Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 11

[p. 208]

Schilderkunst.
Amsterdam op doek en paneel,⁽¹⁾
door CH. C.V. Verreyt.

I. - Plattegronden.

1 De stad Amsterdam na hare eeiste bemuring (in 1482) in vogelvlucht voorgesteld, door Cornelis Anthonisz. P.H. 114, b. 157. Stedelijk Archief. Dit stuk was vroeger geplaatst in de Thesaurie ordinaris van het Stadhuis (thans Koninklijk Paleis).

Het is gemerkt C.T. 1536 en stelt Amsterdam voor, zoo als de stad was onder de regeering van keizer Karel V.

Men kan op de schilderij al de huizen der stad kennelijk onderscheiden. Op de daken der kerken, kloosters en andere openbare gebouwen zijn de namen van deze geschreven.

De dichter Jan Vos maakte op deze schilderij het volgende bijschrift:

‘Hier beurt zich Amsterdam vol hoop uit 't brakke veen,
Zoo wort een visschershut de haven aller zeên.
Op zulk een grondvest weet het land zijn staat te zetten,
Men bloeit door koopmanschap, men leeft door wijze wetten.’

Deze afbeelding der stad is in 1544 door den schilder zelf, eenigszins verkleind, in houtsnede uitgegeven.

2 Plattegrond der stad in vogelvlucht, omstreeks de

(1) Zie Dietsche Warande, N^r 6, 1897, blz. 554.

[p. 209]

helft der 17^e eeuw, door Jan Micker. D.H. 97, b. 137. Stedelijk Archief.

II. - Gezichten op en rond de Stad.

3 Gezicht op A. van de zijde van Nieuwendam, omstreeks 1600. D. Afkomstig uit het Nieuwe-Zijds-Huiszittenhuis, thans in het Armenhuis.

4 Gezicht op A. van de Volewijk, omstreeks 1604. Nederd. Hervorm. Gemeente.

5 De stad, gezien van de zijde van Nieuwendam, 1694, door Ludolf Backhuysen. D.H. 170, b. 210. Museum te Weenen.

6 Gezicht op de stad, genomen van de zijde van het oude Halfrond, na de verbouwing genaamd het Rondeel, in de 17^e eeuw, door Simon de Vlieger. D.H. 75, b. 120. Raadhuis.

7 Gezicht op de stad van de zijde van Paardenhoek, door J.H.B. Koekkoek. D.H. 42, b. 66. H. Koekkoek Jr. Rott. 1883.

8 Gezicht op A., genomen van het IJ, naar de Texelschekade, het Damrak, de Nieuwebrug en het Zeerecht. Op de Nieuwebrug, toen nog van hout met eenen steenen opgang, vertoont zich aan de buitenzijde het Paalhuisje en aan de binnenzijde de Schippersbeurs. In de verte ziet men de torens der Oude Kerk en Oude-Zijds-Kapel. Het IJ is bedekt met ijs, 1668, door Jan Abrahamszn. Beerstraaten. D.H. 61, b. 88. Raadhuis.

9 Gezicht op de stad, genomen van het IJ. Onder eene menigte schepen op het IJ ziet men het schip Holland, pas van de eerste reis naar Oost-Indië teruggekeerd, de zeilen strijken, naar hetwelk vele vaartuigen zich begeven, waarbij het jacht der stad, 1686, door Willem vande Velde (de Jonge). D.H. 176, b. 311. Rijks-Museum.

