Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1902

[p. 103]

De trusts in Amerika,

Naar aanleiding der boodschap van den heer voorzitter Roosevelt, waarin deze aan het Congres der Vereenigde Staten bericht dat aan de trusts eene wettelijke behandeling zal ten deel vallen, schrijft de heer H.W. Macrosty in het ‘Archiv für soziale Gesetzgebung und Statistik’ een artikel dat een breedvoerig overzicht verdient:

De oude individualistische, op de vrije mededinging berustende inrichting der nijverheid wijkt steeds meer voor eene nieuwe inrichting, welker grondlagen het genootschap en de vereeniging zijn, terwijl de mededinging der nijverheidsvolkeren onder elkander steeds meer toeneemt.

Oorzaken.

Onder de oorzaken die tot het vormen van zakenvereenigingen geleid hebben, wordt voornamelijk de mededinging genoemd, die zoo heftig werd dat bijna alle mededingende ondernemingen zonder winst moesten arbeiden...... In het natuurlijke verloop van den concurrentiestrijd drukken de verbruikers, door hunne vragen naar goedkoope waren, op den kleinhandelaar. Zijnerzijds drukt deze op den groothandelaar die, op zijne beurt, op den fabrikant drukt. Om nu goedkooper zijne voortbrengselen te kunnen leveren schaft de fabrikant den groothandelaar af en treedt rechtstreeks met den kleinhandelaar in verbinding. Ja, het gebeurt, zooals bij de makers van rijwielen en naaigetuigen, dat de twee genoemde handelaarsgroepen vervallen en dat de fabrikant aan den verbruiker verkoopt. Blijkt die dubbele afschaffing der tusschenpersonen, of althans die der groothandelaars onmogelijk, zoo moeten de fabrikanten, hunne toevlucht tot

[p. 104]

vereeniging nemen.... Het komt echter ook, ja zelfs veelvuldiger voor, dat de trust er niet naar streeft den tusschenman af te schaffen, maar de zaken zoodanig zoekt te regelen dat hij dien tot agent kan gebruiken. Tegenover de gesloten vereeniging immer is de tusschenman geheel machteloos; en daar zijne winsten onder den druk der mededinging en de macht der kleinhandelaren, immer geringer worden, moet hij zich op genade overgeven. Naar eene overeenkomst, in Amerika als ‘factors agreement’ (factor-agent) bekend, verbindt zich de agent zijne waren voor den vasten prijs te verkoopen waarvoor hij die zelf ontvangt. Kan hij, na eenigen tijd, bewijzen dat hij zijne verplichtingen nagekomen is, zoo bekomt hij op dien prijs eenen afslag die zijne eenige winst is.

Verschillende vormen.

De eerste fabrikantsbonden, die ‘pools’ (kartellen) heetten, bestonden uit fabrikanten die overeenkwamen hunne voortbrengselen voor door hen gemeenschappelijk bepaalde, uitnemend hooge prijzen te verkoopen, om zoodoende spoedig de schade in te halen die de lage prijzen aan de fabrikanten berokkend hadden. De overdreven winst, door die vereenigingen alzoo verwezenlijkt, gaf aanleiding tot het onstaan van nieuwe mededingers, ofwel de bonden beperkten de vraag naar waren en veroorzaakten daardoor het verlaten der vereeniging door een aantal leden. Dan zeide men dat de ‘pool’ zijnen grond verloor, de prijzen daalden, de bond werd ontbonden, totdat later weer een nieuwe gevormd werd.

