Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 9

[p. 123]

Oud-Vlaamsche gebeden,
medegedeeld door Jan Broeckaert.

Naar aanleiding van het opstel des heeren G. Duflou, voorkomende in den vijfden jaargang der nieuwe reeks van de Dietsche Warande, 1892, bl. 274 en vlgg., en van het daarbij afgedrukte uit een handschrift der XVI^e eeuw, meenen wij den liefhebberen der Oud-Nederlandsche letteren aangenaam te zijn met hun, op onze beurt, een drietal uittrekselen van een in ons bezit zijnde handschriftelijk gebedenboek, behoorende tot de eerste helft der gemelde eeuw, mede te deelen.

Wij gelooven niet dat een enkel dier stukken door den druk ooit werd bekend gemaakt. In de Bibliographie der Middelnederlandsche taal- en letterkunde van Petit vonden wij er althans geene melding van, terwijl in het onlangs door D^r de Gheldere uitgegeven Ghetiden Boec een gebed in den aard van het volgende, noch de beide biechtoefeningen zijn aan te treffen.

O almueghende God, ghedanct, ghelooft ende ghebenedijt moet ghi zijn vander gratien die ghi mij verleent hebt dat ic een kersten mensche gheworden ben, ende dat ic mijn vijf sinnen behouden hebbe;

[p. 124]

ende dat ghi mij ghesondheit verleent hebt. O almueghende God, ic biddy om hu gratie: sonder u gratie en mach ic die haestighe doot niet ontgaen; sonder u gratie en mach ic die maledictie niet ontvlien. O helighe maghet Marie, Gods moedere, wilt den almueghenden God voer mij bidden.

O helighe sent Anne, wilt den almueghenden God voor mij bidden. O alle ghi helighe apostoliken mannen, wilt den almueghenden God voor mij, aerme sondighe creature, bidden.

O alle helighe santen ende santinnen, wilt den almueghenden God voor mij bidden.

O almueghende God, ic bidde om mijn daghelicx broot, want niemant en mach mij verleenen in dese weerelt noch uuter weerelt, heere God, dan ghi; maer eylacen, lieve heere God, ic en bent niet weerdich dat icker omme bidde.

O almueghende God, ie bidde u om gheluck ende om ghetidich weder.

O lieve Heere, wat gheluc hebdy mij verleent dat ic niet vermoort en ben; ghedoot en ben; haestelic ghestorven, verdoempt en ben ten eeuwighen daghe; dat es, o Heere, een groot gheluc voor mij.

O almueghende God, ic biddij voor alle mijn generatie dat ghijse wilt bescermen ende bewaren ende verleenen haerlieder ziele salicheit, ende principalic alle die mij aengaen.

O almueghende God, ic biddy voor alle mijn vianden en voor alle de ghene daer ic oijt sonde mede dede, dat ghi onse sonden, o lieve Heere, vergheven wilt.

O almueghende God, ic biddy om pais in mijnen tijt; lieve Heere, hebbic uwen pais, die vianden vander weerelt noch vander hellen en moghen mij deeren noch hinderen.

[p. 125]

O almueghende God, ic biddy voor alle die aerme sondighe zielen die daer ligghen ende doen penitentie voor haerlieder sonden, dat ghij haerlieder sonden vergheven wilt, principalic alle mijne lieve vrienden zielen.

O almueghende God, ic biddy dat ghij mijn ziele ende lijf bewaren wilt naer uwen eyghen wille.

O almueghende God, ic en can warachtich niet bewaren.

O almueghende God, ic bidde u om verghevenesse van alle mijne sonden, want ic hebbe ghesondicht tot in die hoocheit van den hemel, tot in die alder diepste van uwer zielen, tot in die gront van uwer herten.

O Heere, wilt mijnder ontfermen, in uwen handen bevele ic mijn ziele ende mijn leven ten eeuwighen daghe; doeter mede dat u belieft.

O almueghende God, als mijn ziele ende lijf moeten scheiden van deser weerelt ende dat ic mij selven sal moeten presenteren voor uwe rechtvaerdighe iusticie, ic biddy om u gratie, dat ic mach regneren met U daer boven in den hemel ende met alle u vrienden, daer eeuwich pais es sonder eijnde. Amen.

Hoemen biechten sal van die vij dootsonden ende al dat daer toe behoort.

Wij zouden dit opstel in onzen tijd met het woord Biechtspiegel, onderzoek van het geweten, bestempelen, ofschoon het in eenen epischen of verhalenden vorm is gegoten. Bij voorbeeld: de sprekende persoon beschuldigt zich ‘verstoort te hebben geweest op zijnen man ofte huysvrouwe, evenkerstenen’ enz.

Verder heeft hij alle mogelijke zonden bedreven.

[p. 126]

Ook zulke die hij niet wil ‘bescrijven om der eerbaerheyt wille’.

Ziehier den tekst.

Ic geve mi sculdich dat ic ghezondicht heb tegen minen Heere ende God in eenich vanden dootzonden. Ten eersten in hoovaerdicheyt, in woorden, ghedachten ende in wercken, dat ic mij zelven verheven heb ende van ander menschen ghezien ende ghehoort heb willen zijn.

