Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1902

[p. 605]

† Hubertus, aartsbisschop van Keulen.
Dankbare hulde, door den laatsten priester dien hij wijdde, neergelegd op zijn graf.

De vreugdekreten, die bij de laatste bisschopskeuze door de Sancta Colonia weerklonken: Habemus episcopum! waren nog maar pas verstomd, toen een droeve mare zich over 't Rijnland en 't geheele Duitsche rijk verspreidde: D^r Hubertus Simar, Aartsbisschop van Keulen, is niet meer! Weemoed daalde in de gemoederen. Drie jaren eerst waren voorbijgegaan sinds kardinaal Philippus Krementz, op 6 Mei 1899, naar 't eeuwige vaderland heenging, en nog treurde zoo menig hart om zijn, kort nadien (21 Aug. 1899) in de kracht der mannenjaren weggerukten hulpbisschop, D^r Hermann Schmitz, den sterken man met de machtige leus: ‘Verbum Dei sicut malleus. - Het woord Gods is een hamer gelijk!’ Thans stond de stoel van Maternus en Engelbertus wederom ledig. D^r Hubertus Simar, de op 20ⁿ Februari 1900 geinthroniseerde Aartsbisschop van Keulen, was op 24ⁿ Mei zacht en vredevol in den Heer ontslapen.

De doorluchtige en beminde kerkvoogd werd geboren te Eupen, een dorp in het Aartsbisdom Keulen, op 14 December 1835, en bij zijn doopsel Hubertus Theophilus genoemd. Na in Eupen en in Düren de lagere en middelbare leergangen met vrucht te hebben gevolgd, ging hij op zeventienjarigen ouderdom naar de Universiteit te Bonn, en bestudeerde aldaar wijsbegeeerte en godgeleerdheid. In het Gesellenverein dier stad gaf hij tusschenin menige uren onderwijs en belastte zich met de leiding van het zangkoor. De wijsheid, de bekoorlijke sapientia scheen echter zijn hart te hebben gewond; onvermoeibaar was hij in de studie. Benevens theologie hoorde hij nog voorlezingen van beroemde professors, als van den historicus Ritshl en Heimsoeth; en in 1857, toog hij, zooals weleer de latere kardinalen Paulus Melchers en Philippus Krementz, om zijne verdere ontwikkeling te bevorderen, naar München. 't Jaar daarna, op 3 November 1858, promoveerde hij te Munster tot licentiaat in de godgeleerdheid, en Prof. Deyks, de toen

[p. 606]

malige leider van het philologisch seminarie gaf den jongen geestelijke een pluimpje om zijne sierlijke taal en stelde hem aan de overige studenten als voorbeeld voor.

De heilige priesterwijding ontving Hubertus in de Domkerk te Keulen, op 2 Mei 1859, van den Wijbisschop Mg^r Baudry, en na een jaar als kapelaan aan de parochiekerk Dietkirchen, in Bonn, ieverig te hebben gewerkt, vertrouwde hem aartsbischop Johannes kardinaal von Geissel de gewichtige betrekking van herhalen aan het theologísche Konvict aldaar toe. Hubertus Simar trad hiermede in het eerste eigenlijk tijdvak van zijn werkend priesterlijk leven: het professoraat.

Dertig lange jaren arbeidde hij te Bonn op het veld dat de hand des Heeren hem had aangewezen. Van 't begin af stond den jongen geleerde eene heerlijke loopbaan open. Menige zonnestraal viel mild op zijn werk; in 1864 werd hij tot professor extraordinarius benoemd. Doch ook de bange en gure dagen kwamen, dagen waarop de storm vreeselijk loeide, de alma mater op hare grondvesten daveren deed en verscheidene harer zuilen, die sterk schenen als de eiken van het woud, nedervelde. 1870 en het Concilie hebben eene droeve bladzijde in de geschiedenis der Bonner Universiteit. Hoe het vreedzame hart van den vromen professor hierbij heeft gebeefd en gebloed, laat zich niet beschrijven. Vrienden en kennissen werden meegerukt in den stroom; doch als de vloed ook tot hem naderde, en hem het offer vroeg of der vriendschap of van zijn geloof, aarzelde Hubertus geen oogenblik: hij brak moedig de banden die hem met zijne dwalende ambtgenooten verbonden. De kerk en den Paus bleef hij getrouw, en in die jammervolle jaren was hij een machtige steun voor de theologische faculteit der school.