In 1882 werd de ‘Standard oil-trust’ (petroleumbond) op geheel andere grondslagen gesticht. De vennootschappen die in dergelijke bonden zouden treden, gaven het grootste deel hunner aandeelen aan de dusgenoemde ‘trustees’ over, die daardoor een volkomen nazicht op de verschillende ondernemingen konden houden. De trustees gaven dan in plaats der hun toevertrouwde aandeelen certificaten uit, die dikwijls de waarde van het oorspronkelijk kapitaal meermalen overtroffen. Deze nieuwe vorm had evenwel maar een kort bestaan, want in verscheidene Staten werd hij onwettig verklaard en de trusts moesten ontbonden worden. Door die ontbinding werden de werkzaamheden van den

[p. 105]

petroleumbond echter niet onderbroken. Onmiddellijk vervormde hij zich tot twintig vereenigingen en de trustcertifikaten werden door een overeenkomend getal aandeelen der enkele vennootschappen vervangen. Het eenheidsnazicht werd daardoor verzekerd dat het meerendeel der aandeelen van elke vennootschap in de handen van den zelfden persoon berustte.

De thans gewoonlijk gevolgde wijze tot het vormen eener consolideering van verschillende firmas of vennootschappen bestaat in het tot stand brengen eener nieuwe maatschappij, die de bestaande zaken (nijverheden, enz.) opkoopt. In Engeland wordt deze doenwijze uitsluitend gevolgd.

De trusts benadeeligen de verbruikers.

In 1888 werd de wholesale grocers association opgericht om de zaken op te beuren. Dit moest geschieden door prijsverhooging eeniger waren die door den druk der mededinging voor den kostenprijs waren verkocht geworden. 15 maanden lang dreef die vereeniging eene prijsverhooging door van 1/4 cent per pond, totdat het verschijnen eener nieuwe firma den prijs weer deed dalen. Ten jare 1895 sloot zij zich bij den suikertrust aan en na eenige onderhandelingen stemde deze er in toe hun de suiker voor 5 3/16 cents in plaats van 5 cents het pond te leveren. Deze opslag moest de verbruiker betalen, ofschoon de trust zeer hooge winsten deed.

Antimaatschappelijk karakter der trusts.

Indien de trusts, zij het ook binnen zekere palen, de macht bezitten om de prijzen te doen stijgen en zoo zij ook de prijzen eenigszins hooger dan de concurrentieprijzen handhaven, zoo kan men het er toch voor houden dat eene poging tot overdreven opslag niet te vreezen is, en dat de prijzen onder de trusts althans lager zijn dan zij het onder de heerschappij der pools waren, toen de nijverheid het nog niet tot de consolideering had gebracht. In zooverre als de prijsverhoogende strekking der trusts verwezenlijkt wordt moet men hunne macht als antimaatschappelijk kenschetsen.

De trusts tegenover de werklieden.

Waarschijnlijk bezit de trust de macht om de arbeidersbonden te vernietigen en de loonen tot op het peil

[p. 106]

der uiterst noodige levensbehoeften neder te drukken. Men kan echter als vrij zeker aannemen dat zij van die macht, althans in een democratisch land als Amerika, geen gebruik zullen maken. De arbeider toch kan het lijden dat hem in de fabriek wordt aangedaan op den verkiezingsdag wreken.

De heer Macrosty besluit zijn artikel met de volgende mededeeling: ‘The Economist’ (Londen) van den 30 November 1901 vermeldt een eenvoudig feit dat evengoed het werkelijk van de trusts uitgaande gevaar, als de oorzaak van het onduidelijk, maar diep gevoeld mistrouwen, dat tegen hen heerscht, teekent. Vijf mannen, J.D. Rockefeller, E.H. Harriman, J. Pierpont Morgan, W.K. Vanderbilt en G.J. Gould vertegenwoordigen te zamen eene som van 800 millioen dollars. Zij arbeiden te zamen en hebben te dien einde eene nieuwe handelsuitdrukking ‘Zakengemeenschap’ uitgevonden. Te zamen met hunne bondgenooten beheerschen zij een kapitaal van 7.963.000.000 dollars, terwijl het gezamenlijke kapitaal, dat in banken, spoorwegen en nijverheidsvereenigingen der Vereenigde Staten belegd is, 17.000.000.000 dollars bedraagt. Zij vormen eenen nieuwen Staat in den Staat, eene groote macht, die tegenover de regeering staat en die met haar strijdt om de uitoefening der heerschappij over de Noordamerikaansche republiek.

K.D.