Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 8

[p. 349]

De Fierters van Sinte Goedelen in de XVI^e eeuw.
Medegedeeld door J.F. Kieckens, S.J.

Onder al de kunstgewrochten van kostelijk metaal die in de verleden eeuwen in vele onzer kerken het verwonderd en tevens ontroerde oog der geloovigen aanlokten, was er geen dat hooger geschat was als de prachtige fierters waarin de gebeenten der beschermheiligen rustten en vereerd werden. De fierter was, ja, de zegepraal der bekwaamste goudsmeden, en hij die er het opmaken durfde van ondernemen wist wel dat hij daardoor alleén zijn naam kon onsterfelijk maken. De relikwiekas was immers een draagbaar praalgraf dat niet alleén op een altaar pronkte, maar somtijds ook, op plechtigen ommegang, in de straten te voorschijn kwam.

Maar bezat wel, in de middeleeuwen, onze Sinte Goedelekerk dergelijk pronkstuk? Er valt weinig aan te twijfelen; edoch is de geschiedenis daarover spraakloos gebleven. Hoogst waarschijnlijk is het nochtans dat toen, op 16 November 1047, de overblijfsels van Sinte Goedelen en Sinte Guerix naar Sinte Michiel plechtiglijk werden overgebracht, hare eerbare gebeenten in eene schoone relikwiekas gesloten waren.

[p. 350]

Wat er ook van zij, de oorkonden die wij hier in 't licht geven doen ons zien dat tweemaal in de XVI^e eeuw, in 1529-1530 en in 1566 het opmaken eener zilveren fierter aanbesteed werd. De merkwaardige stukken die volgen, veropenbaren de namen van twee kunstenaars die ons gansch onbekend waren: Henric Bosch, zoon wijlen Pieter, en Margriet Booz, in 1529; en Franz Cobbe, zoon wijlen Helmans, goudsmid der koningin van Hongarije, in 1555. Daarenboven doen zij ook de gewoonten en de voorwaarden kennen die alsdan, en zeker ook in verleden eeuwen bij dergelijke ondernemingen in zwang waren. Wij laten die twee oorkonden volgen gelijk wij ze in het archief der Sinte Goedelenkerk afgeschreven hebben⁽¹⁾.

‘Contract van den fabryckmeesters van Sinter Goedelen kercke gemaect met Henrick Bosch goudsmit, opten XXIX^en January anno XV^e XXIX, aengaende d'maecken van Sinten Goedelen casse.

(1) Kast 3, n^o 119.

Contract.

Allen den ghenen die dese letteren selen sien oft hoiren lesen. Jan vander Noot ende Jan van Beerthem, Scepenen te Bruessele, Saluyt met kennisse der waerheyt. Doen te wetene alzoe opten...... dach der maent van Decembri lastleden de voersienighe ende discrete heeren ende meesteren Merten Coels, bachelier inder godtheyt, Canonick ende Plebaen van Sinte Goedelen kercke, Adolf vander Noot, doctoer inden Rechten, Raedt ons genadichs heeren des keysers in synen lande van Brabandt, ende Joncker Bernaert Estor, heere van Bigaerden, meesteren vander fabrycken der voorsⁿ, kercken

[p. 351]

besteedt hebben gehadt Henricke Bosch goutsmit, zoen wylen Peeters Bosch, de Casse oft feretre vander heyligher ende reynder maecht Sinte Goedelen, patronersse der voorsⁿ. kercken, ghelyck zij dat ouergaven in geschrifte in zekere cohier papiers daer of de tenuere van woerde te woerde hier na volcht ende luydt aldus.

Opten..... dach decembris anno XV^e neghenentwintich hebben de voorsienige ende discrete heeren M^r Merten Coels, bachelier inder godtheyt, Canonick ende Plebaen van Sinte Goedelen kercke, meester Adolf vander Noot, doctoer inden Rechten, Raedt ordinaris ons genadichs heeren des keysers in zijnen lande van Brabandt, ende Joncker Bernaert Estor, meesteren vander fabrycken der voorsⁿ. kercken van Sinte Goedelen bestaet Henricke Bosch goutsmet, zoen wylen Peeters, de casse oft fenetre vander heyligher ende reynder maecht sinte Goedele, patronersse der voersⁿ. kercken, om die byden seluen Henricke gemaect te wordene in vuegen ende op te condicien hier navoigende.

