Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 10

[p. 261]

Een liederen-handschrift
door H. Roes.

De heer L. Goyaerts, architect te Tilburg, heeft de goedheid gehad mijne oproeping om oude liederen te beantwoorden met de toezending van een liederenhandschrift,⁽¹⁾ blijkbaar uit het laatst der zestiende eeuw. Het handschrift was oorspronkelijk 326 bladzijden groot, de 34 eerste zijn verloren gegaan. Het bevat nu 66 Nederlandsche geestelijke liederen en eenige Fransche nl. ‘Despite jay quite,’ Vivre ausy me convient (à la voix: or vous esiouiss), ‘Douleurs me va martirant (à la voix⁽²⁾ ‘Belle qui me va martirant),’ De liederen n^ro 1, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 16, 17, 26 dragen de onderteekening der overschrijfster, Anna de Tenniers. Vele andere liederen verraden hare hand. Het lied n^ro 20 is blijkbaar door een latere hand er tusschen gevoegd. Aan het einde hebben verscheidene schrijfsters aan den bundel gewerkt. N^ro 58, n^ro 59, dat de onderteekening C.D.M., n^ro 63 dat Wyvine Pieters, n^ro 64

(1) Verg. den oproep van J. Bols, in de Verslagen der Kon. VI. Academie, 1897, bl. 135, en zijn onlangs uitgegeven werk: Honderd oude vlaamsche liederen. Antwerpen, De Nederlandsche boekhandel, St-Jacobsstraat, 50. Zie ook ‘Het oude lied’ in het St-Gregoriusblad, 1896-97.

(2) vgl. ‘Schoonste die mij dus martiliseert’ in het Geestelijk Lusthoofken, bl. 57.

[p. 262]

en 65, dat Margriet Melis draagt, zijn van latere hand.

Na het lied n^ro 9 is door een vreemde hand geschreven: ‘Dezen boek behoort aan (onleesbaar).

Tilborg 1797. Na het lied n^ro 38 vermeldt een andere hand het jaar 1695, en na n^ro 58 vind ik in afwijkend schrift: ‘Theresa van Wesenbeek, 1654, den 2 November.’ Het schrift echter van Anna de Tenniers wijst m.i. op de laatste helft der 16^de eeuw. N^ro 44, dat eigelijk een toespraak tot den zanger is, zegt ons, dat deze liederen zijn geschreven ‘tot stichtinge aller menschen bijzonder voor die geestelijke maegden’.

Eenige liederen vind ik terug in de: ‘Niederländische geistliche Lieder,’ aus Handschriften des XV, Jahrh, door W. Bäumker in 1888 te Leipzig uitgegeven. Meerdere trof ik aan in: ‘Een devoot ende Profitelyck Boecxken’ van 1539, door D.F. Scheurleer 1889 op nieuw uitgegeven. Ook vond ik liederen terug in ‘Een geestelyk Leysenboecxken Den vierthiensten Druk. Gedrukt tot Antwerpen. Ende zyn te bekomen tot 's Hertogenbosch bij Hendrik Palier 1739)’. Verder komen bij Willems en de Horae Belgicae Pars II (eerste druk) nog eenige dezer liederen voor⁽¹⁾.

Treft men in ons handschrift ook eenige liederen aan van de vijftiende eeuw, de meeste zijn van de zestiende. Vele van dezen tijd verraden dat zij door Rederijkers zijn gedicht. Men vindt hierin ‘geknutsel met de maat, vermenigvuldiging van rijmwoorden, het toespreken van den voorzitter der Kamer met den titel van Prins, strophen van meer dan 4 of 8 regels, vele fransche woorden’ enz.⁽²⁾.

(1) In den bundel van F.J. Bols komt geen enkel lied uit dit liederenhandschrift voor.

(2) De liederen, waarvan de laatste strophe ‘Prince’ tot opschrift draagt, heb ik met een x geteekend. Geen dezer liederen heb ik in zijn geheel medegedeeld.

[p. 263]

Menig lied onder de oudste heeft den aanhef van een wereldlijk lied en is blijkbaar gedicht om ontstichtende liederen te vervangen.

Ik laat hier volgen een inhoudsopgave van het liederenhandschrift met enkele aanteekeningen over het lied zelf en de wijze.

Na lang aarzelen heb ik ook gemeend eenige liederen in hun geheel te moeten overschrijven. Wel brengen zij ons door hun inhoud of vorm niet bijzonder veel nieuws, toch meende ik aldus een beter denkbeeld van het geheel te geven.

Zijn sommige geheel middelmatig, zij hebben toch hier en daar weder een eigenaardig trekje, waarom het der moeite waard is, ook zelfs onder aesthetisch opzicht, ze niet achterwege te laten.

Bij deze uitgave heb ik mij niet alleen op letterkundig maar ook op geschiedkundig en archaeologisch standpunt geplaatst.

De tekst wordt diplomatisch getrouw medegedeeld. Den lezer zij het overgelaten het foutieve van den oorspronkelijken tekst te verbeteren.

1	Een nieu liedeken op de wijse:
		^(1) Mijn oochskens weenen / mijn herte moet suchten.
		^(2) Bedroefde herteken wilt vreuchde raepen,
		Aensiet Godts schepsel in taertsche pleyn.	13 s.

(1) Zie v. Duyse: Het wereldlyk lied, bl. 275, Baumker, Das kath. Kirchenlied, III, p, 328. Jahrb. f. niederd. Sprachforschung, XIII, p. 62, Paradijs, 650, Jeuchtspiegel, Scheltema, Luitb. v. Thysius, door prof. Land, p. 185.

