Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 12

[p. t.o. 440]

Baron de Maere d'Aertrycke
Algemeene Voorzitter van het XXV^e Nederlandsch Taalcongres.

[p. 439]

Het XXVste Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres.
(Met portret.)

Dit Congres werd te Gent den 28ⁿ, 29ⁿ en 30ⁿ Oogst ll., in de lokalen der hoogeschool gehouden, onder het voorzitterschap van den heer Baron de Maere van Aertrijcke.

Deze Congressen hebben voor den hoorder altijd dit voordeel, hem volgens het oud gezegde: Trahit sua quemque voluptas, op de hoogte te houden van hetgeen thans in de wereld der Nederlandsche Letterkunde omgaat. Zij hebben, volgens de openingsredevoering des voorzitters, reeds voor gevolg gehad: 1^o De regeling der spelling, eerst in Zuid-Nederland, welke naderhand tot de eenheid der spelling tusschen Noord en Zuid geleid en alzoo machtig bijgedragen heeft tot de ontwikkeling van het gevoel eener groote Nederlandsche natie. 2^o Het aanvangen van het groot Nederlandsch Woordenboek, hetwelk thans reeds ver gevorderd is en een gedenkteeken blijft van de denkkracht der Nederlandsche natie. 3^o De verspreiding en de uitbreiding van den Nederlandschen boekhandel, welke nog steeds op verscheidene hinderpalen stuiten. 4^o Het bevorderen van het Nederlandsch tooneel en den Nederlandschen zang, waarvan de vooruitgang in de laatste tijden als verbazend mag aanzien worden.

[p. 440]

De voorzitter wees ook op de wetten, welke de Vlamingen reeds bekomen hebben, om in België de Nederlandsche taal op gelijken voet met de Fransche te stellen. Maar de vijand,’ zeide hij ‘blijft in ons huis; het zijn de vrouwen die de grootste vijanden van het Vlaamsch zijn. Wij moeten ons huis vervlaamschen..... Bewerkt de vervlaamsching van uw huis; daarin ligt de redding en zorgt dat de vrouw de schutsengel worde voor het behoud onzer dierbare moedertaal.’

Aan het Congres werden te zelfder tijd twee droeve tijdingen meegedeeld. De eerste was het overlijden des dichters Emanuel Hiel, juist op den dag der inhuldiging van Willems' gedenkteeken, en de tweede die des overlijdens van D^r Cosijn, hoogleeraar te Leiden, eenen man, die aan de Nederlandsche letteren en aan de algemeene Germaansche philologie uitstekende diensten bewezen heeft.

In de eerste afdeeling (Nederlandsche Taal en Letterkunde) werd vooreerst een voorstel gedaan voor het stichten van een groot Nederlandsch dagblad. Dit voorstel zal wel altijd tot de utopieën behooren, daar Noord-Nederland zoo min als België gebrek aan groote dagbladen heeft; maar deze integendeel wel aan lezers.

De uitspraak van het Nederlandsch in verband met de hygiëne werd daarna besproken, en dit onderwerp vond grooten bijval in de afdeeling.

De Nederlandsche tekst der Belgische wetten en regeeringsbesluiten, waarvoor thans een vertalersdienst is ingericht, kwam toen ter sprake. Wie zou durven beweren dat die vertalingen voor geene verbeteringen vatbaar zijn? De aanwezige officieele vertalers hadden dus ongelijk bits te antwoorden en zelfs

[p. 441]

persoonlijkheden in de bespreking te mengen, waartoe hun niet de minste aanleiding gegeven was; er werd integendeel zelts beweerd dat onder betrek van taal de Noord-Nederlandsche wetten soms te wenschen laten.

Den tweeden dag werd in deze afdeeling het wenschelijke eener eensluidende uitspraak tusschen de beschaafden van geheel Nederland besproken. Na eene lange redewisseling, waarin onder andere gezegd werd, dat eene beschaafde taal of uitspraak zoo maar niet in eens gefabrikeerd wordt, kwam men toch eindelijk tot de stemming van het voorstel eene commissie te benoemen, bestaande uit Noord- en Zuid-Nederlanders, om eene eenige spreektaal voor Noord en Zuid vast te stellen.

Den derden dag werd in deze afdeeling het overtollig gebruik van bastaardwoorden in Noord-Nederland besproken en tevens ook de weinige kennis, welke de Zuid-Nederlanders van hunne taal hebben; maar dit laatste punt werd fel tegengesproken, ja, in twijfel getrokken en adhuc sub judice lis est.

