Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 9

[p. 218]

Jacob van Lennep als Warenar.
(Met afbeelding).

Niet al onze lezers hebben, zoo goed als de opsteller dezer regelen, gelegenheid gehad den beroemden romanschrijver in zijnen omgang met dichters, half-dichters, kwart-dichters en andere kunst-beoefenaren van het jongere geslacht te leeren kennen.

't Is bovendien al zoo lang geleden dat hij (te Oosterbeek den 25ⁿ Aug. 1868) het levenslicht uitblies.

Sedert is reeds een nieuw geslacht rijp geworden en gedeeltelijk opgegroeid in het ... vooroordeel dat de ‘Nederlandsche Walter Scott’ toch eigenlijk een vervelende verhaler is, of was.

In vroegere jaren was het eene groote aanbeveling ‘the author of Waverley’ te heeten. Prijkt die titel niet op de meeste van Scotts romans? Het werd tot den grootsten lof gerekend dien men ‘Kô van Lennep’ kon aandoen, hem bij den Engelschman te vergelijken.

Heden schrikken de lange verhalen ons af, mogen het ook kunstwerken van hooge waarde zijn.

Ter nauwer nood worden nog ‘kleine tafreeltjes’ worden nog ‘Snideryen’ geduld.

De jonge dichter gaat heen, schrijft een paar

[p. t.o. 218]

Jacob van Lennep als Warenar.
Dietsche Warande 1896, blz. 218.

[p. 219]

rhytmische strofen, noemt ze sonnet, en meent een werk van hooge bezieling met meesterschap over den vorm te hebben tot stand gebracht.

Op het klankrijke in de volzinnen komt het aan, niet op de duidelijkheid der gedachte, niet op het logische der volzinnen, niet op natuurlijke taalvormen. Vindt men geen rijmwoorden, men schrijft eenvoudig blanke verzen en maakt er zich eene eer uit zoo oorspronkelijk te zijn; ofwel men vindt rijmwoorden uit van eigen sneê en fatsoen.

Is het sonnet gereed en weet men niet recht zelf wat men heeft willen zeggen, zoo schrijft men of wel den eersten regel af als titel van het stukje, of wel men noemt het: Visioen, Extaze, Excelsior, of wat niet al, en dan zijn 't vaak zulke extazen, visioenen, enz. als een bedronken kruier ze even goed kon hebben.

Niet zoo van Lennep.

Van Lennep had nooit visioenen! Van Lennep had nooit extazen! Van Lennep schreef nooit boven zijn werk Excelsior.

Maar wel: Een droom van Californië, Tafereelen enz. vermakelijk voorgesteld tot nut van groot en klein, De vermakelijke spraakkunst - zijne romans daargelaten.

Van Lennep wilde voor alles duidelijk, vriendelijk, nuchter zijn en niet als Angeniet op een wolk tot den Olymp stijgen, gelijk onze lieve jeugd.

Van Lennep vatte het geheele leven vermakelijk op. Gaudete! scheen zijne kenspreuk.

En zoo wordt hij hier voorgesteld, niet meer of niet minder dan als Warenar in het spel van Hooft.

Van Lennep was voorzitter veler gezelschappen, waar men zich vermaakt, en zoo ook Hoofd van

[p. 220]

Achilles dat is eene ‘rederijkerskamer’ te Amsterdam, bestaande omtrent het jaar 1850, en waarvan A.J. de Bull mede een der bestuurders was.

Aldaar werden, nú weder op ernstige, dán weer op vermakelijke wijze, oefeningen gehouden in de uiterlijke welsprekendheid, waaraan ook eenige jonge godgeleerden, alsmede enkele leden van het schouwburggezelschap deelnamen; terwijl evenzeer Ds. Abraham Des Amorie van der Hoeven, in de remontstrandsche kerk, de studenten der ‘Doorluchtige school’ door raad en voorbeeld waarschuwde tegen den declamatorischen ‘dominé's toon’ en hen in begeesterde en natuurlijke voordracht van de meesterwerken onzer letteren den weg wees.

Van Lennep nu toonde steeds in pittige voordracht, bijzonder van dramatische brokken en ondersteund door de leden van Achilles. hoe of de kunst der voordracht op de natuur moest gegrond zijn, vrij van alle conventie of fransche gemanierdheid.

Het onderscheid tusschen de lessen van van der Hoeven en de avondbijeenkomsten met van Lennep, was verder dat wat tusschen eene kerk en een koffiehuis bestaat.

Van Lennep was er vroolijk met de jeugd en zelfs zoozeer, dat wanneer hier en daar onder de hand gesprekken werden gevoerd, welke misschien in den tijd van Bredero en Roemer Visscher geen aanstoot zouden geleden hebben, maar aan 19^e eeuwsche ooren soms vuil en vies in de ooren klonken, van Lennep, luimig en zonder bezwaar, elke aanmerking daarover gemaakt beantwoordde met de bijtende terechtwijzing: ‘Waar de bij honing uit zuigt, daaruit zuigt de spin venijn.’ En aldus on passait outre, zonder proces. Zoo is het dan ook licht te

[p. 221]

verklaren, hoe de dichter-declamator bijzonder veel genoegen vond in de voordracht van Hoofts Warenar met den Pot, naar de oorspronkelijke uitgave.... En die voordracht gelukte hem meesterlijk.

Hier hebben wij daarom het portretje gebracht, waarin de komische, sarcastische trek op 's meesters gelaat bijzonder is uitgedrukt, een trek welke met de jaren nog toenam, toen de glans van Achilles reeds begon te tanen.

Moge deze beeltenis voor de jeugd eene herinnering wezen aan den tijd dat de duidelijkheid van litteraire kunstwerken de voortreffelijkheid niet uitsloot, en men niet aan den beschouwer van eene schilderij of aan den lezer van een roman of gedicht overliet, op het doek, of op het papier de lijnen en kleuren naar believen te verklaren, maar dat de kunstenaar door het duidelijke begrip van hetgeen hij wilde zeggen, ook den indruk maakte dien hij voorhad te weeg te brengen. Die tijd zal weder komen, maar de Libre esthétique, zooals die heden verstaan wordt, leidt er niet toe.

A.T.