum scilicet praeceptis atque exemplis, qui, probe nosti, ipso testimonio usuque Sanctorum Patrum explorataque fructuum perpetua copia, omnis humanitatis iure habentur magistri optimi. Cauto igitur studio fiet ut ea quae alumni sacrorum dicendo vel scribendo, de religione efferant, utrâque optabili laude commendentur, et pie permoventis animos veritatis et aptae tantis rebus dignitatis. Jamvero coelestium auspex bonorum, eademque benevolentiae Nostrae testis sit tibi, Venerabilis Frater, Apostolica Benedictio, quam singulis etiam commemorati propositi sociis, itemque clero ac populo tuo peramanter in Domino impertimus.

Datum Romae apud S. Petrum die XX Maii, MDCCCCI, Pontificatus Nostri anno vicesimo quarto.

LEO PP. XIII.

LEO XIII PAUS.

Eerbiedweerde Broeder,

Heil en Apostolischen zegen,

Het onderwijs-stelsel, dat, in de geestelijke seminariën bijzonder, de jongelingen derwijze wil onderricht zien, dat zij, buiten de neerstige studie van Grieksche en Latijnsche meesterstukken der oudheid, insgelijks de voornaamste der christene schrijvers kennen en naar weerde schatten, - dat stelsel verdient zeker geprezen te worden; wat overigens de Apostolische Stoel reeds bij gelegenheid te verstaan gaf.

Uw brief bericht Ons nu, dat een uitstekend man uit uw bisdom, Kanunnik Guillaume, zich door zulk inzicht heeft laten geleiden, en dat hij, met helpers door hem aangeworven, sedert lang al veel schranderheid en arbeid besteedt in het opmaken en verspreiden eener reeks boeken, die onze schrijvers naast de heidensche schrijvers, ieder naar zijn vak gerangschikt, voorstellen. Zij hebben Ons die uitgaven ten geschenke gestuurd: met genoegen hebben Wij die ontvangen, en zijn Wij hun dankbaar voor de hulde hunner diepe genegenheid. Wat hunne

[p. 205]

onderneming zelve betreft, wenschen Wij hun, hetgeen zij toch zelven zoo vlijtig betrachten: dat zij namelijk moge bijdragen tot de verstandelijke en vooral tot de zedelijke ontwikkeling der jonkheid.

Edoch, daarin is de voorzichtigheid van een matigen bestierder en leidsman van noode; en die zal ongetwijfeld, dank aan uwe wakkere zorgen, niet ontbreken. Dàn immers zal dat werk met zekerder en overvloediger voordeel gepaard gaan, dàn, wanneer de leerlingen alreeds genoegzaam de kunst van schrijven en de nauwkeurigheid van oordeel zullen opgedaan hebben uit de lessen en voorbeelden der schrijvers, welken, - gij weet dit heel goed, - te oordeelen naar de eigen getuigenis en de handelwijze der Heilige Vaders en naar de rijke en erkende vruchten te allen tijde opgeleverd, met rechte voor de beste meesters van alle beschaafde ontwikkeling gehouden worden. Gaat men alzoo met wijzen ijver te werk, dan zal 't gebeuren, dat de dingen welke de leerlingen des heiligdoms al sprekende of al schrijvende zullen voortbrengen in zake van godsdienst, - dat die dingen zullen door tweevoudige wenschelijke verdienste aanbevelensweerdig zijn, namelijk door de verdienste der waarheid, de herten zaliglijk-stille bewegende, en door de verdienste eener gepaste waardigheid, bij zulke onderwerpen betamend.

En nu, Eerbiedweerde Broeder, weze voor u een waarborg van hemelsche goederen en een bewijs Onzer welwillendheid de Apostolische Zegen, welken Wij insgelijks met veel liefde in den Heere schenken aan elk der leden samenwerkende in de hooger-vermelde uitgaven, evenals aan uwe geestelijken en aan uw volk.

Gegeven te Rome bij St. Pieter, op den 20ⁿ Mei 1901, in het vier-en-twingtigste jaar van ons Pausdom.

Leo xiii Paus.

Die merkweerdige woorden hoeven noch uitleg noch bepaling: zij zijn uit hun eigen voldoende klaar.

Nog eens wordt hier in breede trekken de baan afgebakend, langswaar onze jongelingschap tot de humanistische ontwikkeling moet geleid. En zegge men niet, dat hier enkel de eigenlijke seminariën bedoeld worden; het staat buiten kijf dat al onze vrije humaniteitsscholen hier onder begrepen zijn: de humaniora

[p. 206]

van seminarie en college volgen immers denzelfden weg.-Merkt ook op: wanneer de studie der christene schrijvers voordeeligst hoeft begonnen...... welke schrijvers tot grondveste zullen dienen...... met welk inzicht die zelfde schrijvers moeten bestudeerd..... Het programma van ons vrij onderwijs wordt hier in zekeren zin - ik bedoel de studie der oude letteren - bekrachtigd, en die bekrachtiging, God dank! zoolang de Hemel ons de vrijheid van 't onderwijs in ons vaderland blijft vergunnen, zal voor den katholieken schoolman wet wezen.....

Och, het zal nog lang aanloopen, eer de oude humaniora dood zijn! Dit zal er sommigen spijten; maar zoude er reden toe wezen?

Kan. J. Muyldermans