(2) Zie Geestelyk Leysenboecxken; Geestelyk Lusthoofken; Geestelyke Harmonie; bl. 16 Geuzenliederen in Bouwsteenen, ‘Luitb. v. Thys.,’ p. 161, N. Jeuchtsp., Tijdschrift voor Nederl. taal- en letterk. 1891, p. 177, 195. Melodie in Niederd., Jahrb. 13, 61, n^ro, 15. Hölscher, p. 122. Het Prieel, p. 1609; van Duyse, Het wereldlijk Lied, bl. 275.

[p. 264]

2		Noch een ander op de wyse:
			^(1) Het waren negen soldaten sy waren vroech opgestaen.
							Christus in syn leven
							Sprak een parabele fijn.	17 s.
3*			Een ander op die wyse:
	Door u gesicht quam ick schoon lief in rouwen.
					^(2) O Jesus lief boven al verheven
					Hoe lange sal ick leven.	5 s.
4		Een ander op de wyse:
			^(3) Ick wou wel dat ick was een wilde witte swaen.
							^(4) Ik wil my leeren lijden
							En maken eenen moet.	6 s.
5				^(5) Den geest godts roept zeer snel tot my
				Verlaet en haet die werelt vrij.				11 s.
6		Op de wyse:
			^(6) Maer als die.
						Heer Jesus dede my vragen
						Oft ick syn dienersse wou syn.		10 s.
7							^(7) Wat sal ick gaen beghinnen
						Ick ben beswaert van binnen.		8 s.

(1) Zie Tijdsch. v. Ned. taal- en letterk., mededeeling door Muller.

(2) Ziehier het vervolg der eerste strophe: ‘Hier in dit jammerdal / dat ick als ballink van U hier ben verdreven / Laet my syn ingescreven / Hier in uw lief getal / Dan zal ick U eer bewijzen / Loven en danken.’

(3) Ic wilde, ic ware een wilde swane smal H.B., II, 2^e druk, p. XXX, Wollt Gott ich war ein weisser Schwan, Uhland I, 88, 8.

(4) Zie v. Duyse, O.N.L., p. 229; Dev. en prof b., p. 131; H.B., II, bl. 32, 33.

(5) De wijze is bij het inbinden afgesneden.

(6) Kan dit het begin zijn van: ‘Maar als de liefd ons tegen is En doet ons schier ontspringen?’ T.v.N.T. en Letterk., 1891, p. 183.

(7) Het lied:

Wat sal ick gaen beginnen,
Waer sal ick gaen om raet

in het D. en P. Boecxken, p. 114, heeft geen overeenkomst. Zie Prieel, bl. 139.

[p. 265]

8	Een geestelyck Liedeken:
			O menschen hoe meuch dy syn verblijt
			Ende vrolyckheyt aenveerden.					6 s.
9	Een nieu gheestelyck liedeken op die wyse:
		^(1) Jeucht en deucht / myn herte verheucht.
						Gij die hier al te samen sijt
						Myn vrinden hooch verheven.		15 s.
10	Een geestelyck Liedeken:
							Komt toch neder
							O heyligen gheest.	4 s.
11	Een geestelyck Liedeken:
			Ick heb een hertelyck lief int dooge
			Hij hout hem seer verborghen.					8 s.
12	Op de wyse:
		^(2) Compt alle ghij Venus dieren en wilt mij helpen treuren.
						^(3) Ick wil mijn hert gaen keeren
						Op Godts bermhertigheden.		5 s.
13				^(4) O Jesus mijn alderliefste heer
				Naer U verlanckt mij al te seer.				11 s.
14	Een geestelyck Liedeken op de wyse:
					^(5) Op den hoek van deser straten
					Daer woont een vrouken fijn
					Die herderkens in den velden
					Die waren wakende.			8 s.

(1) Zie Tijdschrift v.N.T. en L., 1891, p. 183. Melodie bij Snellaert, Oude en nieuwe Liedjes, 1864, n^r 28. ‘Ick breng myn naaste gebuer een dronk.’

(2) Zie Tijdschrift v.N.F. en L., p. 177, op de wijze: Ghy ghildekens alle ghelycken.

(3) Gelijk aan het 125^e lied uit Een dev. en prof. boecxken. ‘Ick wil myn herte keeren.’

(4) Het lied ‘O Jhesu uitvercoren Heer’ in Baumker's Niederl. geistlich. Lieder., p. 181, heeft verder geen overeenkomst. Zie het lied in Hölscher. Niederd. Geistl. Lieder.

(5) In Antw. Liedb. n^ro 69.

[p. 266]

15	Op de wijse:
			^(1) Schoon bloemken.
						Schoon bruidegom jent
						In 't hert geprent geprezen.	4 s.
16						^(2) Ick ben een arm pelgrim
						Ick wil gaen pelgrimagie.	9 s.
17	Een geestelyk Liedeken om op die gratie te singen.
					^(3) Nu laet ons allen dankbaer sijn
					Ons Heer ons God ons vader.		6 s.
18				Heer Jesus riep zyn beminde bruyt
				^(4) Compt haestelyk sonder beyden.			15 s.
19		Een ander Liedeken op de wijse:
	Laet lyden, laet lyden, laet lyden overgaen.
		^(5) Myn hope myn troost myn toeverlaet
		Die staet aen onsen Heere.					11 s.
20					^(6) O Coridon is dit den stal
					Daer soete kindeken in rusten sal.		3 s.

(1) ‘In Cupidos Lusthof’; Tijdschr. v.N.T. en L., p. 185.

(2) Zie Willems, bl. 466, Scheltema, Nederl. Liederen, bl. 110. - Het lied ‘Ick ben een armen pelgrim hier’ komt voor in het Paradijs en wordt als wijze aangehaald door Stalpart. Zie verschillende boekjes voor de processie naar Kevelaer, o.a. de Goudse Devotie. Dit lied komt met zijn eigene melodie voor in het Prieel der gheestel. melodie, Brugge 1609; het wordt bij den ommegang van St. Evermarus nog gezongen. Zie v. Duyse, H.W.L., 183.