Ic heb vermetel ende pompoos gheweest in woorden ende wercken ende heb idel glorie metter herten gehadt. Van myn rijcdom, edelheyt ende schoonheyt heb ic mi vermeten ende beroemt ende ander menschen versmaet, die dat niet en hadden. Die ordinantie vander heyliger kercken en heb ic niet geacht, en heb ghesproken metten genen die in den ban waren; die beneden mi waren heb ic versmaet; die boven mi waren heb ic ghehaet; die mij ghelijc waren heb ic bemint. Mijn eygen wil wilde ic altijt gedaen hebben ende wilde altijt recht hebben; ic ontsculdichde mij en besculdichde andere; ic en heb God niet dancbaer geweest oft den menscen van al tgoet dat my van hen gesciet is.

Ten ii geve ic mij sculdich in ghiericheyt, want onmanierlijc ende boven minen staet heb ic begeert rijcdom, eere oft beneficien. Anderlieden goet heb ie bij mij gehouden ende mijnen wille daermede gedaen. Uut giericheyt heb ic gelaten mijnen even mensce aelmoessen te deelen diet van noode hadden. Ic heb met menigerande spel gespeelt ende met teerlingen gedobbelt, uut giericheyt, des sondaechs ende heylichs daechs. Ic heb om gelt, om eere ende beneficie te vercrigen gelogen, vlasce brieven

[p. 127]

gescreven, bedrogen, gewoeckert, gerooft, gestolen, gekeven, gesworen, gevochten, valsce vonnissen gegeven.

Ten iij kenne ic mij sculdich in onsuyverheyt in gedachten, in woorden, in wercken met mij zelven oft met ongeorloofde persoonen, in hantieren, omhelsen oft cussen oneerlic. Of in mijnen huweliken staet heb ic oneerlic, onbehoorlic ende onbegripelic geweest. Al en heb ic metten wercken geen overspel oft onsuyverheyt gedaen, ic hebt metter herten geconsenteert. Hier beraet u cortelijc ende eerbaerlijc met uwen bichtvader, want in den huweliken staet mogen man ende wijf tsamen in vijf manieren dootsonden doen, dwelc ic niet en bescrijve om der eerbaerheyt wille.

Ten iiij geve ic mij sculdich in nidicheyt, dat ic uut nide die eere van minen evenkersten ende zijnen goeden naem ende welvaren benijt ende behindert heb, oft mijn beste daertoe gedaen heb met leugenen over hem te usieren. Ic heb mi ooc uut nidicheit bedroeft in zijn welvaert ende verblijt in zijn qualic vaert, ende hem gehindert ende verdruct daer ic coste ende mochte; ooc heb ic achterclap achter zinen rugge gesproken, ende die mij daer af gesproken hebben die heb ic gaerne gehoort, ende ic heb onvrede gemaect daer pays ende vrede was.

Ten v kenne ic mij sculdich in gulsicheit dat ic die vastendagen vander heiliger kercken geboden niet gevast en heb; ic heb ie geten voor die ure ende tijt vander maeltijt, ende somtijts sonder appetijt, meer tot genuecht des vlees dan tot nootdorst der natueren. Spijse ende dranc heb ic so gulselijc genomen, dat ic daer af qualic gevaren heb, ende mijn reden ende verstant verloren. Costelike spijse

[p. 128]

heb ic laten bereyden ende heb mijn genuechte daer in gesedt; ic heb somtijts spise geten die niet behoorlic en was op dien dach uut dat gebot der heiliger kercken.

Ten vj heb ic gesondicht in gramscap dat ic dicwils verstoort heb geweest op mijn man oft huysvrouwe, op mijn kinderen, mijn huysgesin oft mijnen evenkersten mensce. Ic heb mij uut gramscap willen wreken oft wrake begeert dat mi misdaen was, heb ic mijn herte gedragen uut gramscap ende en hebt niet willen vergeten ende ic heb hem laten toe te spreken ende den wech gescout. Ic heb uut gramscap gevloect, gesworen ende mijnen evenmensce gehindert in zinen persoon oft in zijn goet; ic en heb ooc geen reden willen verstaen, maer ic heb willens en wetens tegen die waerheijt gestreden; ic heb tweedracht gemaect ende heb meer metten eenen geweest dan metten anderen.

Ten vij geve ic mij sculdich in traecheit, dat ic veel goedts versuymt heb daer ic toe verbonden ende van mijne conscientie toe vermaent was; mijn penitentien ende beloften die ic beloft heb, en heb ic niet oft zeer traechlic volbracht ende met verstroijder herten heb ic mijn penitentie gelesen. Ooc heb ic ledich ende traech geweest, ende heb mijnen tijt in zonden overbracht, ende al heb ic zomtijts wat goets gedaen met cleyn devotie, met droefheijt, met scaemte, met idel glorie, ic heb versuijmelic geweest te leeren dat ic sculdich ben te weten. In dese vij dootzonden oft in eenich van desen, daer ic God in vertoorent heb, geve ic mij sculdich.

(Slot volgt.)