Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1902

[p. 488]

Het leven van eenen Noorman in de tiende eeuw.
(naar de Edda's).

De liederen en sagen der Edda's bevatten stof genoeg om zich daaruit een denkbeeld te vormen van de dagelijksche bezigheden en van het karakter der Noormannen. Geen wonder dat vele trekken uit het leven van dat heidensch volk wel overeenkomen met de gewoonten en den levensregel van onze voorouders en zelfs van onze hedendaagsche bevolking.

Als een Noorman op de wereld kwam, stond het den ouders vrij hun kind als vondeling langs den weg te leggen of het te dooden. Dooden mochten zij het niet, wanneer het eenige spijs, b.v. honig, genut had (Mon. Germ. 2, 404, c. 6), of wel met water begoten was geworden (s. bugge, Studier 401). Met groote plechtigheid geschiedde het heidensch doopsel, waarin het nieuwgeboren kind met water overgoten (Hav. 157) of wel in koud vloeiend water gedompeld werd (Galen, Ygiein 1, 10). Hierdoor werd het kind den goden toegewijd, opdat deze zijn leven in den strijd zouden verzekeren (gregorius van tours 2, 29, k. maurer, Wasserweihe 231). Bij het doopsel kreeg het kind ook zijnen naam (Rigs. 7 en 21) van dengene die het kind doopte. De dooper gaf gewoonlijk den doopeling een geschenk, zooals een zwaard, eenen ring, eene stad (Hekgakv. Hund. 1, 8; Helgakv. Hj. 6).

Gewone lieden hielden het jonge kind te huis

[p. 489]

en verzorgden zijne opvoeding. Van scholen was er geen sprake; koningen en voorname personen zonden hunne kinderen bij bloedverwanten of bij lieden van minderen rang (Helgakv. Hu. inleid.) opdat zij daar in 't beoefenen der wapenen roem zouden verwerven. Geen twijfel of deze laatsten oefenden zich in het runenschrift (Drap Nifl.). De bezigheden van de jonge knapen verschilden volgens den stand tot den welken zij behoorden. De slavenkinderen met gerimpeld vel, grove vingeren, krommen rug, onderscheidden zich door hunne lichaamskracht; zij leerden schors binden, houtbusselen maken, zij droegen het droog hout huiswaarts, bemestten de akkers na ze afgesloten te hebben, kweekten zwijnen, hoedden geiten en staken turf bij gebrek aan brandhout (Rigs. 8, 9, 12). De kinderen der landlieden temden ossen, timmerden ploegen, bouwden huizen en stallen, maakten karren, smeedden haken (Rigs. 22, 23). Eindelijk hanteerden de kinderen der edelen schild en lans, zij spanden bogen, bonden pezen, schaafden pijlen, slingerden werpsperen, richtten honden af, bereden paarden, zwommen in stroomen, drilden zwaarden, speelden het tafelspel (Rigs. 35).

Op den ouderdom van vijftien jaren werden de jongelieden meerderjarig verklaard (Helg. Hu. 10); de zouen van slaven en landlieden bleven t'huis en bemoeiden zich doorgaans met geene andere dan met hunne zaken, terwijl de zonen der edelen zich met rechts- en regeeringszaken bezig hielden, en vroeg reeds op strooptochten uitgingen. Schier alle jonge lieden traden het huwelijksbootje in met eene wederhelft van denzelfden stand (Rigs. 10, 23, 40): de liefde eer dan de geldzucht bepaalde de keus (Skirn. 6). Bruid en bruidegom schonken ringen aan malkander (Rigs. 23); de bruid werd op eenen wagen aangevoerd (Rigs. 23), en zonder verdere formaliteiten dan het ja-woord was het huwelijk gesloten. De gehuwde slaven bewoonden ellendige hutten, waarvan