(3) Komt voor in 't Geestelyck Leysenboecxken onder opschrift ‘Die gratie of danksegginge’; Als wijze aangehaald in 't Evangelisch Visnet, p. 239, op den 13ⁿ Zondag na Pinksteren.

(4) Dit lied treft men ook aan in het Dev. en Prof boecxken, p. 231.

(5) Het lied ‘Myn hoep, myn troest, myn toeverlaet staet aen eenre joncfrouwe’ wordt als wijze aangehaald bij Baumker, Niederl, g. Lieder, n^r 79. Zie Hoffmann Geistl. L. n^r 20. - Het zelfde lied in Dev. en prof. b., p. 51. Zie H.B. n^r 67, en II, p. 85.

(6) Dit lied is blijkbaar door een latere hand bijgeschreven. Het wordt als wijze aangehaald in den eersten druk van den Evangelischen Leeuwerck (1667), bl. 104, 189, 364.

[p. 267]

21		Een ander op de wyse:
	Myn oochskens weenen.
			Bedroeft jonck herteken wat moety lyden
			Die verloren heeft den soeten troost.			12 s.
22		Dit gaet op die wyse:
			^(1) Sy ghinghen alle dry bervoets.
					^(2) Tusschen twee hooge berghen
					In eenen groenen gaert.	11 s.
23*				^(3) Den lustelycken Mey Christus playsant
				Vol alder deughden groene.		8 s.
24			Te Jerusalem woont myn alder liefste Heer
			Naer hem staet mijn begeeren.			5 s.
25		Een gheestelyck liedeken op de wyse:
			^(4) Te Mey als alle die vogelen singen.
			Ter eere van Godt wil ick gaen strijden
			Natuerken wilt haer soo qualyc lyden.			14 s.
26					^(5) Paciencie is soo goeden cruyt
					Het staet nu in 't sasoenen.	5 s.

(1) Aangehaald als wijze in Dev. en prof b. bl. 62. Vgl. v. Duyse O.N.L. ‘Het ghingen drie ghespelen spaceren in dat wout. Si waren alle drie bervoet.’ H.B., p. II, 110. Zie Hoffmann, Geestelyke liederen, onder de wijsaanduidingen, en Willems, O.V. Liederen, Antw. Liedb.

(2) Komt voor in het Dev. en prof. b. bl. 63. Hofken, bl. 96; Dit is een schoon suiverlyck boecxken, p. 53.

(3) Dit lied komt voor in het Dev. en prof. b., zie de aanteekeningen aldaar, alsook in van Duyse, O.N.L. Land, Thysius Luitboek, Tijdschrift voor N.T. en L., p. 178; het komt ook als wijze voor in Evangelischen Leeuwerck, 1667, p. 99. v. Duyse, H.W.L., bl. 249.

(4) Aangehaald in Lusthoofken, bl. 148 in Geestl. Leysenboecxken, in Thys. Luitboek, in Geuzenliederen, 1603, in Bouwsteenen, in 't Ronde jaer feestd.; Paradys, 597. Evangel. Leeuwerck, p. 71, 134, in Böhme, Altd. Liederb. enz. Zie ook Mone, Ubersicht der Nederl. Volksliteratur, bl. 209 en 213.

(5) In Ronde jaerfeestdagen komt een lied voor: ‘Patientiekruid is goed men siet’; het lied in de Zingende Zwaan, 1664, ‘Patientie is goed kruid’ heeft geen overeenkomst hiermede.

[p. 268]

27*		Een ander nieu geestelyck liedeken op de wyse:
						^(1) Ick clage U Venus dierken
						Allen myn lyden groot
						Wilt U met my bekeeren
						Ghy wereltsche dienaers coen.	11 s.
28		Een ander op die wyse:
	Ick moet my betren.
					^(2) Jesus den sueten bruydegom
					Die alderliefste Heer.		9 s.
29					Och herteken goet van wille
					Wilt op den Heere hopen.		8 s.
30*		Een geestelyck mey Liedeken op de wyse:
		^(3) Den tyd is hier dat men sal vroolyk wesen
			^(4) Compt ende laet ons gaen
			Den groenen mey in dragen.				5 s.
31		Een geestelyck Liedeken van die saven woorden die Christus gesproken heeft, hangende aen den cruyse.
				^(5) Ick wil my gaen vermeyden
				In Jesus lyden groot.			12 s.
32		Een liedeken op de wyse:

(1) Aangehaald in 't Lusthoofken, in Luitb. v. Thysius, bl. 179, Druyventros, 76.

(2) ‘Jesus soet myn bruidegom’ staat in het Paradijs. Jesus den sueten bruydegom is eene hier en daar afwijkende lezing van ‘Die aldersoetste Jesus’ in het Dev. en prof. b., p. 117. Baumker Nied. Geist., L. 244.

(3) Zie Tijds. v.N.T. en L., p. 178, v. Duyse, Het Wereldlijk Lied, bl. 249. Het Prieel, Luitb. v. Thysius, p. 169, Extract Katk., Paradj's 181, Zingende Zwaan, 361, Geestel. Leysenboecxken, Geuzenliederen, Bouwsteenen, enz.

(4) Bekend lied. Zie het opstel van W. Jansen over Cruys-mey in de Katholiek; als stem opgegeven in Evangel. Leeuwerck, p. 380.

(5) Ook in het Hofken, bl. 135; in Hoffman en Willems. In het Dev. en prof. boecxken, p. 189, bijna woordelijk hetzelfde lied.