10 De stad gezien van het IJ, 1697, door Ludolf Backhuysen. D.H. 111, b. 146. Museum te Munchen.

11 Gezicht op de stad, genomen van het IJ, door vorige schilder. D.H. 605, b. 73. Rijks-Museum.

12 Het IJ met de stad op den achtergrond, 1666, door vorige meester. D.H. 117, b. 220. Louvre-Museum, Parijs.

13 Een dergelijk onderwerp, door vorige schilder. D.H. 66, b. 80. Rijks-Museum.

[p. 210]

14 Gezicht op het Tolhuis op het IJ, door of naar dezelfde schilder. D.H. 76, b. 100. J. Bleuland. Utrecht 1839.

15 Het Tolhuis op het IJ, door N. van der Waay. D.H. 104, b. 83. Veil. Oldenzeel, Jan. 1893.

16 Gezicht op de stad, genomen van het IJ, 1689, door Abraham Storck. D.H. 71, b. 85,5. Museum te Dresden.

17 Een dergelijk onderwerp, door vorige meester. D.H. 67, b. 65. D.M. Alewijn 1885.

18 Hetzelfde onderwerp, naar vorige schilder. D.H. 135, b. 200. Veil. Roos, Dec. 1881.

19 Gezicht op de Haven met vele schepen, met de Haringpakkerstoren en het begin van den Singel, door vorige schilder. D.H. 56, b. 72. Bij den Heer R.L. Schaap.

20 Een dergelijk onderwerp, 1657, gem. A. Cuyp. P.H. 92, b. 125. Bij den Heer A.J.C. Weegenaar, Rotterdam.

21 Het IJ bij de Haringpakkerij, door Abraham Storck. D.H. 28, b. 27. Bij den Heer van C.M. van Gogh.

22 Gezicht van het IJ op de stad, in de vorige eeuw, door N.A. van Loon. Bij den Heer G. Theod. Bom.

23 Het IJ op de hoogte van den Schreijerstoren, door J.C. Greive Jr. D.H. 50, b. 93. Stedelijk Museum.

24 IJgezicht met de Schreijerstoren, door vorige schilder. P.H. 35, b. 20. Bij de Heeren C.F. Roos en C^o.

25 De stad, gezien van het IJ, door N. Riegen. D.H. 44, b. 67. Veil. van Pappelendam en Schouten, April 1879.

26 Een dergelijk onderwerp, door G.L. Kiers. P.H. 16, b. 20. Veil. de Visser. Den Haag. Aug. 1875.

27 Gezicht op het IJ met de stad op den achtergrond, door J.H. Koekkoek. P.H. 41, b. 52. Veil. Oldenzeel, Rott., Juni 1882.

28 Een zelfde onderwerp, door W.A. van Deventer. D.H. 34, b. 52, Baron F. van Brienen. Brussel 1872.

29 Gezicht op A. van het IJ, door H. Hulk. D.H. 43, b. 67. Veil. Roos, Febr. 1881.

30 Een dergelijk onderwerp, door E.P. van Bommel. D.H. 64. b. 95. Veil. Roos, Febr. 1872.

31 Een zelfde onderwerp, 1842, door L. Meyer. D.H. 96, b. 132. L. van den Kerckhove van den Broeck. Brussel 1873.

32 Een zelfde onderwerp, door H. Sebron. D.H. 69, b. 104. Baron F. van Brienen. Brussel 1872.

33 Het IJ voor de stad, gezien naar het Tolhuis, door W. Gruyter Jr. P.H. 39, b. 55. Veil. Roos, Mei 1871.

[p. 211]

34 Gezicht van het IJ op de stad, door W.A. van Deventer. D.H. 76, b. 118. Bij den Heer Mr. M. van den Heuvel, Den Haag.

35 Het Bothuisje met de Kraan op het IJ, in de 17^e eeuw, gem. W. van de Velde. P.H. 30, b. 42. Veil. Roos, Jan. 1878.

36 De Nieuwe Stadsherberg. J. de Mol, 1875.

37 IJsvermaak voor de stad in de 17^e eeuw, door Jan Abrahamszn. Beerstraaten, D.H. 90, b. 125. Museum te Berlijn.

38 Een dergelijk onderwerp met admiraal de Ruyter op het ijs, door N.J. Roosenboom, P.H. 60, b. 80. Bij de Heeren C.F. Roos en C^o.

