Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 11

[p. 329]

Oude Zangwijzen,
medegedeeld door H. Roes.

Onder de R.K. geestelijke liederboekjes der 17^e eeuw, waarin middeleeuwsche teksten of melodieën voorkomen, mogen wij wel een eereplaats geven aan de ‘Geestelycke harmonie met het Geestelyck Lustfhoofken.’ - Om nader te vermelden redenen, wensch ik de oudste mij bekende (ofschoon niet eerste) druk in dit tijdschrift nader te bespreken.

Ter Gymnasial Bibliothek te Emmerik, vroeger eigendom der Eerw. Paters Jezuïeten, bevindt zich een boekje zonder pagineering bevattende:

1^o Catechismus in korte vragen en antwoorden ghestelt door Petrum Canisium. Emmerich bij Samuel Arentsz in den Latijnschen Bybel Anno 1633.

2^o Geestelycke Harmonie, van veelderley ende wtghelesene soo oude als nieuwe Catholycke Kerkelycke Lofsangen, Leysenen ende Liedekens, op die principaelste Feesten en getyden des Jaers, die men in 't Vorstendom Cleve bij den Catechismus singht. Nu met groote neersticheit verbetert ende vermeerdert door eenen catholycken Priester.... Men vintse te coop als boven.

3^o Een Gheestelyck Lust-hoofken, Met schoone lieffelycke geestelycke Ghesangen beplant. door eene Chatholycken Pastoor. Tot Geestelycke blytschap der sielen ende vermydinge aller oneerlicke, lichtveerdige Werelts gesangen. Men vindse als boven. 1632. -

Zou mijn vermoeden lichtvaardig zijn, als ik meen dat een pater der Societeit van Jesus veel tot het samenstellen van deze twee verzamelingen heeft medegewerkt? Een latere druk der Geestelycke Harmonie bevat o.a. ook het lied van Dirk van de Pol S.J.: ‘Wie kan leven zonder beven.’

Meerdere liederen uit bovengenoemde twee bundeltjes zijn uit het Duitsch vertaald of bieden ons een plat of nederduitsche lezing. Het is dan ook niet te verwonderen dat vele melodieën ook worden aangetroffen in Das Katholische Kirchenlied van D^r Baumker.

Het bevreemt mij eeniger mate dat Fr. Eppink bij het zamenstellen van zijn kostelijk Gulden Wierookvat voornamelijk de melodieën putte uit de Messis copiosa, (Amsterdam 1761). Meerdere aandacht toch verdiende mijn inziens een boekje ander halve eeuw, vroeger in de Nederlanden uitgegeven en meer algemeen verspreid.

Waarom, zou men kunnen vragen, teksten en melodieën laten sluimeren als de overheerlijke:

Als ick bij mijnen schapen wacht.
{Ave Maria gratia plena,
{So groeten die engelen die Jonckfrouw Maria.

[p. 330]

Christus is opgestanden.
Een kindeken is ons geboren.
Gheloovet sijt ghy Jesus Christ.
Het stondt een moeder reyne.
{Het moet nu klingen overal.
{Resonet in laudibus.
{Groot en heerlijk is Godes naam.
{Magnum nomen Domini.
{Lofweerdig ist en soet aerdich,
{Beata immaculata,
Laet ons dat kindeken wiegen.
{Met eenen soeten schal,
{In dulci Jubilo.
O wonder groot uit Vaders schoot.
Christ spreekt tot des Menschen ziel.
Heer Jesu Christ Godes soon. enz.

Na deze aanmerking keer ik tot de bespreking van het Emmeriksche exemplaar der Geestelycke Harmonie enz. terug.

Het merkwaardigste van dit unicum is, dat sommige melodieën in de Gheestelycke Harmonie en zeer vele in het Gheestelyck Lusthoofken met duidelijk leesbare hand zijn bijgeschreven.

Daar vele geestelijke liederen op wereldlijke wijzen gezongen werden, meen ik ook de belangstellenden in oude wereldlijke melodieën van dienst te wezen, naast de beginsel-regels der geestelijke teksten de wijsopgave te vermelden waarvan de melodie is bijgeschreven.

