Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1901

[p. 376]

Een blik op de algemeene uitzet te Antwerpen.

De meest dorstige Gambrinus-gast zal bij dit opschrift thans wel niet meer aan enkel of dobbel gerstennat denken, nadat hij 't woord nu jaar in jaar uit in de Dietsche Warande heeft ontmoet.

Ondertusschen begint de plechtige aankondiging van zulk een ‘driejaarlijksche tentoonstelling’ aan velen eer schrik aan te jagen dan voldoening te geven. ‘Hoe dát?’ vraagt men. Omdat een ernstig bezoek van deze kunst-opeenstapeling, en eene peiling van hare waarde, bij een of ander werk van den alouden Hercules te vergelijken is. Het zou evenwel misplaatst zijn hier van een Augiasstal te spreken. Ondertusschen zijn de werken van eenige aanzienlijke schilders ‘rari nantes’, gelijk de oude Vergilius plach te zeggen. En wat het beeld- en bouwwerk betreft, het weinige wat Dillens (De bron) leverde weegt niet op tegen de buitensporigheden der omgeving, al begroeten wij ook het manneken: Slecht gezind, van Frans Deckers, enz. met een dankbaren glimlach.

Doch hoeveel aanzienlijke namen ontbreken ons geheel en al. Van de schilders, bijvoorbeeld Cluysenaar, Stobbaerts, de Lalaing enz. enz. terwijl vele andere slechts geringe bijdragen leverden.

Ligt die terughouding aan de slechte verlichting der zaal in de Venusstraat, of aan de vermeerdering van bijzondere tentoonstellingen enkeler kunstenaars?

[p. 377]

Wat er van zij - er is grond om zich er over te verheugen.

‘Te verheugen’? O ja! Wanneer het spreekwoord zegt: ‘Hoe meer zielen, hoe meer vreugd’, van de kermis gesproken, zoo is hier het omgekeerde waar. (Men moge het een sofisme heeten). Waar is van den ‘driejaarlijkschen’ uitzet namelijk: ‘Hoe minder kunstwerken’, des te grooter genot, bijzonder voor diegenen, welke niet op de plaats der vertooning wonen en in enkele uren den rijst- en brijberg moeten dooreten. Dat houdt op genot te zijn, dat is onhygiënisch en verschaft de muzeumskoorts. Vooral wanneer het daarenboven onvermijdelijk is voor de commissie een tafereel der bontste bloemen nevens de somberste portretten op te hangen, welke hierdoor worden doodgeslagen; Consummatum est ‘het is (met u) gedaan’, zouden we zulken portrettist kunnen toeroepen, met de heilige woorden, die door Van der Ouderaa in zijne uitdrukkingsrijke groep (Golgotha aan den horizon) worden gesymboliseerd. Van dezen meester heeft ons het kleurrijke Warda dieper geroerd, door de levendigheid, de verscheidenheid, den rijkdom der verbeelding. Zijn groote geestverwant Juliaan De Vriendt is sedert jaren (tot onheil der kunst) door de ‘staatkunde’ van zijne roeping afgescheurd geweest, en het meeste licht der broeders is daardoor op den onvergetelijken Albrecht gevallen, hier verschijnende met het literaire rouwfloers: ‘Zie het aanhangsel’, namelijk van den cataloog.

Het was eene goede gedachte der commissie Albrecht (en Ooms) in afzonderlijke zaal te vereeren. Dat wekte eene bijzondere tentoonstelling. Mochten wij nog meer van de uiterlijkheden der expositie te prijzen hebben! Het aloude stelsel van den Catalogus blijft nog steeds den bezoeker op wreedaardige wijze in den weg staan. Welk een zoeken en bladeren alvorens men tot zijn doel kan komen!

Volgens hetgeen wij hierboven zegden ware het

[p. 378]

te wenschen (??) dat alleen croûtes wierden tentoongesteld in de groote zalen, en kleinere lokalen voor de meesterwerken wierden ingericht, en wel met opeenvolgende nummers en aanduiding van hangplaats, gelijk dit menigmaal in het buitenland geschiedt.

Maar nu! Alsof men een opera van Wagner moest bezoeken, dient men ook den catalogus-partituur vooraf te bestudeeren, en dan weet men nog niet te vinden wat men wenscht te zien.

Ondertusschen gelukte 't, na ons beneden door verschillende rondgangen te hebben vermoeid, de trap op links, in een hoek (‘waar het langer licht is dan beneden’) den Liefde-zang van Aug. Levêque te vinden. Gelijk de Lalaing, is Levêque beeldhouwer en schilder, en beweegt zijn penseel gaarne over groote proportiën. De kunstenaar heeft hier eene zege behaald over het uit zedelijk oogpunt gewaagde der voorstelling van twee geheel naakte figuren van verschillend geslacht, die met elkander in aanraking zijn.

