Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 10

[p. 481]

Algemeene uitzet te Brussel.
Een blik en een lachje,
door De Ticheleer.

Wien dat woordeke Uitzet niet mocht bevallen, leze daarvoor Toog, en wien ook dees titel mishage leze Ten-toon-stel-ling. Of dit gemakkelijker en schooner is, laat ik daar.

Uitzet wordt zonder erg geschreven. Menig beschaafde taalkundige mocht daarbij aan melaatschheid denken, welke onze voorouders niet minder uitzet noemden.

Zooveel is waar, dat tegenwoordig de ten-toonstelling-en wel iets lepra-achtigs hebben; dat wil zeggen, niet geheel ontbloot zijn van overerfelijkheid.

Doch, ziekte of geen - dat uitzetten heeft toch zijn nut. Wij hebben, sedert dat die algemeene togen zijn ingevoerd in de nijverheidszaken, met andere woorden de kunstwerken voor dagelijksch gebruik (porseleinen, kristal, meubels), wezenlijken vooruitgang te bestatigen.

Men vergelijke maar eens de huiskamers van voor vijftig jaren bij de tegenwoordige, de schoorsteenmantels, de kameruitzetten of étagères van dien tijd bij de tegenwoordige.

Er begint (Gods molens malen langzaam) weder

[p. 482]

meer gevoel van harmonie der lijnen en kleuren, meer begrip onder de menschen te komen hoe vorm en kleur van een voorwerp moet beantwoorden aan de gedachte, aan de behoefte daardoor voorgesteld.

Doch hetgeen meer en algemeen ‘kunstwerk’ wordt genoemd houdt niet altoos gelijken tred met hetgeen wij ‘industrie’ noemen; men is op het gebied der schilderkunst b.v. volstrekt nog niet klaar, hoe men dit vak voortaan moet behandelen, nu wij ons, na 400 jaren sukkelen, weer beginnen los te maken van academische conventie.

Er worden allerlei woorden gezocht om de nieuwe proeven te kenmerken. Dit zoeken bewijst hoe kunstenaars en publiek nog weifelend blijven staan tegenover nieuwe richtingen.

Uitdrukkingen als art appliqué, art industriel, ja zelfs libre esthétique en vele andere meer kunnen door elk naar goedvinden worden uitgelegd; en het hangt van de willekeur eener ‘Commissie’ af, onder welke rubriek de voorwerpen moeten gerangschikt worden, die plat of rond, in elk geval zonder gouden lijst of ander hulsel, niet onder den oud-pruikerigen titel van ‘schilderij’ kunnen gerangschikt worden.

Bij voorbeeld. Een jonge jufvrouw met een rood of blauw kleed, zonder schaduw in de plooien, met eene bloem in de platte hand, in een grasperk van onsamenhangende sprieten, zonder doorzicht (perspectief), zal tot libre esthétique of art appliqué behooren? Hoe meer modelé op het vleesch, en schaduw in de plooien, des te meer zal zij tot de ‘schilderij’, tot les beaux-arts gerekend worden.

Een Christusbeeld wordt dán eerst tot les beaux-arts gerekend, wanneer het niet geschikt is om in eene christelijke kerk te worden geplaatst; acht men het

[p. 483]

daartoe gepast dan verschijnt het in art religieux, omringd door strooien stoelkens die aan 't altaar kunnen worden gebruikt, door tigels en leien die het kerkdak moeten dekken, door buisjes en broekjes voor de eerste -communie kinderen, enz. Dat is dan art religieux, geen eigenlijke art!

De schilderstukken van Edm. Van Hove, Jos. V. Severdonck en anderen, al dragen zij ook den naam van heiligen, beschouwt men als te volkomen van bewerking om in de arts religieux plaats te nemen.

Eigenaardig rondtasten en dwalen, zonder Ariadne -draad, zulks vindt men alleen in tijdperken van ‘vooruitgang’, waarin men de traditioneele begrippen heeft afgeleerd, maar ook God en duivel eenigszins met elkander verwart.

Het spreekt eigenlijk niet van zelf dat de Commissie voor de kerkmeubels eene uitzondering heeft gemaakt en die dus tot les beaux-arts en niet tot arts religieux rekent. Dat is eene gelukkige tegenstrijdigheid, gelijk er nog meer zouden te vinden zijn, want ook onder de beeldhouwwerken komen er eenige voor, die beter dan vele van de arts religieux in dat kamervak zouden passen, terwijl zij zich nu verliezen als rari nantes in den gurgite, in den kolk der tallooze naaktheden, waardoor vooral Frankrijk uitmunt.

Was het nog maar Das ewig Weibliche, maar in den regel vinden wij eenvoudig schoon gemodeleerde buiken en opgeheven armen, met nadrukkelijk opzet, door de Commissie geplaatst als caryatiden aan heidensche tempels, welke vaak wat zediger waren dan onze naaktheden, met ostentatie opgesteld.

Maar niet alleen in dit opzicht, o neen! door de geheele tentoonstelling ruischt en riekt men een walm van hulde aan Frankrijk, waar alle andere natiën als

[p. 484]

international bij achter staan. De Hollanders en Italianen alleen hebben het tot bijzondere vertrekken gebracht. Doch, waar men blikt en gaat, de fransche vlag dwingt zich altoos aan u op en stijgt dikwerf boven de Belgische uit in honderden van overal zich ontwikkelende plooien.

De tentoonstelling is bepaald eene groote hulde aan Frankrijk. Terwijl de fransche schilders zich niet eens beijverd hebben hunnen dank daarvoor door het inzenden hunner beste werken uit te drukken. De Belgen rekenen immers slechts als avant-postes van het groote Frankrijk, goed genoeg, om zich in oorlogstijd des noods het eerste over den kling te laten jagen.

De vooruitgang der belgische schilder- en beeldhouwkunst der drie laatste jaren is daarom des te moeilijker tegenover de menigte van fransche werken vast te stellen. Bovendien overtreffen de oude en reeds herhaaldelijk getoonde werken van belgische meesters zoo niet in getal, dan toch in voortreffelijkheid de meeste nieuwe, en doen ons aan een gebrek van vooruitgang denken, al verheugen wij ons ook in het verschijnen van sommige en zeer groote nieuwe doeken van Vanaise, Frederic en eenige anderen, die, wanneer zij ons allen ook geen bevredigenden blik in de toekomst doen slaan, toch onze groote opmerkzaamheid verdienen.