Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 7
(1894)– [tijdschrift] Dietsche Warande–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 617]
| |
Dichtkunst, letteren.
| |
[pagina 618]
| |
Die hoochmoedicheyt regneert overal,
Dat is den loop des werelts dal:
Doet mij goet ic doen quaet,
Helpt mij op ic helpe u neder,
Eert ghij mij ic schend u weder.
Dat hij ook een vijand was van ongerechtigheid, van bedriegers en aftroggelaars, moge blijken uit het volgende: God zegene mij huiden voor neghenrande luiden:
Voor een wouckeraer ende een jode,
Voor eenen bailliu ende zijnen bode,
Voor eenen medicijn ende eenen chirurgijn,
Dat zijn alle zesse quade christijn;
Principael voor eenen heere officiael,
Dat es de quaetste van altemael.
Procureuis ende advocaten
Die weten allen mans goeden raedt,
Alzo langhe als de buidel open staet.
So wie van desen neghen hem wachten can
Die es ter werelt een salich man.
Om alzoo, onder anderen, van de procureurs en de advocaten te spreken, moest De Neve, die met hen in gedurige betrekking stond, wel de ervaring hebben opgedaan, dat de handelwijze van sommigen hunner te wenschen overliet. Zijn levensregel was: Haut u reine,
Kent u cleine;
Van wien dat zij
Weest bedect
Ende onbevlect,
Zo zidi vrij.
Ook uit de volgende berijmde spreuken zal men zien dat hij de menschen en hunne gebreken op zijnen duim kende: Veel gheweten en de niet beleeft,
Vele gheven daer men niet weder en gheeft,
Vele ackeren daer men niet en saijt,
| |
[pagina 619]
| |
Vele saijen daer men niet en maijt,
Vele gaen daer men dicwils sneeft,
Vele pijnen daer men gheenen loon en gheeft
Vele belghen daer men hem selven paijt,
Die dit doen, dincken mij verdraijt.
Altoes stenen ende gheen tijt hopen,
Altoes breken ende gheen tijt cnoopen,
Altoes zot ende gheen tijt vroet,
Altoes quaet ende geen tijt goet,
Altoes mild ende gheen tijt nauwe,
Altoes loos ende gheen tijt ghetrouwe,
Altoes tachter ende gheen tijt te vore,
Dit volck dynct mij al verloren.
Niemant mijden noch niemant wijcken,
Niemant verkiesen noch niemant ghelijcken,
Niemant volghen noch achter noch voren,
Niemant betrouwen noch niemant willen hooren,
Niemant ghelooven dat hy seyt,
Niemant raet vraghen watter in leyt,
Niemant miden noch niemant sparen,
Dit volck wilt al vuylic varen.
Meer vertheeren dan men can ghewinnen,
Meer borghen dan men can gheinnen,
Meer beghinnen dan men can ghemaken,
Meer verdelen dan men can gheraken,
Meer coopen dan men can betalen,
Meer scanden verwerven dan eere behalen
Meer mesdoene dan men can verzoene,
Dat es al volc van groene.
Elckeen gheloeven van dat hij seyt,
Elckeen volghen van dat hij pleyt,
Elckeen ontdecken dat hij weet,
Elckeen in allen dinghen even breet,
Elckeen doen dat hij hem jan,
Elckeen teeren dat hij can,
Elckeen gheven over mate
Zelden doet men daar an bate.
Hier en daar treft men ook aardige toespelingen aan op namen en zaken, als b.v.: | |
[pagina 620]
| |
Alle Betkens die zijn goet,
Alle Barbelkins die zijn zoet,
Alle Jannekins die zijn vroet,
Alle Brigitten die zijn gaij,
Alle Truijkens die zijn fraij,
Alle Aechten die zijn laij,
Alle Maijkens die zijn snel,
Alle Grieten die zijn fel.
Alle Callekens clappen wel,
Alle Tannen die zijn fijn.