39 Gezicht op het IJ voor de stad bij winter, door vorige schilder. D.H. 48, b. 62. Mr. C. Baron van Lamsweerde, 1874.

40 Wintergezicht op het IJ aan het Blauwhoofd, door H.G. Ten Cate. P.H. 40, b. 44. S.J. Roosdorp, 1873.

41 Het uitijzen van het IJ voor de stad in 1853, door N.J. Roosenboom en Eug. Verboeckhoven. P.H. 49, b. 64. Veil, van Pappelendam en Schouten, April 1879.

42 Gezicht aan den overkant van het IJ met de stad op den achtergrond, bij gelegenheid van een zeilwedstrijd op 10 September 1846, door Ch. Rochussen. P.H. 28, b. 44. C.M. van Gogh, 1892.

43 Gezicht aan den overkant van het IJ, door H.G. ten Cate. D.H. 40, b. 42. Veil. Roos, Nov. 1879.

44 Het IJ voor de stad met het Oosterdok en de eilanden op den achtergrond, door W.A. van Deventer. D.H. 40, b. 50. H.M. van Hengel, 1871.

45 Gezicht op het IJ en de Oosterdoksdijk, door dezelfde schilder, P.H. 34, b. 48. G.J. Schouten, 1877.

46 Het Oosterdok, door J.G. Hans. J.F. Bangert, 1878.

47 Het Oosterdok, door G.L. Kiers. D.H. 84, b. 62. Veil. de Visser. Den Haag, Oct. 1866.

48 Gezicht op het Oosterdok, door W.A. van Deventer. P.H. 49, b. 35. F. Disch en F.C. Rose, 1881.

49 Voorstelling van het bouwen der Oosterdoksluis in 1834, door P. Kiers. D.H. 105, b. 135. Raadhuis.

50 Gezicht op den Westerdoksdijk en het Droogdok, door K. Karsen. D.H. 56, b. 100, H.M. van Hengel, 1871.

51 De Westerdoksdijk, door W.A. van Deventer. P.H. 23, b. 31, Veil, van Pappelendam en Schouten, Nov. 1875.

[p. 212]

52 Gezicht aan den Westerdoksdijk, door H. Koekkoek, P.H. 21, b. 31. H. Koekkoek, 1883.

53 De IJgracht, ziende naar de Oosterkerk en het Marinedok, in de vorige eeuw, door Jan Storck. D.H. 66. b. 83. M.M. Snouck van Loosen. Enkhuizen, 1886.

54 Gezicht op Kattenburg en Oostenburg, door A. Smit, D.H. 65, b. 85. W. Gruyter, 1882.

55 Gezicht op Oostenburg, door G.L. Kiers. Internat. Tent. Amst. 1883.

56 De voormalige Werf der O.J. Compagnie, 1696, door Ludolf Bachkuysen. Op den achtergrond ziet men een groot gebouw, het Zeemagazijn, dat de Compagnie in 1660 deed bouwen op het eiland Oostenburg. D.H. 130, b. 140. Koninklijk Kabinet, Den Haag.

57 De Rijks-Marinewerf, door W.A. van Deventer. Tent Parijs 1859.

58 Het Blauwhoofd, door A. Smit. D.H. 65, b. 85. W. Gruyter, 1882.

59 Gezicht op het Bikkerseiland, door A. Waldorp. D.H. 76, b. 104. Dr. Hartogh Heys van Zouteveen en J. Roelofs Thijssen, 1891.

60 Het Bikkerseiland, door E.A. Hilverdink. D.H. 36. b. 52. Veil. Roos, Juli 1881.

61 De Amsterdamsche Stoomsuikerraffineerderij op het Bikkerseiland, met het Westerdok op den voorgrond en de stad in het verschiet, door K. Karsen. P.H. 56, b. 100. Jhr. D. Bicker, 1881.