[p. 269]

				^(1) Van den timmerman oft^(2) treuren van allen die willen
					^(3) Och sterven mynder natueren
					Dat heeft my wee gedaen.		12 s.
33			Een liedeken op de wyse:
				^(4) In 't soetste van die mey
					^(5) Ick wil my gaen vertroosten
					In Jesus lyden groot.		7 s.
34		Een ander geestelyk liedeken:
						^(6) Verbeyden en verbeyden
						Verbeyden dat doeget my pyn	5 s.
35	Een ander op die wyse:
				^(7) Dat alle bergen goude waren
					^(8) Godt grut u suyver bloeme
					Maria maget fijn.		5 s.
36			Een ander liedeken op die wyse:
				^(9) Anselmus van assauwen (sic).

(1) Antw. Liedb., n. 164, Willems, bl. 204. Wie wil horen singen, enz. Zie Kalff. Het lied in de Middeleeuwen, p. 218. Hoffm., H.B. II, 34. Böhme Altd. Liederb., 48, v. Duyse H.W.L.X.

(2) Komt voor in het Dev. en prof. boecxken, bl. 190, ook in het Hofken, bl. 162. Hoffmann, 73, Bäumker N.G.L., bl. 180, H.B. II, p. 30 op de wyse ‘irc clam den boem al op.’

(3) Bijna letterlijk in het Dev. en prof. b., bl. 62.

(4) Antw. Liedb. 143; Singende Zwaan, 158 (231), Willems, n^o 92, Luitb. v. Thys, p. 182, Tijds. v.N.T. en L., 1891, p. 183, op die wyse ‘Ghy amoureuse geesten.’

(5) Bijna letterlijk in het Dev. en prof, b., bl. 84.

(6) In het Dev. en prof. b., onder den aanhef: ‘U beiden’, bl. 153.

(7) In Willems, p. 183 uit Oudt haerl. Liedtb.; Thirsis, Minnewit, I, bl. 136. Le Jeune, Volkszangen, Oudt Amsterd. Liedb., bl. 62. Vertaald door Hoffm. in zijn Lieder und Romanzen 1821.

(8) Komt voor in het Dev. en prof. b., p. 35 en D.S.B. p. 39; de tweede regel der 2^e strophe: ‘Die teghen Godt hadde misdaen;’ Het slot: ‘O beminde Godts vriendinne, U bede begeiren wy, ick die dit liedeken singhe, och ick bevele my dy.’

(9) Het Wilhelmuslied werd in 1568 of 69 vervaardigd en gezongen op de wijs van ‘Chartres.’ Deze melodie is van Fransche afkomst, gelijk men nu algemeen weet. Zie Nederl. Museum, 1891, bl. 65-94; 177-180. Tijdsch. v.N.-Ned. Muziekgeschiedenis, laatste aflevering 1896-97.

[p. 270]

			^(1) Christenen cloeck van aerde
			Weest vromelyck gestelt.			10 s.
37	Een geestelyk liedeken op de wyse:
		^(2) Ick stondt op hoogen berge
					^(3) Het voeren visschers visschen
					Soo veer aen genen ryn	9 s.
38	Dit is de wyse:
		^(4) Dit heffe ick op dit wil ick vaten
				^(5) Een edel fonteyn is ons ontsloken
				Die langen tijt hevet stille gestaen		15 s.
39		^(6) Hoe luyde riep die siel tot Godt van binnen
		O Heer almachtig vader goed.				12 s.
40	Een liedeken op de wyse:
				Och herteken goet van wille
				In den Heere wilt verblyden
				Broeders en zusters mede.		7 s.
41*	Een nieu geestelyk liedeken van die magedt Maria op de wyse:

(1) Een katholiek strijdlied.

(2) Zie H.B. II, 85 (128), Amsterd. Liedb., 1591, bl. 34, aangehaald in Lusthoofken. Loos en Feys: ‘Ik klom laestmaal op hooge berge.’ B. Verg. Willems p. 145 het Oudt Haerl. L.B., A.L.B. 87, Böhme, p. 114, zie verder Kalff, Het Lied in de M.E. en het Nederl. Liedeboek, 2^e deel, bl.

(3) Eene vergeestelijking van het lied in het Antw. Ldb., 106. Willems, p. 274.

(4) Aldus begint de 3^e strophe van het lied ‘Het wayt een windeken coel uiten Oosten.’ Antw. Liedb., H.B., p. XI, bl. 103.

(5) Geheel overeenkomend met het lied in het Dev. en prof. b. bl. 24.

(6) Komt voor in Dev. en prof. b., D.S.B. fol. 30; Antw. Ldb. n. 54, S.S.B. fol. 29, Hofken, bl. 89, V.S.L. p. 5. Zie de aanteekeningen van Scheurleer op het lied: ‘Hoe luide sanc die leeraar op der tinnen’. Vgl. Böhme, 203. - Oude en nieuwe Kerstzangen, enz.

[p. 271]

			Den tyd is hier dat men sal vroolyck wesen
						^(1) Groetse alle gaer
						Die maget uit Jesse gesproten.		4 s.
42		Een ander op die wyse:
	Dies est letitiae
						^(2) Jerusalem wilt opstaen
						Wort verlicht door desen.		7 s.
43		Een ander op die wyse:
						Conditor alme siderum
			^(3) Verblyt u nu ghy Abrahams saet
			Die droevich waert door Adams quaet					12 s.
44			Ghy goet willige sanger eersame
			Hieruit sult ghy weten myn enz.					3 s.
45*		Een liedeken op de wyse:
			^(4) Quand ce beau printemps je voy
				Eens ick aensach des hemels troin
				Blinkenden schoon.				22 s.
46*		Een nieu liedeken op die wyse:
	ick wil my leeren lyden
	Waekt ende bidt broeders alle gemeyn
	Ryst uit den slaep der sonden grootende cleyn.							12 s.
47		Op de wyse:
		^(5) du fond de ma pensée
					^(6) In 't hert heb ick vercoren
					Die alderschoonste maecht.			12 s.
48		Op de wyse alsoot begint:

(1) Dit lied komt voor in het geestelyk Leysenboecxken.

