Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 7

[p. 135]

Dichtkunst, letteren.
Karel Stallaert. †

Sedert de uitgave der November-aflevering 1893 en onder het afdrukken van dit Januarinummer verloor de Dietsche Warande haren verdienstelijken medebestuurder, den algemeen vereerden letterkundige Karel Stallaert, werkend lid en onderbestuurder der Koninklijke Vlaamsche Academie.

Wij weten geen beter middel hem onzen lezers nader te doen kennen dan door de woorden van zijnen meest vertrouwden vriend Th. Coopman, eveneens werkend lid van genoemde Academie, op ons verzoek geschreven, hier weder te geven.

Red.

Onze betreurde vriend, Karel-Frans Stallaert, zag het levenslicht te Merchtem, den 23ⁿ September 1820. De liefde voor de aloude landstaal zat hem in 't bloed; want reeds had zijn grootvader ze op eene niet gansch onverdienstelijke wijze in dichtmaat beoefend.

Zijn eerste leermeester was de dorpsvicaris, zijne

[p. 136]

eerste school die van Turnhout. In het Klein Seminarie te Mechelen bekwaamde hij zich tot hoogere studiën en stond er aangeschreven niet alleen als een uitstekend leerling, maar tevens als een vurig vlaamschgezinde; 't was immers daar, dat hij Conscience's eerstelingen las, Willems' Belgisch Museum doorbladerde en, naar 's mans eigen getuigenis, zijne vroegtijdige liefde voor de moedertaal met geestdrift sterkte aan onzen nooit volprezen Reinaert De Vos.

Het moet ons dus niet verwonderen dat de jongeling, bij zijne aankomst in de Lovensche Alma Mater, al spoedig de genegenheid verwierf van hoogleeraar David, wiens lessen hij volgde. Hier dichte hij zijn proefstuk De Dood van Karel den Goede, waarmede hij onder de eerste leden van het taalminnend studentengenootschap Met Tijd en Vlijt werd opgenomen.

Hij werkte met lust en mocht zich eene schoone toekomst droomen.

Maar helaas! daar trof hem, na een jaar philosophie geleerd te hebben, een onverwachte zware slag. Zijn vader overleed in 1838, en vader was de eenige steun der familie! Vaarwel, rechtsgeleerdheid of geneeskunde! Met benepen hart pakte de bedroefde en beproefde zoon zijne leerboeken samen, drukte weenend de handen van prof. David en toog de wereld in. Op de schouders van den 18jarigen jongeling drukten voortaan heilige plichten. Hij zou ze vervullen met moed, zonder ooit eenige klacht te slaken, met bewonderenswaardige toewijding.

Op die wijze verstreken tien lange jaren, gedurende dewelke Stallaert achtereenvolgens werkzaam was op een handelskantoor, beambte in eene spoorwegmaatschappij en in openbare besturen. Doch, te

[p. 137]

midden van die weinig gunstige omstandigheden, begaf de lust voor de studie hem nooit. Hij was en bleef een overtuigd medekamper voor de Dietsche taalbelangen.

In lateren dag heeft Stallaert vaak met weemoed teruggeblikt naar die tien jaren welke hij als verloren beschouwde voor de wetenschap; maar met des te meer erkentelijkheid den man herdacht, dien hij als zijn reddenden engel beschouwde en tot zijn laatsten levenssnik als een tweeden vader heeft vereerd: die man was de waalsche, doch vlaamschgezinde voorzitter van het Brusselsch gerechtshof, wijlen onze taalgeleerde Delcourt, door wiens voorspraak hij werd aangesteld tot archivaris van de burgerlijke godshuizen der hoofdstad.