De volgende punten der dagorde waren: Het aanleeren eener tweede taal in de lagere school, hetwelk nadeelig voor de ontwikkeling des kinds verklaard werd en daarna kwam de bespreking der metriek in den Nederlandschen versbouw.

In de tweede afdeeling (Nederlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde) werd het belang der studie van de plaatsnamen en eene methode van onderzoek aanbevolen en de Vlaamsche Academie werd aangezet zich zooveel mogelijk met dit onderzoek te gelasten en het tot goed einde te brengen.

Daarna werd de studie der folklore besproken en aanbevolen.

[p. 442]

Den tweeden dag werd de geschiedenis van Philips-Willem, graaf van Buren, besproken. Spreker vond dat deze geschiedenis weinig gekend is; dit is mogelijk voor Holland, maar in Belgie is zij vrij wel gekend.

Het bewaren van gemeente- en kerkarchieven kwam eindelijk te berde; men besloot eenen oproep te doen om de gemeente-archieven in elke provincie in een groot staats-archief te vereenigen.

Het postwezen in Noord-Nederland in de XVIII^e eeuw werd verder besproken en eindelijk werd er uitgewijd over den invloed der Zuid-Nederlanders op den bloei van het Noorden in de XVI^e eeuw; hoe verscheidene familiën het Zuiden verlieten voor het Noorden en aldaar grooten invloed oefenden onder opzicht van handel, nijverheid en staatsbestuur.

In de derde afdeeling (Nederlandsch Tooneel. Muziek en Boekhandel) werd het Nederlandsch tooneel alleszins besproken; daarna den Vlaamschen zang en het Volkslied, de afwering van het gemeene straatlied, enz. Ten slotte werd het verspreiden van Nederlandsche boeken aanbevolen, alsmede het oprichten en verbeteren der volks- en schoolbibliotheken. Ook kwam hier het wenschelijke der afschaffing van den prijskamp van Rome voor.

In de eerste algemeene vergadering stelde de heer Minnaert (Gent) voor, den heere Sleeckx, den eenigen overlevende der sprekers op het eerste Nederlandsch Congres, een telegram van sympathie te sturen. Prof. Kern stelde voor een Duitsch telegram te sturen aan den Burgemeester van Frankfort, waar op dien dag de 150^e geboortedag gevierd werd van den grooten Duitschen dichter Goethe.

De heer D^r Kluyver droeg een uitgebreid ver-

[p. 443]

slag voor over het algemeen Nederlandsch Woordenboek en Prof. Paul Fredericq deed eenen oproep tot alle personen van goeden wil om op het Woordenboek in te teekenen.

De heer D^r Kievit de Jongh gaf een uitgebreid verslag der werkzaamheden van het algemeen Nederlandsch Verbond, waarbij de heer Muller (Oranje Vrijstaat) deed opmerken, dat in Zuid-Afrika omtrent 1000 leden in dat Verbond getreden zijn.

De heer D^r Max Rooses sprak over Transvaal. Hij hoopte, moest de oorlog uitbreken, dat de Boeren zouden weten het hoofd te bieden aan hunne onderdrukkers, en hij stelde voor eenen brief van protest aan het Engelsche volk te zenden tegen de inzichten zijner regeering. Maar, alhoewel dit voorstel door verscheidene sprekers ondersteund werd, weigerde de voorzitter het ter stemming te leggen, om reden dat het een voorstel van geheel staatkundigen aard was en bijgevolg vreemd aan het Congres.

De heer Marcellus Emant́s ('s Hage) sprak ten laatste over nationaliteit, individualiteit en Nederlandsch Verbond en verwierf daarmede veel bijval.

In de tweede algemeene vergadering sprak een Javaansch edelman, Raden Sosro Kertono, thans student te Leiden, eene Nederlandsche redevoering uit. Hij behandelde de verspreiding der Nederlandsche taal op Java, wees op de misbruiken welke deze verspreiding verhinderen en zegde dat de Nederlandsche taal de sleutel is voor de beschaving der Javanen. Hij legde ook den toestand bloot der scholen op Java en wees de verbeteringen aan, welke hieraan konden toegebracht worden. Het was de eerste maal dat een Javaan deel nam aan een Nederlandsch Congres.