(2) Dit lied komt voor in het Paradijs.

(3) Dit lied komt voor in het Paradijs. en in 't Geestelijk Leysenboecxken.

(4) Zie Van Duyse, H.W.L., bl. 261.

(5) Vgl. denzelfden H.W.L., p. 220.

(6) Dit lied, dat ook in het Dev. en prof. b., bl. 36 voorkomt, is een vergeestelijking van: ‘In 't hert heb ic vercoren Een bloemken soet van geur.’ Zie Tijdschrift v. Ned. T. en L., 1891, bl. 196.

[p. 272]

		^(1) O lustige amoureuse geesten
		Wacht U van sonden soo deedy wel.				6 s.
49					Jesus ons soete lieff
					Den lesten dach wilt naecken.	20 s.
50		Ons is aenstaende een soete feest
		Ter eere den trooster den heyligen gheest.				13 s.
51	Een ander op de wyse:
			^(2) Fit porta Christo pervia
			O Christenen waeckt weest nu verblijt
			In Godt alleen.			6 s.
52*	Een nieu geestelyck Liedeken, als een 't samensprake tusschen den engel des Heeren ende de wereltsche dochter om haer te trecken tot versmaden van de weerelt, op die wyse:
			Neen, neen neen doet er niet
			O maget schoon en jent van seden
			Wilt ghy nu hooren naer myn reden.			9 s.
53*	Een geestelyck liedeken op de wyse:
				C'est poer vous belle dame
				^(3) Hoe wel soo moetet lusten
				Een hert dat dient met rusten.		9 s.
54*	Een ander op de wyse:

(1) Dit lied stemt bijna woordelijk overeen met hetgeen wij in het Dev. en prof. b., p. 243 aantreffen. Zie Hofken, bl. 219. De lezing S.B.F.H. sign. B IIII, wijkt sterk af. - Zie Melodie in de O.N. Liederen van v. Duyse, Vgl. Stalpert, Extr. cath. bl. 445. Zie het Geestelijk Lusthoofken, bl. 167.

(2) Komt voor in: Mittelniederländische Psalmen, Hymnen und Gebete aus 2 Handschriften herausgegeben von Karl Regel, Gotha, 1864.

(3) Letterlijk in het Geest. Leysenboecxken en in Paradijs. Zie het Evang. Visnet: ‘Hoewel soo moet men lusten die bij den Heer,’ enz. Als wijze aangehaald in den Evang. Leeuwerck. bl. 214 en 356. - In het Geest. Leysenb. wordt als wijze voor dit lied opgeven: ‘'tis om een suiver greine.’

[p. 273]

				^(1) Myn droefheyt moet iet clagen
					O Godt ick moet U clagen
					En belyden myn misdaet.			7 s.
55*		Een ander liedeken vol van geclach over 't verdriet dat wy lyden allen dach op de wyze:
			^(2) Een meisken op een revierken sat
					o Heer wij hebben nu menig jaer
					In droefheyt swaer.			7 s.
56*	Dus spreeck den bruidegom syn droeve clachten
	Dat hy soo lange voor onze deur moet wachten.
		Op de wyse:
		Au jardin de mon père
							Myn lieve bruidt idoone
							Ghy staet in mynen sin.	10 s.
57*		Een nieu liedeken soet: van de engelsche groet op de wyse:
							o Heer wanneer sal comen
							^(3) Ave der machden croone
							Maria weest gegroet.	5 s.
58			Compt met ons mensch en leert.
59		Een nieu geestelyck liedeken:
						Ick heb een lief uitvercoren
						Van een reyn maget geboren.		12 s.
60*			'T voordeel dat men in de kerke gheniet
			Sal ons kortelyck bewysen dit nieuwe liet.
		Op de wyse:

(1) Aangehaald in het Geestelyck Leysenb., in de Geuzenliederen (zie Bouwsteenen), in Geestel. Harmonie, in 't Lusthoofken, in Evangel. Leeuwerck, bl. 214, 256. De melodie treft men aan in den Geestelijken Leeuwerker.

(2) Aangehaald door Mone bl. 232. Zie het Lied in de M.E., door Prof. Kalff. bl. 451 uit J. Vriends, Verliefde minnaer, 1698. Ook in het Haerlems oud Liedboek, bl. 65.

(3) Komt voor in de Geestel. Harmonie, bl. 163.

[p. 274]

					Mon varle
			Die in der catholycker kerken
			Syn ghedoopt en wel geplant.			6 s.
61	Op de wyse:
	^(1) Almande du prince de parme
		Hoort menschen allegader
		Wat Christus heeft gedaen.				5 s.
62	Een nieu Liedeken op de wyse:
		Compt toch neder o heylighen gheest
		Als ick die werelt wel aensien
		Met al haer loose treken.				11 s.
63	Een nieu liedeken:
	^(2) Verheucht nu alle die in den heere hoopen
				En U verjubileert.		6 s.
64	Tot de alderheylichste Dryvuldichheyt.
			^(3) Adonai ghenadich heere
			U genade is soo groot			5 s.
65	Van het hemelsch Jerusalem.
		^(4) Hierusalem ghy schoone stat
		Hoe staet gy Bruyt in my behagen.				10 s.
66				Corante picarde
		Den mey staet in haer jeucht
		Schept nu een nieuwe vreucht.				3 s.