1. Ierst es byden voorsⁿ. fabryckmeesters gheseeght ende vercleert dat sy hadden in schilderye doen maken eenen patroon om daer nae ende uyt te makene een nieuwe silueren feretre oft casse voer de heylige ende reyne maecht sinte Goedelen voerschreuen, welcken patroon vanden voorsⁿ Cassen es voer de scepenen nabeschreuen in presentien vanden partyen jegewoirdich geweest ende ter versekerheyt van elck vanden partyen es daer op byden secretaris deser stadt doen geschreuen geweest alzoo hier na volcht.

Patroon vanden Cassen van sinte Goedelen binnen Bruessel, ende geteekent metten gewoenlycken handteeken desselfs seeretaris. Welcken patroon wordde in presentien vanden voersⁿ. scepenen geleuert den voersⁿ Henricke Bosch, die welcke geloeft heeft, dien in wesen

[p. 352]

ende onuerandert te houdene ende wel te bewarene ende altyt te thoonene ende te voerschyn te bringhene als die voers. fabryckmeesters dat begheren sullen oft andersins van noode wesen sal. Welcken voers. patroon de voers. Henrick Bosch vercleerde selue geordineert ende daer by geweest te hebbene daer dyen byden schilder gemaect es geweest.

ij. Heeft oick gelooft de voers. Henrick Bosch opt dack vanden voers. Cassen te driuene half taille vierentwintich poincten vander legenden van sinte Goedele voerschreuen, alsulck als hem de voers. fabryckmeesters ouergheuen sullen. Vercleerene voirts dat de schilders in huer patroonen nyet al en kunnen gesetten dat die goutsmeden na die selue patroonen werckende schuldich syn te makene. Des nochtans nyet te min es hij met desen voers. patroon wel te vreden, als wesende den seluen patroon expres ende volcommen genoech om by hem daer uuyt ende na te werckene, ende nader kunst eysch ende natuere vanden ambachte vanden goutsmeden, ende vanden meesters ende kunsteneers desselfs ambachts te verstaene, te wetene ende te makene alle tgene dat tot alsulcken wercke alderbest behoirt ende behoeft oick tghene dat daer toe meer dan den voers. patroon inhoudt oft uuytwyst, behoort. Ghelouende die voers. Henrick dat te doene jn alder bester vueghen ende manieren dat yemant vanden voers. ambachte oft andere hen des verstaende, alderbest souden kunnen beuoerweerden oft onderspreken nader kunst eysch ende natuere vanden voers. ambachte, ende besunder tot al sulcken sunderlinghe excellenten wercke ende casse van alsulker patronerssen jn al sulcker stadt ende kercke als van deser stad van Bruessel jnde voers. moederkercke van sinte Goedelen. Gelouene voirst dleste alsoe goet kunstelyck ende excellentelyck te makene als

[p. 353]

djerste ende zoe lancx zoe meer dwerck ende kunst te verbeteren ende nyet te verminderen.

iij. Voerts es byden voers. kerckmeesters ondersproken ende byden voorsⁿ. Henricke geaccordeert dat dat de voers. geheele casse nauolgene dan voersⁿ. patroone volbracht zynde, nyet meer weghen en sal ten coste oft laste vander voers. fabrycken dan twee hondert merck zilvers eens, de welcke de voers. fabrycke leueren sal tot huerder goeder staden ende belieften. Ende sal de voersⁿ. Henrick voer zyn hant ende werck vanden voersⁿ. cassen hebben voer zynen loon ende arbeyt van elcken mercke ziluers gemaect ende volmaect, als voer zess rinsguldenen eens, tot lx placken brabants elcken gulden gereekent. Behoudelyck dat zoe verre de voers. casse volmaect zynde, nauolgene den voers. patroon zwaerder jn siluer woech ende meer uuytbrocht dan de voers. twee hondert mercken ziluers, soe sullen de voers. fabryckmeesters inden name als voor ontlast ende ongehouden syn den voers. Henricke yet voer syn hant, arbeyt, loon, oft faitsoen te gheuene, van tghene dat de voers. casse meer dan de voers. twee hondert mercken ziluers weghen sal, hoe vele oft luttel tselue meer zy. Ten waere dat de voersⁿ. Henrick conste beleyden, alsoe hy seyde te hopene, dat hy doen soude dat een persoon daertoe gheuen soude vyftich mercken ziluers, sonder coste oft last vanden voirsⁿ. fabrycken. Jn welcken geualle sal hem voerde hant, loon ende salaris voer zyner arbeyt voer elck merck ziluers gegeuen ende volmaect als dander twee hondert marcken voersⁿ. betaelt wordden voer elck vanden voirsⁿ. vyftich oft meer mercken ziluers, zess rinsguldenen ten pryse, als voere, jn vuegen ende manieren als hier voere ende na vanden voers. twee hondert mercken ziluers beuoirweert ende ondersproken es.