Alle Christinen dryncken geern wijn,
Alle Neelkens altijts blijde zijn,
Alle Amelkens zijn hoechmoedich,
Alle Lippinen zijn clouck en spoedich,
Alle Josinen zijn sachtmoedich,
Alle Rosinen zijn ghevoughelic,
Alle Lievin zijn ghenoughelic,
Alle Grijlen zijn behaghelic,
Alle die van den vrauckins willen zijn ghepresen
Die laeten heur altijts die overhandt wesen.
Wil men een staaltje van zijne Fransche verzen? Wij kiezen het volgende uit, waarin de toestand der stad Gent na de beruchte kastijding harer inwoners door Karel V (1540) wordt afgeschetst. Gand a changé haultesse en petitesse,
Son bien en rien, sa valeur en maleur,
Son faict en plait, sa finesse en simplesse,
Son ris en cris, sa liesse en tristesse,
Son heur en sueur, son ardeur en froideur,
Si que sa perte et poindante rigeur
Sentiront ceulx qui aincores sont a naistre.
Depuis mil ans ni roy, duc ni conte
Ne misrent Gandt en aussi basse lame
Que l'empereur de quoy je vous conpte,
Car il leur a baillé si bien leur compte
Qu'il ij apperra iusques a rendre l'ame,
A peu de sang espandre et peu de flamme;
Furieux flammens sont seignez et finez:
Les gras oyseaulx sont tousjours desplumez.
Of het in 't handschrift voorkomende klaaglied der | |
[pagina 621]
| |
gevallene vrouwen van De Neve is, meenen wij te mogen betwijfelen. Wij bepalen ons, kieschheidshalve erbij, de eerste en de laatste strophe af te schrijven: Wy meyskens net, schoon geblancket,
Die gherne vreucht antieren,
Wy zijn verplet in Venus bancket,
Niemant en wilt ons vieren.
Dat heeft gedaen.
Ons cussen, ons lecken, ons boerden, ons gecken,
Ons drincken, ons schincken, ons roupen, ons wincken,
Het cost ons zoo menigen traen:
Voor cort jolijt een lanck verwijt,
Ons vreucht die mach haest vergaen.
Princeskens fier, gent int bestier,
Die noch zijt maechdekens reyne,
Wacht u van 't vier der liefde hier
Ende slaept noch vrij alleyne,
Ende wacht u doch
Van cussen, van lecken, van boerden, van gecken,
Van drincken, van schincken, van roupen en wincken.
Weest eerbaer in uwen gront;
Wie anders doet, ic make u vroet,
Het zal u berouwen terstont.
Eén enkel stuk, uit de pen van De Neve of uit die van den eenen of anderen Waschen rederijker gevloeid, willen wij onzen lezeren nog mededeelen. Het is een referein, dat namens de Goudbloem van St.-Nicolaas voorgedragen werd te Hulst, den 29n Mei 1567, - voor de geschiedenis der rederijkkamers dezer beide steden des te belangrijker, daar wij niet gelooven dat er over dit letterfeest tot hiertoe iets werd bekend gemaakt. | |
1567.
Dit was vertoecht ende figuerlic bewesen,
Zo elc mach lesen hier rethoryckelic
Van florette flores binnen Hulst gepresen
Up den XIX van meye zeer blyckelic.
| |
[pagina 622]
| |
O werlt, wie men hoechmoedich ziet triumpheren,
Zonder achterdijncken up Gods straffinghe zwairlic,
Met svleesch begheerte wellustich, zonder cesseren,
Die de vruchten des doots can generen
Ende trooneren als princesse vruchtbairlic.
Uwe zeven kinderen zeer vermairlic,
Die hij, o werlt, tot uwen dienste heeft gebaert,
Van u beghinsel, jae, ende die claerlic
Zeer van u verheven zyn uut vieregher aert,
Dat zijn die zeven dootsonden, waermede beswaert
Es u conscience vrouch en laete.
O werlt, werlt, met haer doch niet meer en paert,
Al belooft zij u te bringhen tot hoghen staete;
Zijt vreezende Gods plaeghen die tuwer onbate
Daghelicx op u commen int gemeene
Deur onghehoirsaemheit, want bij redene ende mate
Die den oirspronck wel besocht de plaghen zijn cleene.