(1) Komt voor in den Zingenden Zwaan, bl. 333.

(2) Het lied ‘Verheugt U al’ komt voor in den Geestelijken Leeuwerker.

(3) Wordt als stem aangegeven in den Zingenden Zwaan, bij een lied ter eere van Sinte Sura.

(4) Dit algemeen verspreid lied komt o.a. voor in de Geestelijke Harmonie, in Willems, in het Goudse Devotie en andere pelgrim boekjes; In 't Lusthoofken, in Geestelijke Leeuwerker, Paradijs, 't Leysenboexken, 't Vis-net, de Amsterdamsche verzameling van oude en nieuwe zangen. - Het is in hedendaagsch nederlandsch bewerkt door Mgr. v.d. Ploeg, door Alberdingk Thijm en anderen.

[p. 275]

Noch een ander liedeken op de wijse het waren negen soldaten sij ware vroeh opgestaen.

Christus in sijn leven
sprack een parabele fijn
van twee persoonen verheven
bij lucas staget gescregen, (sic)
hoe sij gevaren sijn.

Den eenen was seer rijcke
die dagelijks lekerlijck adt;
gecleet met purper en sijde
hij leefden weeldich en rijcke
van sijn rijcdom en schat.

Dan anderen na d'wort des heeren
was een bedelaer wel befaemt
hij was vol sweiren en seeren
cranck arm en naekt van cleeren
lazarus was hij genaempt.

Desen die sat certeyne
voor des rijkemans dore siet
hij badt om die brocxkens cleijne
van des rijkemans tafel reijne
maer niemant en gaf hem niet.

Gheenen troost en heeft hij gevonden
van desen rijcken dwaes
daarom soo quamen die honden
sij lackten zijn sweiren en wonden
dat was hier sijn solaes.

Lazarus hoort mijn gewagen
is allendich gestorven die doot
van dees droefheit is hij ontslagen
sijn siel is met vreuchden gedragen
van die engelen in Abrahams schoot.

[p. 276]

 

Den rijcken hoort mijn vertellen

 

is oock gestorven de doot

 

hij is van des duyvels gesellen

 

begraven inder hellen

 

in veeul torne menten groot.

 

 

 

Als hij was in tormenten

 

hij hief op sijn oogen en sach

 

van verre Lazarus rusten

 

in Abrahams schoot met lusten

 

hij riep met groot geclach.

 

 

 

Vader Abraham wilt mij ontfermen

 

ick ben in swaer torment

 

nu roep ick als den armen

 

ick bid u met suchten en cermen

 

dat ghij Lazarus tot mij sent.

 

 

 

Dat hij toch wilt utsteken

 

int water sijn vinger teer

 

mocht ick een drupken gevoelen

 

mijn tonge daerme te coelen

 

sij wort gepijnicht seer.

 

Abraham

 

Ghedenckt o soen u leven

 

ghij hadt goet en Lazarus quaet

 

nu wordt ghij gepijnicht midts desen

 

en Lazarus uitgelesen

 

heeft troost tot sijnder boet.

 

 

 

Daerom tusschen ons beyden

 

is een groot scheijtsel fier

 

die van hier en mogen daer niet comen

 

noch die van daer haerder vromen

 

en mogen niet comen hier.

 

 

[p. 277]

 

Reykman

 

Zent dan Lazarns bid ick u met clachten

 

in mijn vaders huis eerbaer

 

dat mijn broeders groot van geslachten

 

haer wijselijck mogen wachten

 

voor dees tormenten groot (sic).

 

Abraham

 

U broeders seer hooch geseten

 

willen sij de waerheijt verstaen

 

sij hebben Moijses en die propheten

 

die haer Gods wet laten weten

 

laet haer die hooren aen.

 

Ryckeman

 

Neen vader Abraham vercoren

 

stont daer een vander doot op coen

 

mijn broeders seer hooch geboren

 

sij souden hem warelijck hooren

 

en penitentie doen.

 

Abraham

 

En willen sij niet ghelooven

 

propheten en Moijses saen

 

al waert dat daer een opstonde

 

vander doot soo ick u vermonde (sic).

 

sij souden hem oock versmaen.

 

 

 

Den rycdom rechtveerdich vercregen

 

en is in hem sellven niet quaet

 

maer in vreckich misbruyken plegen

 

daer in is de sonde gelegen

 

soo ghij hier wel verstaet.

 

Finis.

[p. 278]

Een ander op de wyse ik wou wel dat ick was een wilde witte zwaen.

Ick wil mij leeren lijden
En maken eenen moet
Want ick van alle sijden
Moet lijden tegen spoet
Naer lijden compt verblijden
Naer het suer soo comet soet.

Mijn cruys dat moet ick dragen
het t sij seer cort oft lanck
daer toe mij selven wagen
en singhen eenen blijden sanck
in cruys heb ick behagen
lof sij den heere en danck.

Quay sinnekens moet ick breken
Secreet en openbaer
dat hoor ick dickwils preken
men preket hier en daer
tis goet daer af te spreken
maer het doen dat valt soo swaer.

Noch moet ick leeren dwinghen
mijn tonghe in mijnen mont
mijn lipkens oock bedwinghen
dat is mij seer gesont
den geest can wel opspringhen
al blijft natuer gewont.

Ick wil mij leeren lijden
het 't sij mij lief oft leet
mijn sinnekens gaen besnijden
en dragen een simpel cleet
ick hoep het sal mij baten
die croone staet bereet.

[p. 279]

 

Och Jesus sute heere

 

wilt mij toch bij staen

 

tot U wil ick mij keeren

 

U oogen wilt op mij slaen

 

al ben ick jonck en domme

 

ghij sult mij helpen saen.

 

Finis.

