Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 11

[p. 500]

De Uitzet te Antwerpen 1898.
Terugblik,
door A. de Ticheler.

Bij 't verschijnen dezer bladzijden zijn de zalen der ‘tentoonstelling’ (een plechtig woord!)..... - ‘O, meent ge “den salon”, vroeg de beursganger den vreemdeling die den weg zocht naar de Venusstraat, ..... die zalen zijn lang weer onttakeld, en van de geheele kunstverzameling blijven slechts enkele herinneringen ... bij ... eenigen over.’

Men had menigmaal kogels kunnen schieten door de zalen, zonder iemand te kwetsen..... Waar is de belangstelling heen? Wat is de schuld der onverschilligheid?

Was het dan dit maal te lastig den weg te vinden, tusschen die honderden kunstwerken? O neen, zij waren minder talrijk dan in vroeger jaren. Voldeed dan de catalogus niet, en liet hij den zoeker in den steek?... Integendeel. De commissie heeft alle eer voor de inrichting dezes wegwijzers, en begrijpt terecht dat zulk boek eene hoofdzaak is om den denkenden toeschouwer den weg te wijzen.

Drie oorzaken zijn er, waarom deze uitzet minder belangstelling wekte, dan andere in vroeger tijd.

Ten eerste waren er weinige werken, welke met onweerstaanbare kracht den kenner en den liefhebber

[p. 501]

tot bewondering uitlokten. De Franschen zeggen: ‘Le clou manquait’.

Ten tweede zitten de bijzondere tentoonstellingen, in den loop des jaars gehouden, aan de algemeene in den weg. Men moet dan ook bekennen dat zulke uitzet van enkele kunstwerken vrij wat nuttiger en verteerbarer is voor de schoonheidsmaag dan de poespas, de olipodrida, de Sammelsudia, de hutsepot van middelmatigheden van allerlei tegenstrijdig werkende meesters en meestertjes. Het publiek gevoelt meer en meer de indigestie, welke van zulk banket het gevolg is, en la fièvre des galeries.

Ten derde heeft zich nu eene vierde stad, namelijk Luik, bij den kring der ‘triennalen’ aangesloten, wat natuurlijk terugwerkt op het getal bezoekers van de andere steden.

En wat dan in 't algemeen den afschrik der getrouw blijvende bezoekers nog vermeerdert, is de door plaatselijke gelegenheid onvermijdelijke (wij erkennen het), hart en verstand verscheurende bijeenstelling van werken, welke door onderwerp, geest, door kleur en lijnen, zoowel als door formaat en inlijsting elkander bekampen in bloedigen strijd om het meesterschap over den geest der bezoekers.

Dat is het groot gebrek zulker kunstverzameling, en doet het doel daarvan ook al missen.

Wij willen slechts een paar voorbeelden noemen. Eerst uit eene zaal van buitenlanders. Men zie van Julius Schmid uit Weenen het kolossale doek met de roerende en zeer verdienstelijke voorstelling: ‘Laat de kinderen tot mij komen!’.... Men wendt zich om; het oog valt op de bronzen groep genaamd ‘Het kruis’ van Charlier, treffelijk uitgedrukt: eene soort van processiefiguur; doch onmiddellijk daarachter, in een flauw, would be mysterieus

[p. 502]

koloriet, de reusachtige voorstelling van een publieken tuin: een jong mensch, uitgeput van losbandigheid en omgeven van walgelijke vrouwenfiguren.

Een ander voorbeeld. Is het mogelijk in de onmiddellijke nabijheid van Jef-Leempoels' ‘Arbeiders zich naar 't werk begevende’ - een drietal mannen, waarvan één blijkbaar half dronken, de tweede barsch van ontevredenheid, de derde volkomen lui en lusteloos, in somber-bruin koloriet (schoon verdienstelijk van samenstelling) - te genieten naast de lachend-heldere, schitterende ‘Drie’, bloedrijke ‘Zustersteden’ van Edmond van Hove? En toch dat vergt men van den bezoeker. Voor wie wat ernst aan de beschouwing paart zijn dat hartverscheurende bijzonderheden, en voor den criticus zelfs, die als een gewoontemensch moet rondgaan, koud en stram, zonder geestdrift, is het eene dubbel harde taak.

Een vierde grond van het gebrek aan aantrekkelijkheid der zalen is deze, dat vele goede, ja groote meesters in vele gevallen volstrekt hun beste of laatste werk niet hebben ingezonden. Waartoe ze te noemen? Zij zijn legio, zoowel Belgen als buitenlanders. Wij zagen deels oude werken, reeds vroeger besproken, deels verkleinde herhaling van grootere werken, enz. enz.

Met enkelen te noemen, welke verdienen onderscheiden te worden, meenen wij aan anderen te kort te doen, en bepalen ons voor heden bij de gemaakte opmerkingen, welke eenige vrucht mogen opleveren, niet alleen voor hen welke misschien geene gelegenheid hadden betere werken te leveren, maar vooral voor het bestuur, dat alles gedaan heeft wat het kon, om van den nood eene deugd te maken en van wiens goeden wil wij daarom des te eer mogen verwachten, dat de hand zal gelegd worden aan de geheele reorganisatie der exposities, daar wij hier weder een nieuw voorbeeld

[p. 503]

hebben, hoezeer deze meer en meer hun eigenlijk doel beginnen te missen, 1^o een harmonisch beeld te geven van den toestand der kunstgeschiedenis onzer dagen, en 2^o eene les te zijn ter vooruitgang voor het publiek.

Het eenige wat wij uit de beschouwing dezer tentoonstelling zouden besluiten is, dat onze kunst en kunstenaars op eene steile helling afzakken. Doch naar zulk eene enkele onvolledige en onvolkomene uitzet, als deze, zou dit oordeel minstens voorbarig zijn.