Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1902

[p. 227]

Afflighem.

Afflighem. - In de ‘Geschiedenis der Abdij van Afflighem door Dom Bernard, Gent, 1890’ bl. 15, staat er als volgt: ‘Het is zeer waarschijnlijk dat er reeds veel vroeger (dan 1075) te Afflighem een klooster bestond op den Bouchoutberg, omtrent twintig minuten van het tegenwoordig klooster. Zoo men leest, werd het door de Noordmannen verwoest in het midden der IX^e eeuw... Dat oud klooster werd onverschillig Hapselghem, Hafflighem, Affligem, Novimonasterium, Neumonasterium en Affleghem geheeten. Van dit Novimonasterium is er reeds spraak in 870 in eene verdeeling tusschen Keizer Lotharius, Karel den Kale en Lodewijk van Duitschland... Men geeft verschillende afleidingen van het woord Affligem. Sommigen meenen dat het afstamt van het Latijnsch affligere (bedroeven) maar dit is niet waarschijnlijk; anderen van Af'leg'hem, eene plaats waar men moest afleggen, aan de dieven overgeven zijne goederen en dikwijls zijn leven; nog anderen van Af'lig'hem, eene plaats die beneden ligt omdat Afflighem ten opzichte van Assche leeger ligt; ook leidt men het woord af van Af'hel'heim, eene plaats die afhelt, en van Apfel, Appelheim, eene streek waar appelen groeien, gelijk Hekelgem van Hekel, Ekel, Eikelhem, Esschene van Esschen, Bouchout (vroeger Buchholt) Beukenhout, enz. Eindelijk (?) beweren anderen dat het komt van den naam eens afgods die daar vereerd werd, Affli of Haffli genoemd.’

Tot daar onze geleerde schrijver. Desaangaande veroorloven wij ons eenige kleine opmerkingen: 1^o 't schijnt ons al te voorzichtig alleen den uitleg affligere, bedroeven aan te zien als slechts ‘niet waarschijnlijk.’ 2^o Wij twijfelen er aan of enkel de namen Novi monasterium, Neu monasterium aan de eerste abdij gegeven werden. Haar naam zal ook nog geweest zijn kortom Monasterium. In alle geval, novi, neu werden aan haar alleen niet toegekend, maar ook nog en met meerder recht (hoe kon het anders?) aan de nieuwe abdij, zooals men gedurig ziet in de ‘Cartulaire d'Afflighem’ gedeeltelijk reeds uitgegeven (van 't jaar 1086 tot 1233) door E. de Marneffe. De vorm Novimensum komt in dat werk niet voor. 3^o Buiten de aangegeven uitleggingen van den naam Afflighem, zijn er nog verscheiden andere. Men zie b.v. Chotin, Brabant, blz. 117, Bernaert S.O. 't Is een bewijs dat men zich veel met de zaak heeft bezig gehouden. Daar zij echter allen even slim en van denzelfden deeg zijn als de hierboven aangehaalde, zoo zullen wij er eenvoudig een kruisken over maken en iets beters, in alle geval iets redelijkers, trachten te vinden.

De eerste vorm van den naam Afflighem, hierboven aangegeven is Hapselghem. Hij wordt de eerste geplaatst als zijnde wellicht de

[p. 228]

eerste en oudste dien men tegenkomt, ofwel omdat Heer Dom Bernard hem als den oudsten en echtsten beschouwt. Wat er ook van zij, dit laatste is ook onze meening. Wij voegen er zelfs bij dat indien voornoemde vorm niet ware bewaard gebleven in oude stukken of oude schrijvers, men hem (of iets dergelijks) had moeten veronderstellen als geweest zijnde de eerste of oudste, en bijgevolg de echte en ware vorm. 't Is een gevolg, gelijk wij zooeven zien zullen, uit de oude latijnsche benamingen Monasterium, Novi (Neu-) monasterium. Bovendien Hapselghem of hetgeen hetzelfde is, Apselghem, moet evenwel aanzien worden als de oude en echte vorm, omdat de andere vormen Haffleghem, Hafflighem, Affligem, enz., ervan natuurlijk worden afgeleid, maar niet omgekeerd.

En nu onderzocht welk de beteekenis mag zijn van Hapsel- of Apsel-ghem.

Het antwoord daarop, na hetgeen er geschreven werd in Biekorf blz. 415 (1900) aangaande Abbesul (gelegen te Ingelmunster), is eenvoudig en gemakkelijk. Daar werd bewezen dat Abbesul niets anders is dan: Abt-cel of Abdij, juist gelijk Abbeville (in 't Latijn Abbatis, villa) en Appenzell (Latijn Abbatis-cella) niets anders zijn dan Abts-stad-Abts-cel. En cel (Latijn cella) is hetzelfde als klooster, munster of abdij. Dit gezegde werd bekrachtigd door de thans nog te Ingelmunster bestaande overlevering dat op de plaats vroeger en nu nog Abbesul geheeten er werkelijk in sinds lang verleden eeuwen eene abtscel of klooster of abdij bestaan heeft.

Dus ons Apselghem, langzamerhand versleten tot Affleghem. Afflighem, enz., is anders niets dan ons Apsel, Abbesul, Abtscel, enz., met bijvoeging van ghem dat later aan Apsel werd gebonden wanneer er rond de abdij een gemeente of een ghem zich aan 't vormen was.

Begrijpt men nu de reden der Latijnsche benaming Monasterium, met of zonder novi, neu voorenaan? Hoe die Latijnsche naam uiteengedaan en gewettigd indien de beteekenis van klooster, abdij, niet eerst en vooral te vinden was in den Vlaamschen naam, in Hapselghem? Met een woord Monasterium is, zoo 't behoorde, de eenvoudige vertaling van den Vlaamschen vorm en bijgevolg is 't een bewijs of eene bekrachtiging van onzen uitleg.

Wij zijn verre van appels, dieven, baanstroopers, bedroeven, afgoden, enz., maar, meenen wij, dichter bij de waarheid. Doet 't niet?

Z.Y.X.