62 De Scheepstimmerwerf op het Bikkerseiland, 1823, door P.G. Bertichen. D. Koninklijk Oudh. Genootschap⁽¹⁾.

63 Gezicht aan de Slijpsteenen, met het gebouw het Zeerecht. P. Item.

64 Gezicht op de Slijpsteenen, door W.P. Hoevenaar. D. Item.

65 Gezicht op de stad, genomen van den Amstel, in de 17^e eeuw, door Frans de Momper. P.H. 60, b. 85. Museum te Berlijn.

66 Een zelfde onderwerp, in de 17^e eeuw, door Abraham Stork. D. 72, b. 96. Bij Prins Liechtenstein, Weenen.

(1) De opgegeven schilderijen van het Kon. Oudh. Genootschap worden bewaard in het Depôt des Genootschaps in het Rijks-Museum.

[p. 213]

67 De stad, gezien van den Amstel, door J. Bosboom en J. Behr. D.H. 44, b. 76. J. Wurfbain, Dr. A. Berns en C.M. van Gogh, 1892.

68 Gezicht op het Roodedorp bij Winter, door J.J. Spohler. D.H. 53, b. 75. Bij den Heer Koper-Smit, Arnhem.

69 Gezicht op A., door J.C. Greive Jr. P.H. 13, b. 20. Messchert van Vollenhoven en J. de Montigny, 1892.

70 Gezicht op de stad, door C.A. van Waning. D.H. 100, b. 80. Veil. Oldenzeel, Nov. 1893.

71 Gezicht op A. bij winter, door Ch. H.J. Leickert. P.H. 35. b. 51. Abr. Salm, 1877.

72 Gezicht op de stad bij morgenstond, door W.A. van Deventer. P.H. 36, b. 49. Veil. Roos, Febr. 1872.

73 Gezicht op den Schinkel bij A., door J.W. Gruyter. P.H. 27, b. 20. Veil. Roos, Juli 1881.

74 De Schinkel bij A., door J. Bernard. D.H. 32, b. 25. Veil. Köhler, Rott., Juni 1891.

75 De voormalige Buitensingel, door J.H. Wijsmuller. D.H. 35, b. 55. Veil. Oldenzeel, Jan. 1893.

76 De Trapjesschans, door C. Springer. P.H. 25, b. 20. C. Springer, 1891.

77 Gezicht van het 's Gravenhekje op den Montelbaanstoren en de Oude- Schans, met den Zuiderkerkstoren in het verschiet, in de 17^e eeuw, door Jan Beerstraaten. D.H. 70, b. 95. Bij Mevrouvv H.E. Molkenboer, Oldenzaal.

78 Gezicht op de voormalige Zaagmolensloot bij A., door J.H. Wijsmuller. D.H. 60, b. 100. J.F. van Lennep en G. de Vos, 1893.

79 Gezicht op de oude Wetering bij de Kattebrug, door dezelfde schilder. P.H. 31, b. 44. Veil. Algem. Verkooplokaal. Rott., Juni 1889.

80 De Kostverloren Wetering bij A. bij winter, door vorige meester. D.H. 61, b. 101. D.F., 1891.

81 Gezicht op de Kromme Waal bij winter, door J.C. Greive Jr. P.H. 38, b. 37. Jhr. H.D. Hooft van Woudenberg, 1880.

82 Gezicht op de Scheepstimmerwerven ten noorden der stad, in de 17^e eeuw, door Abraham Storck. D.H. 28, b. 27. Bij den Heer C.M. van Gogh.

83 Het voormalig Zaagmolen- en Scheepwerf kwartier bij winter, door J.H. Wijsmuller. D.H. 40, b. 59. Dr. Kirmis en M.L. Lingeman, 1895.