Dit weten nog - en zij herdenken dit met vreugde - de talrijke priesters, die zijn van geloof doordrongen woord hebben aangehoord, en hem volgden in zijne trouw. Professor Simar doceerde Dogmatiek en Moraal, later ook Apologetiek en Catechesis. Doch de Dogmatiek is zijn hoofdvak gebleven: daarin is hij meester geworden. Hij was een uitmuntend leeraar; doch aldoor is hij, indien ik mij zoo uitdrukken mag, de priesterlijke professor gebleven, in dien zin dat de professor der theologie in hem niet van den priester te scheiden was, maar tot ééne persoonlijkheid samengroeide. Diepe kennis ging met nog dieper vroomheid gepaard. Simar was vóór alles een man Gods, een leeraar die zijne wijsheid aan den Hemel vroeg, en ook zijne studenten tot mannen Gods wilde vormen. Daarin ligt de geheime kracht die zijne studenten in geestdrift voor hem deed opgaan, en alle harten tot hem trok. Deze liefde won hij nog door het voorbeeld van zijnen moed en edele standvastigheid. Zestien jaren bleef hij extraordinarius. Het is de zoogenoemde ‘Zurücksetzung’ die hij gedurende den Culturkampf te verdulden had. Eerst in 1880 werd hij tot gewoon professor benoemd. Doch nooit verminderde zijn trouw en zijne liefde voor de kerk, zijn iever voor zijnen plicht; hij leefde, leerde en streed voor

[p. 607]

God. In 1885 wilden de katholieke studentenvereenigingen den moedigen professor, na vijf-en-twintigjarige uitoefening van zijn ambt eene groote feestbetooging bereiden. Simar sloeg ze dankbaar van de hand: de priester wilde niet feest vieren als zijne Moeder, de heilige Kerk, in het dierbare Vaderland treurde en zuchtte.

Intusschen beperkte hij zijn werken niet tot de grenzen door den leeraarsstoel afgebakend. Hij bestierde menige congregatie; gedurende een langen tijd was hij de leidende kracht van het Borromäusverein; aan de St. Vincentiusvereeniging schonk hij leven en bloei. Daarbij was hij liefhebber der muziek, en oefende zich met 't beste gevolg in 't viool- en 't orgelspel. Ook de Görresgesellschaft telde hem onder hare oudste en getrouwste vrienden. Tot hare stichting te Coblenz in 1876, droeg hij door zijn invloed bij; gedurende vijftien jaren was hij haar plaatsvervangende algemeene sekretaris; tien jaren lang, tot in 1885, voerde hij de redactie der uit te geven schriften, en verbeterde hij zelf met eene groote nauwgezetheid de proefbladen. De Vereinschrift van 1877 ‘Der Aberglaube,’ herhaaldelijk opnieuw uitgegeven, is uit zijne pen gevloeid.

Buiten tal van kleiner schriften, schreef Prof. Simar eene Theologie des hl. Paulus (1854), een Lehrbuch der Moraltheologie (1867) - en der Dogmatik (1879-81). Dit laatste is het meest gekend en gebruikt. Het Hermesianisme wordt daar in 't bijzonder aangegrepen en verworpen; De schrijver, die objektief bleef in het voorstellen der twistvragen, schijnt nochtans meer naar de thomistische opvatting over te hellen.

Zoo was Hubertus Simar als professor. Intusschen vergingen de jaren, en na den arbeid en het lijden kwam allengs meer vrede. In 1891 vernam de nederige dienaar Gods eene stem, die hem toeriep: Amice, ascende superius. In de stad van den H. Liborius, in Paderborn wachtte hem de bisschopszetel. Simar gehoorzaamde, werd op 25 Februari 1892 door Aartsbisschop Philippus gewijd, en nam tot naam Hubertus, met de wapenleus: ‘Veritas et judicium (Ps. 110). Trouwe en recht,’ die, zonder twijfel, zijne tot dan toe doorloopen levensbaan kenschetst. De theologische faculteit in Münster gaf hem den titel van eere-doctor in de godgeleerdheid.

In zijn nieuwen werkkring bleef Bisschop Hubertus dezelfde van vroeger: vol rusteloozen iever voor het heil der zielen, vol zorg voor de vorming der jonge priesters. In een zendbrief getuigt van hem de huidige bisschop van Paderborn, Wilhelm: ‘Als bisschop onzer kerkgouw heeft hij dezer geschiedenis met een groote en heerlijke bladzijde verrijkt. Steeds heeft hij naar het beste gestreefd, veel goeds gesticht, alles trouw in eere gehouden, in overeenstemming met den tijd vernieuwd, nieuwe werken tot stand gebracht, of tot dezelve met uitmuntende gevolgen aangedrongen.’ Gedenkteekenen die zijnen iever en zijne liefde eene steeds frissche herinnering zullen verzekeren zijn het Leokonvikt - voor de studeerde geestelijkheid bestemd - en de prachtige kerk van het heilig Hart, die hij beide opbouwen liet.