De heer Fabius (Amsterdam) vroeg of het

[p. 444]

verbod op Java Nederlandsch te spreken uitging van eene wet, zoo niet stelde hij voor dat door het Congres protest zou aangeteekend worden tegen die noodlottige gewoonte.

De heer Kievit de Jongh gelooft dat de toestand op Java verbetert, het Algemeen Nederlandsch Verbond telt daar invloedrijke mannen, die al zullen doen wat mogelijk is om onze taal meer en meer te verbreiden; maar hij vindt een openbaar protest niet voorzichtig.

De heer Boucherij bracht eene dankbare hulde aan de strijders, die ons zijn voorafgegaan. Hij hing een tooneel op van den lastigen strijd, dien de flaminganten over een dertigtal jaren te doorworstelen hadden en wees daarna op den vooruitgang door de beweging bewerkt.

De Eerw. Heer D^r Claeys sprak over de kleine vergaderingen, welke de vlaamschgezinden in het begin der jaren 40 en volgende hielden en welke de voorboden der Nederlandsche Congressen waren. Hij bracht hulde aan Willems, David en Snellaert, die op verscheiden gebied er de aanvoerders van waren.

Eindelijk bracht de heer Overvoorde een verslag uit voor de Commissie van den Nederlandschen Atlas. Dit is een zeer moeilijk werk; doch de Commissie hoopt langzamerhand de gegevens te kunnen verzamelen, die zij noodig heeft om het groot werk tot goed einde te brengen.

In de derde algemeene vergadering deelde de heer Muller eenige wetenswaardige bijzonderheden mede over zijn land. De Oranje-Vrijstaters kennen geen Fransch, wat maakt dat zij niet in staat zijn de boeken te verstaan, die door zekere Nederlandsche schrijvers in het Nederlandsch geschreven worden.

[p. 445]

Daarom wekte hij zijne taalbroeders uit Europa op eene zuivere taal te schrijven, opdat zij ook door Fransch onkundigen zouden kunnen begrepen worden.

De heer Kievit de Jongh stelde aan de vergadering een jongen Amerikaan, M. van Oppen, voor, die zich op het Nederlandsch toegelegd heeft en thans zekere faam geniet als Engelsch dichter. Hij vertaalde verleden winter Vondel's Lucifer in het Engelsch.

De heer van Oppen nam het woord en zeide dat men thans in Amerika veel belang hecht aan de Nederlandsche Letterkunde. In zes hoogescholen zullen toekomend jaar in het Engelsch eenige lessen van Nederlandsche Letterkunde gegeven worden. Een regelmatige leergang zal ingericht worden in de hoogeschool van New-York en de andere hoogescholen zullen weldra volgen.

In New-York is thans een tak van het algemeen Nederlandsch Verbond gesticht.

De heeren studenten Lefevre en Devos spraken over de vervlaamsching der hoogeschool van Gent en de heer Obrie vroeg dat de vergadering eenen wensch in dien zin zou uitbrengen, hetgeen gedaan werd.

De heer D^r D.C. Nijhoff (Meersen) sprak over Demokratie in verband met letteren en taal. Hij wenscht een dichter te zien opstaan, die zich zou steunen op de verzuchtingen der demokratie en eene taal schrijven door haar verstaan; maar gansch ontdaan van het platte, het gemeene, het verwerpelijke; aan hem zou de toekomst wezen.

De heer F. van Kuyck (Antwerpen) zeide dat wij ons zelven niet genoeg eerbiedigen als wij schrij-

[p. 446]

ven. Wij moesten onze taal overal vooruitzetten, dat is het middel om ook door anderen geëerbiedigd te worden.

De Eerw. Heer van Kerkhoff (Osch) bracht hulde aan de nagedachtenis van D^r J.A. Alberdingk-Thijm. Hij schetste hem als man van overtuiging, doch uiterst verdraagzaam, en als geleerde; besprak ook de werken, welke hij op veelzijdig gebied geschreven heeft. Deze geleerde redevoering trok alleszins de aandacht.

D^r J.M. Hoogvliet (Rotterdam) droeg een gedicht voor over de instandhouding van het Nederlandsch element in Europa en daar buiten. Dit gedicht, zoo wat in den aard van Helmers geschreven, bevat zeer schoone verzen.

Als zetel van het XXVI^e Congres werd de stad Nijmegen aangewezen.

S.

Antwerpen.