In de Geestelycke Harmonie:

1.	Ave der maechden Kroone
2.	Al die in Sijon sijt
3.	Den lustelicke Mey Christus playsant.
4.	Gegroet syt ghy o offerhandt reyn.
5.	Het stondt een moeder reyne.
6.	Hemelsche coninghinne.
7.	Nae soo veel vermaechelychheden.
8.	Van liefde comt groot lyden.
9.	Wij loven U klein ende groot.
10.	Wilt tot ons nederdalen.
11.	Aenhoort gij Maeghden reene.
12.	Wilt ontspringen lofsanck singhe.

De volgende melodieën worden in het Lusthoofken gevonden:

1.	Almachtigh heere Jesu goet.
	Geeft mij te drinken nae mijnen dorst.
2.	Wil heer gebenedyden.
	Het viel een hemels douwe.
3.	Laet ons al loven, prysen ende dancken.
	Wees gegroet Maget Maria verheven.
4.	Laet ons den Heere dankbaar zijn.
	Een ruyter en een meysken jonck.
5.	Ons vader godt geprezen.
	Ik heb de groene straten.
6.	Naer een droevigh gheclagh.
	Om een die ick bemin leef ick in rouwe.
7.	Laet ons met herten reyne.
8.	o Jesu soet.
	Edel kersouw.

[p. 331]

9.	Wie hangt dan hier.
	De mey de mey koel is de mey.
10.	Verheucht ghy droeve vrouwen.
11.	Naer den opganck der sonnen klaer.
12.	Comt nu blijlyck te gaere.
	O schoonste personagie.
13.	Christus is ons verrezen.
	Des avonts in de maneschyn.
14.	Het viel een hemels douwe.
15.	O Schepper fier.
16.	Comt schepper fier.
17.	Comt schepper heylich geest.
	Venus du ende dein kindt.
18.	O Sacrament.
	Schoon diamant.
19.	O Maria fonteyne.
	Ick segh het syn mijn liefs bruyn ooghen.
20.	Gegroet so moet ghy sijn.
	Cupido triomphant.
21.	Maria moeder Jesu Christ.
	Dies solemnia.
22.	Helpt ons o schepper.
	Jerusalem du liebe Stadt.
23.	Ontfermt U Heer.
	33 Psalm. Ulenbergy.
24.	O Heer wilt ons ontfermen.
	Het viel een hemels douwe.
25.	Een zee vol sterke baren.
	Een seraphynse tonge.
26.	Hoe hebt gij Heer.
	Wie hast du Herre.
27.	Eylaes ick mag beclagen.
	Eylaes ick mach beweenen.
28.	O Heer, aansiet toch Zy oneer.
	O geest die ons bemint.
29.	Wacht u ghij catholycken wel.
	Jerusalem gy schoone stad
30.	O Jesu goet.
	Lief eerbaer aenhoort.
31.	Mijn hert is op een lief gesedt.
	Het voer een schipken over den Ryn.
32.	Wat strydt de werelt doch.
	Fortuyn hélas pourquoy.
33.	O Eewigheyt o eeuwigheyt.
	Och light ghy nu en slaept,
34.	Wilt U met mij bekeeren.
	Ick claegh U Venus dieren.
35.	Ick mach wel clagen Heer.
	Het was een jongher helt.
36.	Toen ick des werelts weeld hantierden.
	Met recht mach ick my wel beclagen.
37.	Wilder dan wild.
38.	Mijn ziel, o schoone creature.
	Nerea de schoonste van u geburen.
39.	Een engel werd gezonden.

[p. 332]

	Ik heb de groene straten.
40.	Goede Godt ick moet U clagen.
	Schoon jonckvrou ick moet U clagen.
41.	Wat sal ick gaen beginnen.
42.	Al lyd ick druck en swaer gequel.
	Te mey als alle vogelen singhen.
43.	Stelt noyt uyt u gedachten.
	Uyt mijnes herten gronde.
44.	Ach hoe den schoonste.
	Die schoonste die my marteliseert.
45.	O Heer ryck en vol genade.
	Comt nu schone velt godinne.
46.	Myn heer myn Godt mijn herte.
	Jonckvrou ick U vragen laet.
47.	Hoe ligh ick hier in dees elende.
	Hy is my onbekent.

Met deze aanwijzing kan ik mijn aankondiging besluiten. Rector Akens te Emmerich zal elken wetenschappelijken onderzoeker gaarne inzage en hulp verleenen.

Hem mijnen besten dank voor de vriendelijke ontvangst ten zijnen huize.

Alfen (Geld.) October 1897.