[p. 608]

Zoo naderde het jaar 1899. Aartsbisschop Philippus stierf op 6 Mei, en toen de bisschop van Paderborn zijn stoffelijk overschot ten grave begeleidde, dacht hij er wel het minst op, opvolger van kardinaal Krementz te worden. Op 24 October werd hij door het metropolitaansch kapittel tot Aartsbisschop van Keulen verkozen. Hij wettigde volkomen het in hem gestelde vertrouwen. Iedere goede en edele onderreming vond in hem een krachtigen voorstander; men roemde zijne breedheid van opvatting, zijne voorzichtigheid en zijn trouwen iever voor de opvoeding van Gods levieten. De onderwijzers had hij lief; hun ambt schatte hij zeer hoog, en beschouwde hen als zijne krachtige medehelpers om het rijk Gods in de zielen te stichten. In den strijd, die de katholieke werkmanskringen verdeelt, hield hij, uit beginsel, aan de strenge katholieke richting (von Savigny) vast; alleen, om reden der omstandigheden kende, hij ook aan de interkonfessioneele Gewerkschaften het recht toe te bestaan (zie D.W. en B. 1901, I, 379). In 1891 verscheen de tweede uitgave van een vroeger geschreven werkje: ‘Das Gewissen und die Gewissensfreiheit. Zehn Vorträge.’ In Bonn begon hij zooals te Paderborn met de opbouwing van een Leonkonvikt, waarvan hij de voleindiging niet meer zou zien.

Eheu! schreef een vrome hand op zijn doodsprintje, monstratus nobis potius quam datus! Helaas! hij werd ons veeleer slechts vertoond dan geschonken!

En veel hadde het Aartsbisdom van dezen wakkeren strijder nog kunnen verwachten!

Eene longontsteking, die hij van eene vormingsreize medebracht, strekte hem op het ziekbed neder. De kunst beproefde hare kracht, doch de zieke voelde het einde naderen van den pelgrimstocht: ‘spiritu magno vidit ultima.’ Hij wenschte de sakramenten der stervenden te ontvangen, en bad al de gebeden mede. Eene wijl werd de toestand beter; er ontstond wederom hoop; doch 't was eene laatste opflakkering van het leven. ‘Ik weet, sprak de kerkvoogd, dat ik sterven moet, doch ik sterf gaarne.’ In volkomene berusting en heiligen vrede gaf hij zijne ziel aan haren Schepper weder, op 24 Mei 1902, een weinig na middernacht, het uur waarop, volgens het Evangelie, de Bruidegom komt. (Matth. XXV, 6).

De afgestorven Aartsbisschop was een man van schrandere geestesgaven, van sterke en beproefde priesterlijke deugden, een prins der Kerk vol waardigheid, vol lever in het vervullen zijner bisschoppelijke plichten. Hij verstond te regeeren. Zijn breed gewelfd voorhoofd scheen als gemaakt om den mijter te dragen; op het bloeiende gelaat lag steeds de uitdrukking van een diepen vrede. Vredelievendheid is een der hoofdtrekken zijner verschijning; in de omstandigheden waarin hij den staf der kerkelijke overheid voerde, scheen hem de liefde naar vrede het machtigste middel om de rechten Gods en zijner Kerk te handhaven; en bij de vurige bezieling van zijn geloof, bij zijne

[p. 609]

onwrikbare, klare christelijke overtuiging, was dit zonder twijfel eene voortreffelijke eigenschap. In den korten tijd van twee jaren had hij in het Aarbisdom bij iedereen, zelfs bij andersdenkenden, hooge achting en liefde verworven. Hij was vriend van kunst en letteren, een fijn musicus, die veel heeft bijgedragen tot de herleving van den Gregoriaanschen zang. Als redenaar wist hij te boeien en te bezielen. Een warme vaderlander was hij tevens; gaarne verscheen hij op patriotische feesten en openbare vergaderingen, om gulhartig in de vreugde van het Duitsche volk te deelen. Keizer Wilhelm vereerde hem de orde der koninklijke kroon met de star, en verhief hem tot ridder van de Adlerorden van tweede klas. Nog eene wijl, en Leo XIII zou hem, gelijk aan zijne voorgangers, den kardinaalshoed hebben verleend. Hubertus' leven was voornamelijk aan eene zaak gewijd: de eere Gods, in de bekwaamheid en de waardigheid zijner bedienaren.

Thans rust hij in de crypta van het koor der groote domkerk te Keulen, en verbeidt er met de heiligen Gunibert en Engelbert, de verheerlijking in het eeuwig leven.

Zijn afsterven heette Wilhelm, bisschop van Paderborn, een onzeggelijk, menschelijkerwijze gesproken, onherstelbaar verlies, en de katholieke generaaloverste, vrijheer von Loë, die zijne begrafenis bijwoonde, schreef eenige dagen te voren in een draadbericht van deelneming. ‘God helpe in den nood!’ Paus Leo XIII smeekte vurig voor de ziel van zijn dierbaren zoon den heiligen vrede in Christus af.

Godes wegen zijn niet onze wegen, en geen sterveling vermag zijne besluiten te doorgronden. Zijn wil zij immer gezegend! Toch schenke hij weder aan den stoel van den H. Maternus een man naar zijn hart, een herder vol liefde en toewijding, waardige navolger zijner doorluchtige voorgangers!

Thomas Heideband.