Zij zijn levensgroot, liggen in een ideaal landschap, beiden zijn slechts van ter zijde te zien, het hoofd der vrouw, op het tweede plan, rust licht op den schouder des mans en vertoont eer eene zekere forschheid dan weekheid of teederheid. Elke figuur is eenigszins gekromd en de beenen van elk zijn over elkaar geslagen; van de armen toonen alleen de vingeren in sierlijke strengeling elkander aan, gelijk de schilders der vijftiende eeuw menigmaal de bruid van Kana voorstelden. De gedachte van aardschen lust blijft hier geheel uitgesloten. Kortom, men zou kunnen zeggen, dat de kunstenaar, die over een machtig en edel koloriet en eene groote vastheid van teekening beschikt, de man is om Adam en Eva te schilderen het eerste levenslicht in 't paradijs aanschouwende.

Het is, in 't algemeen, een heugelijk verschijnsel dat het naakte om de naaktheid zoo zeldzaam

[p. 379]

is in deze tentoonstelling, of dat de commissie zulke werken heeft afgewezen; tot de 200 afgewezenen had dan ook de overigens terecht geprezen Stuck met zijne Susanna moeten behooren. In de Duitsche afdeeling hebben zich de meesters in 't algemeen niet overtroffen, maar Lenbach leverde een heerlijk beeld van Frère-Orban, Werner, een van Moltke en de overleden Koner, van keizer Wilhelm in uniform, met witte pet op 't achterhoofd - koel en energisch - sprekend van teekening en kleur, volstrekt niet gelijkende naar het ophouden van regeering of leven, gelijk de treffelijke voorstelling van Heichert Het naderen van den dood eener jonkvrouw, zoo roerend, en toch zoo eenvoudig van kleur.

Wij zouden zulk werk tot de gewijde kunst kunnen rekenen, die overigens hier veel te wenschen laat. Lybaert heeft zijn aloud Christuskindje ingezonden, A. Smits schilderde De Kus van Judas, die uitmunt boven vele andere tafereelen. Maar dan?...

Er bevonden zich, behalve de genoemde, natuurlijk eenige zeer goede portretten in onze zalen, o.a. van Bouguereau, doch (zegt de criticus der Fédération) onze nota's luiden: ‘mauvais, quelconque, banal, inepte, sale, pas mal, intéressant, ridicule, brutal, caractéristique, infect’. Daarmede keuren wij toch het werk van Richir, vooral van Van Hove, dan Haesendonck, zelfs Caty en Charles Nys, Watelet en Theunissen nog min André Hennebicq niet af. De laatste heeft zelfs het pretentieuse en gemaakte der meesté portretten overwonnen, en Lisette als een genrebeeld behandeld. Och, hadden alle ‘genrestukken’ van den salon maar dezelfde waarde!

Wij maken eene uitzondering voor Menet met zijne Vae victis, schoon eene treurige, armoedige figuur, uitgehongerd, uitgemergeld, door levenslust en nijd, bittere tegenstelling met zijne Margot - eene canaille, nog eene uitzondering voor Evariste Carpentier - een kind dat hare eerste heilige Com-

[p. 380]

munie gaat doen - een werk van goeden zin, maar zonder veel ziel, en aldus eenige andere, meer met hoofd en geheugen, dan met ziel en zin, met gevoel en overtuiging gewrocht. Wij keuren de koeien van Courtens veel hooger, want hier is oprecht leven en lust en sympathie. Alle landschappen dragen dien stempel niet, doch wij zien dankbaar op naar de werken van den bekenden Claus, naar Verstraeten's Morgen, naar de kalmte die er heerscht bij Roseels en ook naar het oprechte landschap van Pulincx, en de waterstukken van de Hollanders Gunne, Weg en naar Mesdag's Marine.

Wij verblijden ons eindelijk ook over de werken van Portielje, schoon niet geheel zonder gemaaktheid, van Boks Eerlijk deelen, en nog velen, waaronder de Hollandsche van der Waay (Hoogleeraars), dien wij gaarne verder zouden bespreken, om aan de kunst en den persoon genoegen te geven, doch dien wij, met vele anderen, moeten voorbijgaan, om onze lezers niet te zeer te vervelen.

Dus daarmede basta, tot latere gelegenheid.

De Ticheleer.