[p. 354]

iiij. Voirts heeft voersⁿ. Henrick toegeseet ende geloeft dat hy de voersⁿ. Casse sal maken kunstelycker ende excellentelycker met meer wercx ende betere dan oick nade natuere vanden ambachte vanden goutsmeden tvoers. patroon heyscht, sonder dat hy, Henrick, daer aff yet sal moghen eysschen anders oft meer dan de voers. zesse rinsguldenen voer elck merck ziluers, als voers. es, ende sonder dat de kercke oft fabryckmeesters hem yet meer sullen gheuen oft schuldich syn, hoe vele oick tselve soude byde ghene hen des verstaende meer gheestimeert oft geschat wordden, maer sal de voersⁿ. Henrick dat doen ter eeren goids ende der heyligher maecht sinte Goedelen, ende zoe als hy daer duere oft by sal willen ende begheren als meester ende kunstenere van zynen voers. ambachte jn kinnisse ende reputatie te commene ende gefameert te worddene. Ende emmers heeft de voersⁿ. Henrich gelooft dat hy de voersⁿ. casse nyet en sal moghen maken met min kunsten ende werckx dan den voersⁿ. patroon heyscht, nade natuere ende maniere vanden voers. ambachte vanden goutsmeden, ende bezundere van alsulcken wercke jn al sulcker kercken ende plaetsen, ende als voersⁿ es. Ende oft de voers. Henrick dat dede jn al oft jn deele ende den voers. patroon nauolgene tghene des voersⁿ. es nyet en voldede, ende jn syn werck eenige faulten oft gebreken oft yet andersins waere, soe dat tselue ter kinnissen ende declaracie vanden ghenen hen des verstaende nyet en waere nauolgene den voersⁿ. patroon, ende tghene des voers. es leuerbaer, maer waere sulck dat men tselue soude moghen recuseren tonfangene, soe sal de voersⁿ. Henrick tot synen coste ende laste ende sonder cost oft last vander voers. fabrycken schuldich syn dat binnen sess maenden tyts na dat tselue gebreek tot huerlieder kennissen ghecommen sal zyn, te beteren

[p. 355]

ende leueren volmaeckt nauolgene tgene des voersⁿ. es. Oft by ghebreke van hem sullen de voers. fabryckmeesters dat elders moghen doen maken ende beteren, daer aff de selue meesters sullen den kuese hebben, dwelck al geschieden sal ten coste ende laste vanden voers. Henricke, ende sonder cost oft last vander voers. fabrycken, de welcke altyt sal gestaen betalende voer den loon ende arbeyt van elcken mercke ziluer volmaect, nauolgene den voers. patroon, sess rinsguldenen eens ten pryse ende als voere. Ende jnggeualle de voers. Henrick de voers. casse gemaect heeft nauolgene den voers. patroon sonder eenige faulte ende andersins sulcke dat die als voer leverbaer waere, soe sullen de voersⁿ. fabryckmeesters des nyette min moeghen byde ghene hem des verstaende de voersⁿ. casse doen visiteeren om te wetene oft de voersⁿ. sess rinsguldenen voor de hant, loon, arbeyt ende salaris aen dwerck van elck merck ziluers verdient zyn oft nyet. Ten eynde dat zoe verre beuonden wordde dat na gemeyn loon ende salaris onder tvoers. ambacht van alsulcken wercken alzoe tselue gemaect sal syn, min daer aen verdient waere, dat die voers. kerkmeesters sullen gestaen ende die voers. Henrick nyet meer hebben dan alzoe vele als jnder voersⁿ. manieren beuonden sal wordden daer aen verdient te zyne, hoe vele tselue oick min op elck merck gedragen soude dan de voersⁿ. sess rinsguldenen. Ende al waert sake dat de voers. visitatie gedaen zynde, beuonden wordde dat aen elck merck waere voer de hant oft arbeyt meer dan de voersⁿ. sess rinsguldenen verdient, hoe vele tselue meer gedroech, soe en sal de voersⁿ. Henrick nochtans nyet meer hebben dan als voers^t. es voer elck merck de voersⁿ. sesse rinsguldenen. Ende om dat tghene des voerschreeuen steet by die voergenoemde partyen te bat soude moghen voldaen ende volvuert wordden jn allen