 

 

 

Den gheest godts roept seer snel tot mij

 

verlaet en haet die weerelt vrij

 

al waer sij van fijne goude

 

al ist seer suer voor die natuer

 

ten zal u niet berouwen.

 

 

 

Natuer die seet tis swaer om draghen

 

het sal u berouwen segghen die magen

 

al en weet ick wat versinnen

 

nochtans dat den gheest godts in mij spreeckt

 

dat sal ick gaen beghinnen

 

 

 

O heer Almachtich vader mijn

 

wilt altijt mijn behulper sijn

 

in alle goede werken

 

en dat ghij in mij hebt begost

 

wilt dat in mij versterken.

 

 

 

Den eenen seijt het comt van Godt

 

den anderen seet tis lieden spot

 

die derde en wilt niet raden

 

de vierde seet ghij sijt noch ionck

 

wilt u noch wat beraden.

 

 

 

Die sone der rechtveerdicheijt

 

ick bid u door u bermhertigheyt

 

doorschijnt mijn hert van binnen

 

opdat ick uwen liefsten wille

 

onder den quaden geest mach kennen

 

 

[p. 280]

 

Daer isser noch die seggen tot mij

 

wore meester ende doctoer daer bij

 

ghij sult den anderen leeren

 

ghij sijt hertneckich van propoest

 

men can u niet bekeeren.

 

 

 

O Jesus uw vaders wijscheijt groot

 

als allen die wijsheijt des weerelts bloot

 

mijn sinnen sal begeven

 

die wijscheijt staet bij uwen stoel

 

wiltse mijnder herten geven.

 

 

 

Mijn sinnen sijn twistich ondereen

 

datter is van mijn vrinden geen

 

diet willen consenteren

 

want die mij meest godts hebben gedaen

 

die salt aldermeeste deeren.

 

 

 

Ick en sien hier geenen beteren raet

 

want Godt te wederstaen waer mij quaet

 

naer mijn conscincie vroegen

 

dan dat ick Godt almachtich bidt

 

dat hijt ten besten wilt voegen.

 

 

 

O heer sijt een vertrooster der herten

 

van alle die mij daer af willen trecken

 

dat die vrintschap niet en keere

 

ghij sijt den vreetsamigen Salemon

 

wilt vrede onder ons vermeeren.

 

 

 

Voecht mij toe dat salich is

 

den droevigen dat vertroostich is

 

dat sij mogen sijn te vreden

 

dat sij door groote droevicheijt

 

u gebot niet en overtreden.

[p. 281]

Op de wyse. ‘maer als die’

Heer Jesus dede mij vragen
oft ick sijn dienersse wou sijn
al om sijn bitter lijden
die weerelt stellen besijden
al om sijnder minnen fijn.

O heer dats mijnen wille
nu helpt mij strijden coen
ick soude u wel willen minnen
cost ick mij selven verwinnen
och cost ick dat wel gedoen.

Die weerelt wil ick laten
en volgen der minnen pat
mij selven leeren sterven
des weirelts genuchte derven
soo vind ick der minnen schat.

Die weerelt toont ons vreuchde
maer sij stroijt haer fenijn
sij leet mij dich voor ooghen
dat ick mij soude boogen
om te drincken haeren wijn.

O dochter en wilt niet hooren
al naer des weerelts bedroch
ick sal u anders leeren
wil dij u tot mij keeren
nu gheeft die weerelt orlof.

O heer wou dij mij dan schenken
van uwen soeten wijn
die ghy hebt gegheven
al die daer lieten haer leven
al om uwer minnen fijn.

[p. 282]

 

O heer het valt mij suere

 

te wandelen den enghen wech

 

mij comt dic wils te voren

 

die dijstelen ende doren

 

die daer ligghen in den wech.

 

 

 

O, dochter en wilt niet treuren

 

maer streijt met herten goet

 

u sal noch troest gebeuren

 

sijt blyde en wilt niet treuren

 

want ick storte voor u mijn bloet.

 

 

 

O, heer hebt ghij geleden

 

voor mij den bitteren doot

 

soo wil ick mij gaen geven

 

te strijden allen mijn leven

 

Jae al soudet mij costen die doot.

 

 

 

Maar die dit liedeken dichte

 

sij lijt in 't herte pijn

 

sij soude wel willen wesen

 

bij Jesus haer lief ghepresen

 

maer het moet hier ghestreden sijn.

Een gheestelijck Liedeken.

Wat sal ick gaen beghinnen
ick ben beswaert van binnen
waer sal ick gaen om raet
den vijant leet sijn lagen
hij quelt mij alle dagen
al met sijn valscheijt quaet.

Hij leet mij dick voor ooghen
ick en wielst niet langher gedooghen
sijn belden vol fenijn

[p. 283]

 

hij meent mij dick te hoonen

 

die reden spant die croone

 

lof moet den helper sijn.

 

 

 

Het is mij een swaer lijden

 

dus stadelijck te strijden

 

want selden ben ick vrij

 

stel icker een beseijden

 

daer comt een ander lijden

 

soo blijft mijn hert in pijn.

 

 

 

Het valt mij wel soo suere

 

te sterven mijn nature

 

want quaet soo is haer leer

 

den gheest, die spreckt van binnen

 

dat ick mij soude verwinnen

 

en dienen godt den heer.

 

 

 

Ick had voor mij genomen

 

ick meyndent te ontcomen

 

een letsel hadde ick wech

 

maer het is al verloren

 

die weerelt stroijt de doren

 

dus lijde ick groot gewelt.

 

 

 

Och mocht ick eens verwerven

 

mijn quay natuer te sterven

 

soo soude ick vroolijck sijn

 

maer sij wilt altijt clagen

 

sij en wilt niet veel verdragen

 

sij wilt al liber sijn.