[p. 490]

de deur aan de stijlen hing: het vuur lag midden op den vloer te branden: de bewoners waren armzalig gekleed. De landlieden hadden een ietwat beter huis; de man droeg een langen baard, kort haar, een nauw hemd; de vrouw droeg banden aan het hoofd, rokken, een keurslijfje en een halsdoek met spelden vastgemaakt (Rigs. 16). De edelman bezat eene zaal met deur langs den zuidkant, de vloer was met groensel bestrooid; de heer des huizes ging wel gekleed; zijne vrouw droeg gouden of zilveren sieraden op de borst (Hyndl. 13) en een lichtblauw kleed met langen sleep (Rigs. 28). Zoolang de edele Noorman t'huis was bleef hij bijna werkeloos: hij ontving goed de gasten (Hav. 2, 3, 4), bezocht dikwijls zijne vrienden (Hav. 44, 118) en reed naar het ‘thing’ of de vergadering waar wetsvoorstellen en rechtszaken besproken werden (Hav. 25); gedurende den dag draaide hij boogpezen, sneed aan de bogen, schaafde pijlen (Rigs. 27). 's Morgens vroeg nam hij eenen ruimen maaltijd (Hav. 33) en twee hoofdmalen: om 9 ure en 's avonds na de volbrachte dagtaak. Een boer at doorgaans vleesch (Rigs. 18), haver en haring (Harb. 3), een slaaf zwart korenbrood (Rigs. 4) met soep; de edelman spek, gebraden vogelen; hij dronk ook wijn (Rigs. 31; Hav. 67); grooten eetlust hadden de Noormannen zoowel als hunne goden (Hav. 67). Soms duurde de laatste maaltijd tot laat in den nacht (Rigs. 31), en dat er buiten en op het eetmaal ook dikwijls veel bier gedronken werd lijdt geenen twijfel (Ls. 30; Hav. 66; Helg. Hu. 18). Te voet ging de Noorman nooit, hij reed (Hav. 61), bekommerde zich weinig om kleederen, schoenen of paard (Hav. 61); om geringe redens ging hij in tweegevecht (Helg. Hj. 33; Helg. Hu. 20); bekommerde zich niet met de ziel, en aanriep slechts de goden als hij ze noodig had. Telken jare in de maand Juli kwamen al de grooten bijeen, en op eenen ever, aan Freyr gewijd, legden zij de handen en deden hunne belofte (Helg. Hj. 30-31). Zij verbonden zich door dien eed, waaraan zij getrouw waren,

[p. 491]

(Vol. 26) het een of ander merkwaardig feit gedurende dit jaar uit te voeren. Had iemand den Noorman kwaad gedaan, dan zon hij op wraak (Vol. 34, 54, Baldr. 11; Hav. 126) en gaf aan zijnen naaste goed en kwaad weder (Hav. 42). Zijne wapens hield hij steeds bij zich, om zijnen persoon desnoods te kunnen verdedigen (Hav. 38); des nachts hing hij ze boven zijn bed. De Noorman had weinig eerbied voor het leven of het goed van zijnen naaste, wanneer deze hem in iets beleedigd had (Hav. 58). Nochtans werden de misdadigers, de moordenaars, de dieven streng gestraft: in eenen put opgesloten (Volss. c. 6), aan den galg geknoopt (Hav. 165), tusschen vuren gezet (Grimn. Inl.). Doorgaans echter waren de edelen, die t'huis geen middelen van bestaan vonden - ten gevolge eener ongelukkige erfeniswet - op strooptocht naar het warmere en rijkere Zuiden. Zulks lag in hunnen aard: forsche en kloeke kerels als zij waren, schier ballingen in hun eigen land, weinig nauwgezet in zake van rechtvaardigheid, verzot naar roem in den vreemde, togen zij jaarlijks in de lente met hunnen zeekoning den wilden oceaan in, trokken de zeilen nog hooger bij stormweder (Helg. Hu. 30), toonden aan de kustbewoners de roode schild of ontvouwden de vanen tot teeken van vijandschap (Helg. Hu. 2, 22, 34). Wat gaf het den Noorman in den muil des doods te vallen, daar de god Odin toch allerwege gereed stond om hem in zijn Walhalla te ontvangen, waar hij dagelijks zegevierend met andere gesneuvelden zou kunnen vechten? Men zou zijn lijk op een schip leggen en het zoo aan de zee overlaten, ofwel het verbranden en de assche te zamen met zijne geliefdkoosde voorwerpen in eenen heuvel sluiten, in de hoop dat Odin hem een gunstig onthaal in de benedenzalen van Walhalla zou schenken. En na zijnen dood zal zijne vrouw of zijne erfgenamen aan het graftooverliederen komen zingen, gastmalen bereiden, waaraan hij zelf nog zal deelnemen.

J. Jacobs.