[p. 356]

zynen poincten ende elcken articulen besunder, soe hebben die voergenoempde partyen malcanderen daer voer gesedt ende verbonden teenen zekeren onderpande, te wetene, de voers. heere ende M^r Merten Coels, ende Joncker Bernaert Estor, jnden name ende van weghen als bouen, alle der voersⁿ. kercken fabrycken, ende de voers. Henrick Bosch alle zyne goeden, eygenen ende haue, vercregene ende te vercryghene, gelouende malcanderen jnden name van weghen ende naden onderscheede als bouen daer af waerschap, ende altoos genoech te doene opdatter yet aengebrake. Ende oft jnden voers. Henricke Bosch eenich gebreck beuonden wordde, vander voergenoemde ordinancien gelyck die hier voere geinsereert staet van poincte te poincte te voldoene, soe js daer voere borghe wordden ende bleuen Jouffrouwe Margriete Booz, moeder des voers. Henrickx Bosch, die geloeft heeft tselue gebreck der voersⁿ. kercken van sinte Goedelen te voldoene ende te volvuerene. Ende daer voere heeft zy den seluen kerckmeesteren tot behoef voerschreuen gesedt ende verbonden teenen zekeren onderpande alle huere goeden eygene ende haue, vercregene ende te vercrigene, gelouende hen tot behoef voerschreuen daer aff waerschap ende altoos genoech te doene opt datter yet aangebrake. Ende de voers. Henrick Bosch heeft gelooft zynre voersⁿ. moeder vander voers. borchtocht ende van allen costen ende lasten die heur ter causen van dien eenich sins soude moeghen commen, costeloos ende schadeloos tontheffene ende geheelyck ende altemale tontslane. Ende daer voere heeft hy huer gesedt ende verbonden teenen zekeren onderpande alle zyne goeden, eyghene ende haue, vercregene ende te vercryghene, gelovende huer daer af waerschap ende altoos genoech te doene op datter yet aengebrake. In orconden van welcken dinghen hebben

[p. 357]

wy scepenen bouengenoempt onse zeghelen desen letteren doen aenhangen. Ghegeuen jnt jaer ons heeren, duysent vyf hondert ende neghenentwintich opten neghenentwintichsten dach der maent van Januario. (1530, N.S:)’

Ter welker gelegenheid men die eerbetooging jegens Sinte Goedelen in dit jaar 1530 ondernam, is ons onbekend gebleven, maar wij vermoeden dat Brussel alsdan zijn toevlucht tot zijne beschermster de ‘heylige en reynder maecht Sinte Goedelen’ nam om verlost te worden van de ‘Sweetende Sieckte’ die uit England op de Nederlanden nedergevallen was en eene groote sterfte in Brussel veroorzaakte.

Werd de fierter door Hendrik Bosch in 1530 uitgevoerd, vijf-en-twintig jaren nadien onvoldoende geschat, of wel was er een ongeluk aan overgekomen? dat weten wij niet te zeggen. Het is wel mogelijk dat Keizer Karel die zich alsdan met zijn zoon Philip te Brussel bevond. ook iets wilde doen om Sinte Goedelen te vereeren, ter gelegenheid van het afsterven van zijne moeder, Joanna van Castiliën, die den 4 April in Spanje overleden was. De plechtige lijkdienst van Joanna greep hier plaats den 15 en 16 September van 't zelfde jaar 1555.

Ziehier het

‘Ander contract gemaect met meester Franchois Cobbe goudsmid op ten Xiij Augusti XV^e lv voer schepenen van Brussel gepasseert onder Boschverken, secretaris.

Copye.

Contract nopende dmaeken van eene silueren casse van Sinter Goedele.

