Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 9

[p. 147]

Beeldhouwkunst.
De houtinlegkunst in het land van Rembrandt,
door H.J. Biegelaar.

Waar, in het land van Rembrandt, schuilt thans dat kunstvak? Op die vraag kwam schrijver dezer regels, bij het zien en bewonderen, alhier (te Rome) en in andere plaatsen van ‘Bel Paese’, der werken van Damiano da Bergamo en Giovanni da Verona, die bovenaan genoemd worden op de lijst der kunstenaars in de houtinlegkunst, naar alle waarschijnlijkheid, uit Azië, door Venetiaansche kooplieden, overgebracht naar Italië. Welken buitengewonen bloei die kunst bereikte - zich aanvankelijk aan de steenmozaïek aansluitend, - weet iedereen. Aan de kloosters in het ‘schoone land’ komt, óók in dit geval, de eer toe, die kunst het eerst te hebben beoefend en aangewend in de kerkgebouwen; later verloor ze hare kerkelijke kleur, en werd gebezigd tot wereldlijk doeleinde, ter versiering van kisten en kasten, zetels en tafels. De geschiedenis der kunst

[p. 148]

leert, dat in de XIII^e eeuw, Vienna een hoofdzetelplaats der houtinlegkunst was, dat een Domenico een der voornaamste beoefenaren, zelfs van staatswege, onderwijs gaf in dat belangrijk vak; en dat, in de XV^e eeuw, de ‘Bloemenstad’ (Florence) de hoofdplaats was der houtinlegkunst. Niet minder dan vierentachtig werkplaatsen telde men toen aldaar, met medewerking der grootste kunstenaars van dien tijd. Die houtinlegwerken waren aanvankelijk eenvoudige, meetkunstige figuren, gaandeweg vertoonden zich bloem- en figuur-motieven, eindelijk zelfs verschenen groepen met doorzicht (perspectief), waarvan de ontwerpen door de grootste, Italiaansche meesters schijnen te zijn geleverd. Ook de behandeling was aan verandering onderhevig. In 't eerst bepaalde men zich bij het inleggen van eene enkele houtsoort in eene of andere kleur, meestal donker op lichten of licht op donkeren grond. Later, naar gelang de ‘motieven’ zich wijzigden, werden ook velerlei andere stoffen: ivoor, koper, schildpad, paarlmoer enz. tot inlegwerk gebruikt.

De bloeitijd van deze kunst komt overeen met den tijd der zoogenaamde Italiaansche Renaissance van 1600. Zoodra echter de zoogenaamde ‘barokstijl’ was opgetreden, ging de schoone eenvoud der houtinlegkunst in Italië verloren, al werden er ook nog wel enkele meesterwerken geleverd.

In de eerste jaren der XVI^e eeuw was die kunst van Italië overgebracht naar de Dietsche landen. Te Neurenberg en Augsburg kwam ze daar 't eerst in eere, breidde zich dra nog meer noordwaarts uit en werd met groote onderscheiding beoefend door den vermaarden Frans Schieferstein.

Frankrijk kwam, in tijdsorde, op de derde en

[p. 149]

misschien wel op de vierde plaats. 't Is niet onwaarschijnlijk, dat in 't land van Rembrandt, die kunst vroeger reeds bloeide. De inlegkunst is uit Duitschland naar Frankrijk ingevoerd, maar hare beoefenaren schijnen in Nederland in de leer te zijn geweest Het is o.a. een feit dat Boulle, die zulk eene ongehoorde hoogte in het vak bereikte, dat zijne werken, Boulle-werken zijn geheeten, tot leermeester had een.... Nederlander. Opkomst, bloei, verval, drie tijdstippen in alle kunstgeschiedenisssen, vertoonen zich ook in het tijdperk der zoons (Boulle had er vier die hem nawerkten), met dat van den vader verwisseld.

Tijdens de regeering van Lodewijk XVI, leefde de houtinlegkunst wederom ietwat op, zij 't dan ook in den zoogenaamden rococostijl, om bij gelegenheid der bekende wereldtentoonstellingen, weder blijken van leven (van nieuw leven?) te geven. Onder de beste beoefenaars tot laatst bedoeld tijdperk behoorende, vindt men óók den naam van J.C. Cremer. Heeft men ook hier niet te doen met een Nederlander? In de ‘techniek’ der houtinlegkunst zou men thans kwalijk verder kunnen gaan, aangezien de vroegere eenvoudige hulpmiddelen vervangen zijn door de fijnste werktuigen. Maar, aan den werktuigelijken arbeid ontbreekt de persoonlijke eigenaardigheid van den vervaardiger van weleer, die niet slechts zijne handen en spierkracht aan het werk wijdde, maar er ook zijne ziel in poogde uit te drukken, zooals de kunstwerken, die nog bestaan, kunnen getuigen. Dat Nederland indertijd niet achterstond bij het beoefenen der houtinlegkunst, zou men nog kunnen afleiden uit de versieringen in een tempelgebouw te Dantzig, toegeschreven aan

[p. 150]

Hans Freedeman den Vries. Meesters gaf Nederland aan het buitenland; maar hunne namen zijn zoo goed als.... verdwenen. Eenige kasten in 't rijksmuseüm, en hier of daar in bijzondere huizen, nog gaaf bewaard, zijn de karige getuigenissen, dat het vak toch metterdaad moet gebloeid hebben Wordt het geen tijd, het welbehagen voor deze kunst wat meer aantesporen, haar verleden, in 't land van Rembrandt, uittevorschen, meer licht over die oude kunst te verspreiden, en haar, zoo mogelijk, wereldkundig te maken? De houtinlegkunst, is eene versieringskunst van meer dan bescheidene, van hooger beteekenis dan ‘men’, oppervlakkig beschouwd, zou durven vermoeden, en die aan het kunsthandwerk in 't algemeen grooten dienst kan bewijzen.

Rome, April '95.