[p. 214]

84 Gezicht op het Zaagmolenpad bij maneschijn, door J. Kuypers. D.H. 79, b. 95, Veil. Roos, Jan. 1883.

85 Gezicht op den Buitenkant, door G.L. Kiers. D.H. 56, b. 65. W.C. Baron van Reede van Outshoorn, 1874.

86 Gezicht van Zeeburg, door F.A. Breuhaus de Groot. D.H. 45, b. 67. Veil. van Pappelendam, Maart 1874.

87 Zeeburg bij winter, door Ch. H.J. Leickert. P.H. 23, b. 31. Item, Oct. 1882.

88 Losplaats te Zeeburg, door J. Hilverdink. Tent. Rott. 1882.

89 Gezicht op den Amstel bij A. in den winter, door K. Klinkenberg. D.H. 50, b. 72. Bij den Heer A. Preyer,

90 De Amstel voor A., door J.A. Rust. P.H. 36. b. 49. J. van der Biessen, 1884.

91 Een dergelijk onderwerp, door vorige schilder. D.H. 46, b. 62. Item.

92 Gezicht op den Buiten-Amstel met de Berebijt. P. Konink. Oudh. Genootschap.

93 Een dergelijk onderwerp. P.H. 9, b. 15. Bij den Heer L. Schulman, Hilversum.

94 Gezicht op den Buiten-Amstel met de Hooge-sluis en Amstel-Hôtel bij winter, door K. Klinkenberg. D.H. 60, b. 90. Bij de Heeren C.F. Roos en C^o.

95 Wintergezicht buiten de Raampoort, door J.H. Wijsmuller. D.H. 67, b. 100. Bij den Heer A. Preijer.

96 Het Kuiperspad buiten deze poort, door vorige schilder, D.H. 41, b. 60. H. Messchert van Vollenhoven, 1892.

97 Aan den Sloterweg bij A., 1873, door C. Springer. P.H. 25, b. 19. C. Springer 1891.

98 Gezicht op de houtkooperij bij. de voormalige Haarlemmerpoort, door J.H. Wijsmuller. P.H. 36, b. 26. Veil. v. Pappelendam en Schouten, Oct. 1882.

99 De lijnbaan ‘Het Fortuin’ bij de Haarlemmerpoort, 1780, door Isaak Ouwater. Koper. H. 40, b. 55. Veil. Roos, Nov. 1879.

100 Gezicht buiten de. Muiderpoort, door J. Hulswit. D.H. 26, b. 37. C.P. Daames, Den Haag 1877.

101 Gezicht op den dijk nabij het Blaauwhoofd, door vorige schilder. P.H. 36, b. 44. B.C. Greving, 1874⁽¹⁾.

(1) Zie vender 525-583.

[p. 215]

III. - Poorten, Torens en Sluizen.

102 Gezicht op de Haarlemmerpoort van den Hoogendijk bij den molen de Koe, in de tweede helft der 17^e eeuw, door Jan van der Heyde, gestoffeerd door Adriaan van de Velde. P.H. 23 5, b. 33.5. Ermitage te St. Petersburg.

103 Deze poort van den Buitensingel gezien, in de vorige eeuw. P.H. 35, b. 40. Veil. van Baalen. Rott. Juni 1862.

Deze poort, gebouwd in 1615 door den vermaarden Hendrik de Keyser, is gesloopt in 1830.

104 Gezicht op de Regulierspoort, de Doelenbrug en het Rondeel, in de 17^e eeuw, door C. Springer. D.H. 42, b. 55. Bij den Heer A. Kloek, Rotterdam.

105 Deze poort, in de vorige eeuw. P. Pendant van 103. Gesloopt in 1874.

106 Gezicht op de Raampoort en Westerkerk bij winter en sneeuw, 1809, door W.J. van Troostwijk. D.H. 56, b. 47. Koninkl. Oudh. Genootschap.

107 Gezicht op de Leidschepoort, 1813, door J. Jelgerhuis Rzn. D.H. 46, b. 38. Rijks-Museum. Deze poort is in 1862 gesloopt.