Allen den ghenen die dese letteren zullen zien oft

[p. 358]

horen lesen, Anthoenis Vander Noot, ende Jan Spyskens, Schepenen te Bruessele, Saluyt, met kennissen der waarheyt, doen condt dat op den dach van heden voer ons gecompareert syn in properen persoonen, de eersame ende voersienighe heeren, heere ende meester Merten Cools, Canter, Canonick ende plebaen der collegiaelder kercken van Sinter Goedelen binnen deser stadt van Bruessele, ende heer Aert vanden Heetuelde, Riddere, meesters vander fabrycken der voersechder kercken, ende hebben jnden naeme vanden voers. fabrycken bestaedt meestren Franchoysen Cobbe, zoene wylen Helmans Cobbe, goudsmit vander Coninghinne van Hongherye, Regente enz., aldaer tegenwoerdich zynde ende die bekinde daargenoemde werck van hen aanuaert te hebben. Te wetene eene zilueren casse oft pheretre vander reynder ende heyligher maghet Sinte Goedelen, patronesse der voersⁿ kercken, om die byden zeluen meestren Franchoysen gemaect te wordene, jnden vueghen ende opte conditien hyer naeuolghende.

j. Jnden jersten es byden voersⁿ. fabryckmeesteren geseet ende vercleert, hoe dat zij ter begheerten des selffs mr. Franchoys hadden doen maecken een patroon van houte, wesende een stuk of vierendeel vander zeluer kassen, met een houtenen daecke daer toe dienende, om daer nae byden voersⁿ meester Franchoisen gemaect oft gewrocht te wordene die geheel casse oft feretre van ziluere van Sinte Goedelen voers^t, van linghde, hoogde ende breydde, naeden heysch desselffs patroons, welck patroon by tverclaren des voersⁿ meester Franchoys, goet en genoech was om daer nae de zelue geheele zilueren casse loffelyck ende constelyck gemaect ende volbracht te wordene, behaluen dat js ende opten voersⁿ patroon nyet gesneden oft geteekend en stonden diuersche dryuinghen vanden ziluere totter voersⁿ cassen dienende, de welcke de zelue

[p. 359]

m^r Franchoys heeft geloefft ende geloefft midts desen wel loffelyck ende zeer constelyck te dryuen, daer ende zoe behoeren zal, nae den eysch van alzulcks excellenten casse. Belouende dlaste alzoe goet en constelyck te maeckene als djerste.

ij. Voerts es by den voersⁿ fabryckmeesters ondersproken, ende byden voersⁿ mr. Franchoysen geaccordeert, dat de geheele casse volmaect wesende, nyet meer weghen en zal dan tweehondert dertich mercken ziluer eens, de welcke de voersⁿ fabrycke leueren sal tot heurer goeder staden ende belieften, waar aff de voorsⁿ mr. Franchoys hebben zal voer zyn hant, conste, arbeit ende oncost, van elcken mercke, zesse guldenen eens, elcken gulden tot twintich stuyuers gereekent. Behoudelyck dat by alzoe allet ziluer volmaect wesende meer woeghe dan de voersⁿ tweehondert dertich merck, zoe en zal de voersⁿ fabryck nyet gehouden zyn den voersⁿ mren. Franchoyse yet te gheuen oft te betalen voer tfatsoen vanden anderen ziluere meer wegende dan voers^t staet.

iij. Item zal alle tvoersⁿ ziluere dwelck de voersⁿ mr. Franchois verwercken zal, aende voersⁿ kasse, moeten wesen nyeuwer kuer geteeckent byden deekenen oft kuermeesters des ambachts vanden goutsmeden binnen Bruessele, ende geleuert worden jn trois gewichte. Maar zooverre de voersⁿ mr. Franchoys de voersⁿ kasse can loffelyck ende werckelyck volmaecken, met tweehondert mercken ziluers, soe hebben de voersⁿ fabryckmeesters den zeluen geloefft ende gelouen mits dezen, te gheuene, voer een beschinck boven den voersⁿ loon van de twee hondert mercken ziluers, als voere twee hondert karolus guldenen ten pryse als bouen, ende daerenbouen voer elck merck ziluers dat de voersⁿ casse min weegt dan twee hondert merck, zesse rinsguldenen ten prijse voers^t. Maar by alzoe