 

 

 

Nochtaens soo sal ick hopen

 

in Jesus wonden loopen

 

want hij al soo goet

[p. 284]

 

hij wacht elcker uren

 

op alle creatueren

 

want hij van minnen vloijt.

 

 

 

Och heer wilt mijns ontfermen

 

ick vliede in uwen armen

 

daer neme ick mijne vlucht

 

waer ick mij keere oft wende

 

in vinde mij in allende

 

maer in u vinde ick rust.

Een geestelijck liedeken.

O, Menschen hoe meuch dij sijn verblijt
ende vrolijcheijt aenveerden
ghij en weet hier geenen tijt
ende ghij moet inder eerden
hoe rijck hoe machtich oft hoe vaillant
en ghij moet mede in dander lant.

Hoe schoon dat ghij u haer af schert
ende verciert u boven maten
hoe hooverdich dat ghij u hoofden palleert
ghij moetet hier al laten
u leven moet ghij hier laten te pant
en ghij moet mede in dander lant.

Waar sijnse o menschen neempt hier op acht
die daer waren over hondert jaren
sij ligghen al inde eerde versmacht
recht oft sij hier niet gheweest en waren
hebben sij hier dan gheen goede vruchten geplant
wat sulllen sij maeijen int ander lant.

Ons dagen vergaen als eenen roock
als een schaeij soo is ons leven

[p. 285]

 

wij gaen ende wij verdwijnen al oock

 

als een bloeme des velds verheven

 

det eerste paer volckx maer dat men oijt vant

 

sij sijn al mede in dander lant.

 

 

 

Die weerelt met haer wellusticheijt

 

vergaet ende is niet dan ijdelheijt

 

wats' wij hanteren die daer sitten inden hooche

 

morghen siet mense verneren

 

sij crijghen een kiste met eenen stroo bandt

 

daer varen sij mede in dander lant.

 

 

 

O Mensche wilt toch dit quaet afgestaen

 

schout die weerelt met alle haer wellusten

 

ghij weet wel dat hier soo niet toe en mag gaen

 

ghij moet eerst inder eerden ruchsten

 

daerom wacht u voor den helschen vijant

 

want ghy moet mede in dander lant.

Een geestelijck liedeken.

Comt toch neder

o heijligen gheest

en ghij vindt ons hier alleijne

Ick en heb gheen ander lief dan ghij

dus ben ick blij

ghij sijt een duijfken reijne

Ja reijne.

Ghij sijt een duijfken

reijn en snel

men can u niet besluijten

besloeten deuren kende ghij wel

reijn en snel

men can u niet besluiten

noch daer buijten

[p. 286]

 

Al sijn wij nu

 

in dit verdriet

 

ten sal altoos niet dueren

 

lief met lief vereenicht te sijn

 

en is gheen pijn

 

Daer en can geenen druck ghedueren

 

Ja gedueren.

 

 

 

Die dit liedeken

 

Lesmael sanck

 

ende lestmael heeft ghesongen

 

Godt geeft haer allen heur lijden te verwinne

 

in Jesus minne

 

dat sij mach worden verslonden

 

in Jesus wonden.

Een geestelijck liedeken.

Ick heb een hertelijck lief int dooge
hij hout hem seer verborghen
ick en sien hem niet dan int geloove
ick spreke hem alle morgen
o heer o heer wanneer suldij mij thuis halen
mijn hart verlangt na u seer
wilt mij bij u halen.

Hij comt tot mij ick en sien hem niet
tis wonder om versinnen
hij spreekt tot mij ick en hoore hem niet
dan in den geest van binnen
o heer o heer wanneer
suldij mij thuis haelen
meijn hert verlanckt naer u soo seer
wilt mij bij u halen.

[p. 287]

 

Sijn inspraeck is vol sueticheijt

 

diet proeft die mogent weten

 

sijn suete tegenwoordicheijt

 

doet alle dinck vergeten

 

o heer o heer wanneer

 

suldij mij thuis halen

 

mijn hert verlanckt naer u soo seer

 

wilt mij bij u halen.

 

 

 

Sijn wesen is seer suijverlijck

 

boven d'engelen schoone

 

sijn macht is onbegrijpelijck

 

hooghe is sijnen throone

 

o heer o heer wanneer

 

suldij mij thuijs halen

 

mijn hert verlanckt naer u soo seer

 

wilt mij bij u halen.

 

 

 

Hij is soo hooghe van maiesteijt

 

van princen en van heeren

 

sijn rijck duert inder eewichheijt

 

ten mach ons niet ontkeeren

 

o heer o heer wanneer

 

suldij mij thuys halen

 

mijn hert verlanckt naer u soo seer

 

wilt mij bij u halen.

 

 

 

Men hoort daer al soo sueten geclanck

 

sueter dan herpen en snaren

 

men hoorter niet dan engelen sanck

 

och die daer eens bij waere

 

o heer o heer wanneer

 

suldij mij thuijs halen

 

mijn hert verlanckt naar u soo seer

 

wilt mij bij u halen

 

 

[p. 288]

 

O heer mijn hert verlanckt naer u

 

hoe lange is mijn ontbeiren

 

treckt mij tot u, dat bid ick u

 

vervult toch mijn begeeren

 

o heer o heer wanneer

 

suldij mij tuijs halen

 

mijn hart verlangt naer u soo seer

 

wilt mij bij u halen.

 

 

 

Daar is een eewige blijschap groot

 

al in een vroolijck wesen

 

men eet daer niet dan hemels broot

 

dats (schenck) hem het eewich leven

 

o heer o heer wanneer

 

suldij mij thuijs halen

 

mijn hert verlangt naer u soo seer

 

wilt mij bij u halen.

(Wordt vervolgd.)