Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 12

[p. 257]

Libre Esthétique.
Zesde ‘Uitzet’ door P. Alberdingk Thijm.

LIBRE ESTHÉTIQUE! Zeer veel of zeer weinig beteekenende titel!

Wat de ‘beschermende leden’ - advoten, nijveraars, volksvertegenwoordigers, letterkundigen, senators, rechters, professors, doctors, enz., een honderd in getal - met dien titel bedoelen, zullen zij zelven zeker... wel weten.

Wij houden het er voor, dat hij eigenlijk beduidt: de vrijheid van elken mensch datgene voor schoon te houden, wat hem belieft, zonder dwang, zonder voorschrift.

Welnu, waarom zou men aan dit gezelschap zulke vrijheid niet laten?

Vrijheid en orde sluiten elkander niet uit, wel vrijheid en bandeloosheid, zoo goed als republiek en anarchie niet hetzelfde beduidt.

't Is een heerlijk woord van Göthe:

‘In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister,
Und das Gesetz nur kann uns Freiheit geben.’

Met andere woorden: ‘Een groot meester bepaalt zelf grenzen aan zijne kunst, en de Wet alleen kan ons de vrijheid verzekeren.’

[p. 258]

Wij kunnen niet zeggen dat genoemd gezelschap de bandeloosheid boven de begrensde vrijheid verkiest, al zijn er onder de invités ook cenige schilders, welke hunne kunst misbruikten, om den toeschouwer eene ware huivering van afkeer in te boezemen.

Doch de uitzet bestaat niet uit schilderwerk alleen, afgewisseld door beeldhouwwerk. Ook andere Muzen deelden haren geest daaraan mede: litteraire causeries over kunst en hare geschiedenis, muzikale voordrachten, wisselden het genot der beschouwing af.

Hierop zou men ook het woord vrijheid van kunst zeer wel kunnen toepassen.

Welnu, dit is een loffelijk streven: de wereld op de gedachte te brengen dat bij voorbeeld de plastische kunst niet bepaald blijft bij doek of paneel, maar dat een stoel, een vaas, een berd, een kussen, een windschut, voor vorm en kleur geene andere kunst behoeft te hulp te roepen dan die welke van zelf uit den aard des voorwerps ontstaat. Art appliqué is eenvoudig een uitdrukking van hen die nog geen weg weten tot welke kunst zij een boekband, een tafelschel, enz. enz. zullen rekenen.

Bovengenoemd gezelschap leert ons dit, al meenen sommige kunstenaars (met eene zekere schuchtere bescheidenheid) toch het woord art décoratif en art industriel nog noodig te hebben.

Weet gij wat tot l'art industriel behoort? Dat zijn bij voorbeeld de zes of acht waterverfteekeningen van Mej. Joris, zich noemende Leo Jo, want hare caricatures zijn eenvoudig een smakelooze jacht op de beurs van den toeschouwer en toch geestig genoeg om onmiddellijk met het woord ‘Vendu’ te prijken. Dat is art industriel!

[p. 259]

De tentoonstelling prijkt verder met een aantal fijne, zinrijke, stijlvolle borduursels, wel verzorgde en gedeeltelijk ook harmonisch geteekende en gekleurde boekbanden, vazen van uitnemenden vorm en toon, zelfs cigaretten- en snuifdoozen, lederen kaartspelen van Charpentier, en andere dergelijke zaken, tusschen de paneelen en doeken in verstrooid.

In deze schikking heerscht een echt kunstbeginsel, namelijk - dat geen voorwerp van menschelijk maaksel, verlicht door den menschelijken geest, van de kunstwereld moet uitgesloten blijven, evenmin als een toon, door een bepaald aantal (bijv. 870) luchttrillingen ontstaan, niet tot de muzikale kunst zou behooren, ook wanneer die trillingen door de menschelijke werktuigen zijn veroorzaakt, met andere woorden, gezongen worden.

Het spreekt van zelf dat hier alle voorwerpen van het dagelijksch leven eene plaats verdienen en dat de Cartes postales niet uitgesloten behoeven te worden; mogen ook die van Combaz niet bepaald aan 't doel beantwoorden, er valt in 't algemeen op de vorderingen der kunstenaars in 't teekenen niet te roemen. In den regel wordt de teekening aan 't effect van kleur opgeofferd.

Dit heeft men wezenlijk niet van Rubens of Frans Hals geleerd!

Vooral de zoogenaamde Fantaisies en Paysages décoratifs zijn bijna belachelijk van slordigheid, welke de genialiteit moet vervangen. Dat zelfs Rops zijn talent door den misselijken Amante du Christ te grabbelen werpt, en dat Carriére, ondanks groote gaven, niet geheel de man is om Le Christ en croix te schilderen, zullen wij moeten toegeven. Overigens vinden wij hier allerlei proefwerken bijeen, welke

[p. 260]

talent, soms veel talent verraden, adres aan 't groot portretstuk van Emile Motte - Une famille sous la protection de Saint-Georges et de Ste Cathérine - maar eene menigte kleine doeken waren beter als studie nog wat in 't atelier gebleven.

Kortom, wie zich machtig gevoelt, behoeft niet steeds ‘bij 't woord des meesters te zweren’, maar onderzoek van zich zelven en bescheidenheid moeten de balans houden met het zelfvertrouwen, en dat ziet de jonge kunstenaar wel eens over het hoofd.