[p. 360]

men de zelue casse nyet en zoude loffelyck ende werckelyck connen volmaecken met twee hondert merck, zoe en zullen de voersⁿ fabryckmeesteren nyet gehouden zyn den voersⁿ meesteren Franchoyssen tegheuen de voersⁿ twee hondert guldenen voer een beschinck, maar zullen den zeluen mr. Franchoyssen gheuen ende doen betalen voer elck merck zilvers, min weghende dan de voersⁿ twee hondert dertich merck, zesse guldenen eens, voer zyn jndustrie, om de zelue casse zoe licht te mackene alst moghelyck wesen zal. Item es ondersproken dat de voersⁿ fabrycke zal moeten becosten allet houte werck dwelck de zelue mr. Franchoys den scrynmaecker zal ordineren om de casse van binnen te vullen met houte.

iiij. Item zoe verre beuonden wordde by eenighe hen des verstaende, dat aende voersⁿ. casse by den voers. mr. Franchoysen te maeckene, eenighe faulten waeren als meswracht wesende, soe zal de zelue mr. Franchoys de zelue faulten moeten beeteren, byden voers. fabryckmeesteren daer toe versocht wesende, binnen den drye naeste maenden, oft zullen jn gebreke van dyen, de zelue fabryckmeesters tzelue moeghen doen maecken ende beeteren, by eenighe constenaers vanden goutsmeden ambachte, die welcke dezelue fabryckmeesters daer toe verkiesen zullen, tzy van binnen oft buyten Bruessel, ten coste ende laste van den voers. mren. Franchoyse.

v. Item en zal de voesrⁿ. mr. Franchoys nyet meer soudueren moeghen verwercken aende voers. casse, dan na rechte conscientie, ende naeden heysch vanden wercke behoiren zal.

vj. Item zal de voers. mr. Franchoys alle de vyzen, met hunne buysen daermen de voersⁿ. casse mede vestighen zal, moeten maecken van yser tzyner coste.

vij. Item de voersⁿ. casse voldaen wesende jn manieren

[p. 361]

voers^t., zullen de voersⁿ. fabryckmeesters de zelue casse moeghen doen visiteren by eenighe constenaers des voersⁿ. ambacht vanden goutsmeden, tzy van binnen Bruessel oft uuyt andere steden, daert hen gelieuen zal, om te weten oft hy de voersⁿ. zesse guldenen voer elck merck voer den loon, arbeyt, conste ende oncost daer aene verdient heeft oft nyet; ende zoe verre beuonden worde dat aen tvoersⁿ werck nyet zoe vele verdient en waere, zoe zal de voersⁿ. fabrycke gestaen midts den voergenoemden mren. Franchoyssen betalen voer elck merck zoevele als de voersⁿ visiteerders, naede rechte conscientie zullen verclaeren min daer aene verdient te zyn. Maer by alzoo byden zeluen visiteerders vercleert worde, dat aen elck merck voer de hand oft loon meer verdient waere, zoe zal nochtans de zelue fabryck gestaen betalen voer elck merck zesse guldenen der munten voers., zonder meer. Tot welcken voersⁿ. cassen hebben de voers. fabryckmeesters by heeren Joosen vander Schueren priestere, clerck der zeluer fabrycke, doen leueren den voersⁿ. mren. Franchoysen, hondert vierendertich merck, vyff onchen ende tweleff ende een halff jnghelschen ziluers, waer aff de vyventwintich marck en vyff onchen waeren volbracht ende byden zeluen mren Franchoysen daer voere ontfangen, gecommen wesende vander cassen die te voeren gemaect was, waer aff de voers. fabryck nyet schuldich zyn en zal dan voers. mren Franchoysen yet te betalene, voer tfatsoen, noch en zal dezelue meester Franchoys voer tzelue fatsoen nyet moeghen eysschen. Item want de zelue mr. Franchoys de hondert ende neghen merck vanden voers. ziluere maer en ontfanghen en wilde voer ouden kuer, midts der soudueren daer aene wesende, als meswracht wezende, gecommen zynde vande voersⁿ. cassen, soe hebben de voers. fabryckmeesters den zeluen

