Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1902

[p. 601]

Het Nederrijnsche muziekfeest in 1902.

Het was het 79^e. Sedert het jaar 1818 zijn deze uitvoeringen bijna zonder stoornis jaarlijks gedurende de Pinksterdagen voortgezet. Düsseldorf, dat dezen keer aan de beurt was, heeft met Elberfeld in genoemd jaar daartoe den grond gelegd: ‘Vereinigung zur Abhaltung der Niederrheinischen Musikfeste an den Pfingsttagen’. In 1820 sloot Keulen, in 1824 Aken zich daarbij aan. In 1827 trad Elberfeld terug wegens gebrek aan een toereikend lokaal.

Evenwel hadden die feesten nog lang niet de uitgebreidheid der hedendaagsche bereikt. Toenmaals waren het eene soort van stedelijke familiefeesten, vooral door dat de gebrekkige vervoermiddelen de samenkomst der inwoners van andere steden bemoeielijkten. Ook waren het veelal liefhebbers, welke de solo's voordroegen; dezen verdwenen langzamerhand, bij het stijgen der eischen van het publiek. En toch waren en zijn nog heden die eischen niet altijd overeenkomstig met den alouden aard der feesten. Menigmaal hoorde men in vroegere dagen solozangers en solozangeressen, met minder stemmiddelen begaafd, doch wien het aan innigheid van voordracht, aan overtuiging van de waarde der teksten minder ontbrak dan den glansrijken solisten van later dagen.

Iets dergelijks valt ook bij het orkest op te merken. Door het uitgebreide getal (127) spelers, waarvan er bovendien velen uit andere steden bijeengeroepen zijn, wordt het onmogelijk alle fijnheden van den geest der sinfonische gedeelten door de keurigste leiding te laten gelden; moge het overigens niet aan Schwung en kracht ontbreken, gelijk hier onder de voortreffelijke leiding van den stedelijken ‘Kapellmeister’ prof. Buths het geval was. Wij kunnen zeggen dat vooral het koor jaar in jaar uit, door vlijtige

[p. 602]

studie, door talrijke opkomst (490 stemmen) aan de aloude overlevering getrouw, een klinkend bewijs levert van de geestdrift en den echten muzikalen zin der jeugd van het Rijnland.

Wij ontkennen daarbij niet, dat door den wedstrijd, welke er sedert weinige jaren ontstaan is met de ‘Middelrijnsche’ muziekfeesten en de ‘Westfaalsche’ uitvoeringen, de comité's der ‘Nederrijnsche’ verplicht zijn tot nieuwe inspanning om de aloude vogue te handhaven, en voor die moerte zijn wij hun zeer dankbaar.

Düsseldorf gaf in der tijd het voorbeeld der afwijking van Händel, welke met Bach, volgens hetgeen wij van het koor zeiden, voor dergelijke feesten niet kan overtroffen worden, daar deze meesters steeds hunne grootschheid van indruk aan koormassa zullen te danken hebben. Daarom is dan ook Messias reeds vóór het jaar 1873 tienmaal, en zijn Samson en de overige groote oratoriën van Händel zeven, acht maal aan den Rijn uitgevoerd. Haydn begon toen reeds te verdwijnen. Wij vinden hem in de laatste twintig jaren slechts een paar maal terug. Doch nog in 1883 werd b.v. Wagner niet in Keulen geduld en moest er wijken voor Verdi's Requiem.

Düsseldorf nu, waar het moderniseeren begon, is ook op dit oogenblik een waar Heim geworden voor Richard Strauss, wiens voornaamste werken aldaar bijna allen ten gehoore gebracht zijn. In deze dagen evenwel werd alleen een klein fragment uit zijn nieuwste werk, getiteld Liebesduett uit zijn Singgedicht ‘Feuersnoth’ ten beste gegeven. Het stukje tekst waarin zich eene jonkvrouw met ‘schämig-scheuem Schweigen’ allitereerend vertoont, was zonder andere uitlegging afgedrukt met de ‘Genehmigung der Verlagshandlung Adolph Fürstner in Berlin’.