Was Lucifer, den prinche der inghelen blyckelic,
Om zyn hoeverdie niet uuten hemele gesmeten,
sGhelycx, o werlt, ghy die u verheft zeer ryckelic,
Zult ooc vernedert wesen, dats autentyckelic,
Al zyt ghy deur hoghen moet stout en vermeten.
David, vierich zynde tot oncuischeit gebeten,
Was van God den heere gestraft zeer zaen,
Maer zyn mesdaet bekennende heeft hem gequeten,
Daervoren heeft hem God barmherticheit gedaen.
Moeste de ghierighen rycke des heeren straf niet ontfaen,
Die zyn ziele niet gaf met groot verbliden?
Gy, werlt, die op uwen quaeden wille blyft staen,
Waeromme u God sal vermalediden,
Ghy, die den geest Gods partye zyt tot allen tyden,
Al zyt ghy gegeesselt totten naecten beene,
tEs u scult, tblyct, en het moet beleden:
Die den oirspronck wel besocht de plaghen zyn cleene.
Ghy werlt, de prophete ghetuicht wel tuwen meshaghe,
Wee u, die om brassen en suipen smorghens vrouch opstaet,
Om gulsicheit te bedriven van daghe te daghe,
Waer deur Gods thorn vermeerdert, twelc ic beclaeghe,
Want den armen benauden ghy doen niet gaede slaet,
Gramscap, ghescil dicwils deur uwen quaeden raedt,
Waer deur bedreven wort menich faict moirdadich;
Nidicheit ryc ooc vint den selven graet,
Dat den eenen broeder den anderen onghestaedich
Tot schande, jae ter doot brynct, onghenaedich,
| |
[pagina 623]
| |
Deur haet ende nyt, zoot daghelicx wort bevonden.
Traecheit trect ooc de menighe onberadich
Van uprechte liefde, des wel om orconden,
Maer zeer haest bereet om quaet te vermonden.
O werlt, dit zyn uwe valsche leeringhen onteene,
Al zy dy benaut belast in desen stonde,
Die den oirspronck wel besocht de plaghen zyn cleene.
Ghy valsche werlt, God en cans niet langher gelijden
Uwe ongherechticheit, als die verhoedde.
Daerom compt u hedent den benauden tyt bespringhen
Met vele felle plaeghen om u te bedwingen,
Te wetene met hongher, dieren tyt en groete armoede.
Den capitein Mars compt ooc tot uwe ontspoede
Om u te vernielen met fortsich ghewelt,
Met dat sweert der wraken, noyt argher roede,
Daer deur komen brant stichten en moirden int velt.
Insgelycx deur scattinghe wort ghy oic gequelt
Met die gheessele der benautheit fel ende wreet;
Sterfte heeft u oic subitelic gecnelt
Met den strael, genaempt donsienlycke doot, zeer heet,
Dien tleven benemen sal wyt ende breet.
O werelt, om u twyffelachticheit crycht ghy delle te leene,
Al zyt ghy gecastyt, zoot blyct met clair besceet:
Die den oirspronck wel besocht de plaghen zyn cleene.
Prinche.
O bedrieghelycke werlt int gemeene sonder sparen,
Ghy en durft niet vraghen deur tyts benauwen,
Waer den tijt van vreden mach zyn bevaren,
En of ghy hem niet meer en sult anscauwen,
Dat die benautheit der plaghen den moet doet verflauwen,
Yae, dat pays, welvaert, trauwe es uut den lande.
Ghy opgeblaesen werlt, dit condt ghy al brauwen,
Dat den tyt van vreden grootelicx tot uwer scande
Dus derlic gevonden zyt tot elcx onghehande,
En ten zy dat kennisse de zonden omwaecke,
So moet ghy ghebonden bliven als dom vaillande.
O werlt, dits voor u een beclaeghelicke sake,
Bekeert u in tyts, naer Ezechiels sprake,
Doet penitentie, vermurwet dat herte van steen,
Want al hoirt men deur tribulatie roupen wrake,
Die den oirspronck besocht de plaghen zyn cleene.
Jan de Neve overleed den 31n December 1568 en werd in de dorpskerk van St.-Pauwels ter aarde besteld. |