[p. 362]

mren. Franchoysen doen betalen om tzelue te bringhene tot nyeuwen keur, dryenviertich rinsgulden tweleff stuyuers j. Ende want de zelue mr. Franchoys zeyde dat te nauwe oft nyet genoech en was, soe hebben de voers. fabryckmeesters den zeluen mren. Franchoysen beloefft ende belouen hem midts desen, tzelue te doen betalen, te wetene totter sommen van vyuentwintich guldenen munten voers. zoe verre de zelue mr. Franchoys de voersⁿ. casse loffelyck ende proffytelyck als voersⁿ. staet, volbracht heeft ende leuert ende andersins nyet. Ende om te voldoene alle dat voers^t. staet, zoe hebben de voersⁿ. fabryckmeesters jn den naeme als voere voer hen ende heure naecommelinghen inde voersⁿ. officie den voersⁿ. mren. Franchoysen Cobbe daer voere gesedt ende verbonden teenen zeeckeren onderpande, alle der voers. fabrycken goeden, beruert ende onberuert, vercreghen ende te vercryghene, waer die beuonden zullen worden oft geleghen zyn. Ende de voersⁿ. mr. Franchoys heeft jnsghelycx totten voldoene desselffs den voersⁿ. fabryckmeesters totter zeluer fabrycken behoeff ontfaende gesedt ende verbonden teenen zeeckeren onderpande alle zyne goeden, haue ende erue, vercreghen ende te vercryghene, waer die beuonden zullen worden. Belouende de voersⁿ. partyen jn beyden zyden malcanderen hyer off waerschap ende altoes genoech te doene, al sonder fraude ende argelist. Ende oft jnden zeluen mren. Franchoysen naemaels eenich gebreck beuonden worde jnt voldoen van desen contracte metter leueringhe vanden ziluere ende andere betalinghe daer aene hanghende, soe zyn daer voere borghe gebleuen, Jan Baers, zoen wylen Mertens Baers, ende mr. Victor van Coelen, chirurzyn, zoen wylen Robbrechts van Coelen, ende elck heurer een voer al die geloefft hebben allet gebreck dwelck de voersⁿ. fabrycke eenichsins ten och-

[p. 363]

uyne van des voersⁿ. staet, zoude moeghen lyden te voldoene. Ende daer voere hebben zy ende elck heurer een voer al den voergenoemden fabryckmeesteren tot behoeff voersⁿ. gesedt ende verbonden teenen zeeckeren onderpande alle heure goeden, eyghene ende have, vercreghen ende te vercryghene, jn wat plaetsen die geleghen zyn, gelouende ende elk heurer een voer al, hen tot behoeff voersⁿ, daer aff waerschap ende altoes genoech te doene op datter jet aen gebrake. Ende de voersⁿ. mr. Franchoys heeft zynen voergenoemde borghen daer aff beloefft tontheffene ende van allen coste ende lasten costeloos ende schadeloos te houdene, verbindende hen daer voere oyck teenen zeeckeren onderpande alle zyne goeden, eyghene ende haue, vercreghen ende te vercryghene, gelouende hen daerop oyck waerschap ende altoes genoech te doene op datter yet en gebrake. Jn oirconden van welcken dinghen hebben wy Schepenen bouengenoemt onse zeghelen dezen letteren doen aenhanghen. Gegheuen jnt jaer onss heeren duysent vyffhondert ende vyffenvyfftich, op den derthiensten dach der maent van Augusto. Onderteekent P. Boschuercken.

Ende opden rugghe vanden zeluen staet gescreven: Gevonnist onder P. Boschuercken iij^a Julij anno xv^e ende lxij. Jnd^a sub F. Baren iiij Octobris xv^el xij. Jnd^a sub F. Baren iij^a Augusti 1571.

Gecollationneert ende beuonden accorderende met zynen originalen gesegelt met twee uuythangende segelkens.

By my

Jan Le Begge priestere, Notaris apostolyck ende jmperiael by den Raede van Brabant geadmitteert.’

1573.

Is Frans Cobbe er in gelukt volgens de voor-

[p. 364]

waarden hem voorgeschreven voldoende af te maken, daar valt aan te twijfelen, vermits wij op den rug der voorgaande oorkonde het volgende lezen:

‘Daerna te weten opten xxiij^en February xv^c lviij. heeft de voirs. Cobbe goutsmit noch gepasseert condemnatie voluntaire tot behoef vander fabrycke, onder Boschverken Septembris xxxij^o.

Men weet hoe in Maart 1793, gedurende drie dagen de Sinte Goedelenkerk onteerd, verwoest en geplunderd werd door het goddelooze Fransch gespuis: niets werd er gespaard; de relikwien der heiligen werden met minachting rond den tempel geworpen; maar ongetwijfeld zoo verre gingen die booswichten niet met het ontrukte goud, zilver en gesteenten, 't geen meestal hun heiligschendige buit werd.