't Was wel de moeite waard (?)... Op enkelen na verstond het publiek niets van die ‘Feuersnoth! Minnegebot!’ - Bovendien verdwenen de twee stemmen van Diemut en Konrad (Elsa Hensel-Schweitzer en Carl Scheidemantel) achter het zwoegend orkest, wat kunstrijk ineengevlochten en van machtige sonoriteit (gelijk wij die van Strauss kennen) scheen te spotten met het ‘Weinen’ en de ‘Herzensnoth’ van de jonkvrouw aan het venster. Wij waren dus mijlen ver van de uitdrukking der naïveteit des ‘Magedems’ (sic!) verwijderd.

[p. 603]

Daarenboven dirigeerde Strauss de Faust-sinfonie van Liszt, die niet gezonder en opwekkender luidde, al bewonderen wij daarvan ook de instrumentatie. Maar ook, een doctorandus, die zich beklaagt ‘Theologie’ gestudeerd te hebben is geen onderwerp voor een muziekstuk; de psychologische ontwikkeling in Göthe's schepping behoort niet op het muzikaal gebied.

Verkwikkender was de grootere nieuwigheid, welke ons het muziekfeest bracht, namelijk Der Traum des Gerontius, door prof. Buths uit het Engelsch van Kardinaal Newman vertaald, en in muziek gebracht door Edward Elgar, voor mezzo-sopraan, tenor en bas, koor, orkest en orgel. Elgar was zelf tegenwoordig en had eene mezzo-sopraan (of alt), mej. Muriel Foster, meêgevoerd, welke door kiesche en reine, bescheiden voordracht, met eene volle stem weldra alle harten had veroverd en hier met de solisten Wüllner en Messchaert niet weinig den algemeenen bijval bevorderde.

Gerontius is een uitgedachte naam. Newman stelt ons eenen stervenden vriend voor. In het eerste gedeelte hooren wij de uitdrukking zijner angst en de bede aan zijne vrienden gericht, die hem omgeven. Gerontius sterkt zich dan door het geloof aan het eeuwig heil, maar zinkt uitgeput in slaap. Een priester stemt gebeden der stervenden aan. In het tweede deel ontwaakt hij geruster, doch als geest, bereid de eeuwigheid binnen te treden. Een engel toont hem den goddelijken rechterstoel. Booze geesten trachten zich van hem meester te maken; onder de bescherming van den zaligen geest, wordt hij ook in den hemel opgenomen.

Wien vloeiende natuurlijkheid meer waard is dan gezochte en oorspronkelijke effecten kan met dit werk hoogst ingenomen wezen. Het is in modernen vorm geschreven, zonder stilstand bij lyrische ontboezemingen, zonder herhaalde muzikale zinnen; anderszins heerscht daarin de gemoedelijke, christelijke toon van Mendelssohn en Schumann, zonder kwijning of eigenlijke neerslachtigheid, meer dan het onderwerp onmiddellijk aan de hand doet.

Prof. Buths heeft hier dus eenen gelukkigen greep gedaan, door dit werk op het programma te brengen.

Op andere wijs merkwaardig was ook Bach's Cantate Der Streit zwischen Phoebus und Pan om den voorrang in 't zingen. Daar lacht nu de groote Bach, om te vergelden

[p. 604]

en belachelijk te maken, hoe een zekere organist, met name J.A. Scheibe (geb. 1708), wien hij zijne aanbeveling geweigerd had, met allerlei kinderachtige kritiek tegen hem optrad.

't Was evenwel opvallend dat dit werkje het slot vormde van dit groote feest en Strauss hetzelve dirigeerde. Messchaert schitterde er in door de karakteristieke voordracht, die wij van hem kennen.

En moet ik nu nog mijne geestdrift over de voordracht der H-Moll-mis uitdrukken? Mevr. Noordewier roemen? Zij was aan de spits, en het werk was verder flink ingestudeerd!

En het Mozart-Aria, door de welbekende Marcella Pregi? En Brahms' Vioolconcert, door den altoos nog krachtigen virtuoos Auer gespeeld? En de Rijnlandsche tenor Litzinger dan? En de onmisbare organist Frank uit Keulen? Allen van kunstkeurige keuze! Eere het comité!

Alb. T.