108 De Weesperpoort bij maneschijn. A. Baron van Westerholt van Hacfort, 1878.

109 Gezicht op de Utrechtschepoort. P.H. 36, b. 32. Ch. Ed. Faurel, 1893.

110 Het afbreken dezer poort en de ontruiming van het terrein voor het Paleis voor Volksvlijt in 1858, door L. Plas naar eene houtskoolteekening van J. Hilverdink. D.H. 250, b. 350. In dit Gebouw.

111 De Jan-Roodenpoortstoren uit het zuiden gezien, 1766, door Jan Ekels. Bij den Heer F. Rendorp.

112 Deze toren en de Torensluis, in de vorige eeuw, door F.F. Renard. P. Bij den Heer G. van der Wouden.

113 Een zelfde onderwerp, door C.L. Hansen. D.H. 56, b. 50. Veil. Roos, Nov. 1879.

114 Gezicht op de Jan-Roodenpoortstoren, 1829, door H.G. Ten Cate. D.H. 62, b. 81. Rijks-Museum.

Deze toren is gesloopt in 1829.

115 De Montelbaanstoren, in de tweede helft der vorige eeuw, door Isaak Ouwater. D.H. 87, b. 45. S.J. Roosdorp, 1873.

116 Gezicht op de Haringpakkerstoren, in de tweede helft der 17^e eeuw, door Jan van der Heyde. M. d'Huyvetter. Antw. 1872.

[p. 216]

117 Gezicht op deze toren en de Haarlemmersluis, in dezelfde tijd, door Meindert Hobbema. D. Veil. Mildmay. Londen 1893.

118 Deze toren van den Singel gezien, 1767, door Jan Ekels. Bij den Heer F. Rendorp.

119 Afbeelding van dezen toren. Veil. Roos, Sept. 1881. Gesloopt in 1829.

120 Gezicht op de Munttoren, door Chr. Dommershuizen. D.H. 53, b. 73. J. Wolbers. Rott. 1890.

121 Een dergelijk onderwerp, door vorige schilder. P.H. 25, b. 29. Bij den Heer Oldenzeel.

122 Gezicht op de Schreijerstorer., in de tweede helft der 17^e eeuw, door Abraham Storck. P.H. 82, b. 112. H. Koekkoek Jr., 1884.

123 Een dergelijk onderwerp, toegeschreven aan vorige meester. P.H. 19, b. 29. Bij den Heer L. Davis, Londen.

124 Deze toren, door H.W. Janssen. D. 62, b. 63. Veil. Oldenzeel. Jan. 1893.

125 Gezicht op deze toren, door H.W. Eickelberg. D.H. 46, b. 60. J. de Mol, 1875.

126 Deze toren, naar K. Karsen. D.H. 33, b. 24. Veil. Roos, Mei 1882.

127 Gezicht op de Kolksluis, vrij nagevolgd door S.L. Verveer 1839. D.H. 101, b. 122. Rijks-Museum.

128 De Haarlemmersluis, door A. Waldorp. Tent. Londen 1862.

129 De Grimmenessersluis, door P.G. Bertichen. P.H. 46, b. 36. Wed. A.J. van Schaak-Winkler, 1879.

130 Gezicht op de Eenhoornsluis, door A. Waldorp. D.H. 62, b. 81. Veil. Roos, Maart 1875.

131 De Hoogesluis, door J. van Ravenswaay. Veil. van Pappelendam, Oct. 1882.

132 Gezicht op de Willemssluis, door P.J. Schotel. D.H. 95, b. 120. Rijks-Museum.

133 Het Weteringssluisje, door E.A. Hilverdink. P.H. 34, b. 56. Veil. Oldenzeel. Rott. April 1878⁽¹⁾.

(Vervolgt.)

(1) Zie verder 584-627. Eene steenen brug met gemetselde bogen wordt te A.... ‘sluis’ genoemd. Zie Fer Gomo, Amsterdamsche Straatnamen.