Delcourt mocht fier zijn op zijn jeugdigen vriend; want reeds in 1850 werd Stallaert bekroond door de Maatschappij IJver en Broedermin te Brugge, met zijne ‘Verhandeling over den staat der kunsten en wetenschappen in België onder Philips den Goede’; hetzelfde jaar door de Koninklijke Belgische Academie met zijne ‘Mémoire sur l'instruction publique en Belgique au moyen-âge’. En nu verschenen zonder verpoozen in de tijdschriften geleerde taal- en geschiedkundige opstellen van zijne hand, zoodat het staatsbestuur, zijne groote verdiensten erkennende, hem het ambt van leeraar der nederlandsche taal in het Athenaeum van Brussel opdroeg en daarna hetzelfde ambt in de militaire school.

Twintig jaren lang heeft hij die zending trouw en met iever vervuld, strooiende zaden van burgerdeugd en vaderlandsliefde in het hart der jeugd, tegen vooroordeelen in, eerbied wekkend voor 's lands verongelijkte taal.

[p. 138]

Voor zijne leerlingen schreef hij Cours de langue flamande, waarvan het 1^e deel niet minder dan 11 uitgaven beleefde; zijne Leesoefeningen voor de Jeugd werden 12 malen herdrukt.

In 1852 had Stallaert de eerste hand gelegd aan zijn merkwaardig boek: ‘Geschiedenis van Hertog Jan den Eerste van Braband en zijn tijdvak’. Het verscheen eerst in 1859.

Uit de inleiding blijkt ten overvloede hoe zedig de betreurde ontslapene was, hoe ernstig hij zijne taak als geschiedvorscher opvatte, hoezeer hij met hart en ziel èn de waarheid èn zijn volk liefhad.

Dezelfde geest spreekt ons uit al zijne overige talrijke werken die hem het lidmaatschap verwierven van het Historisch Genootschap van Utrecht, de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leiden, de Vlaamsche Bibliophilen en tal andere geleerde genootschappen.

In 1873, ten gevolge eener borstkwaal, bij de vervulling zijner ambtsplichten getroffen, werd hij als leeraar op rustgeld gesteld.

Doch het uur der rust kon nog voor hem, den mild begaafde, niet aangebroken zijn; want weldra zien wij hem met meer vuur dan ooit het verleden onzer voorouders, hunne gewoonten en zeden opsporen uit oude oorkonden en charters; vergeten en verloren parelen opdelven uit de oude letterkundige schatten onzer taal.

't Was Stallaert niet te doen om eerebewijzen of volksgunst. Hij werkte in stilte, bewust van het goede dat hij stichtte, overgelukkig als hij nu en dan uit Noord of Oost, van eenen gevierden geleerde, zonder dat iemand het wist, een woord van oprechte hoogschatting ontving; voor het overige niets anders

[p. 139]

wenschende dan door zijn voorbeeld jongere krachten tot navolging op te wekken tot eer en heil van onze taal en onzen stam.

Zijne laatste levensjaren zou hij besteden aan het bewerken en drukvaardig maken van zijn sedert 1850 voorbereid Glossarium van verouderde rechtstermen, kunstwoorden en andere uitdrukkingen, uit Vlaamsche, Brabantsche en Limburgsche oorkonden, en waarvan de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leiden, door de bemiddeling van Professor Mathias de Vries, de uitgave zou bezorgen.

Hoe Stallaert het waagde zulk reuzenwerk aan te vatten op reeds gevorderden leeftijd, kunnen alleen zij begrijpen die wisten hoe eenvoudig zijne levenswijze was, hoe mannelijk vast zijn betrouwen op eigen kracht, hoe immer frisch zijn geloof in de toekomst, hoe kalm en groot zijne berusting in den wil van God.

Ziedaar, in korte, zeer onvolmaakte trekken het verhaal van zijn zwoegen en sloven, de schets van zijn waardig leven.

Zijne werken zullen den geleerde tot een blijvend gedenkteeken verstrekken, maar zijne nagedachtenis zullen wij eeren, als die van een doorbraaf en doorgoed man, van een ridderlijk wezen wiens rein gemoed, in den strijd voor schoonheid, recht en waarheid, zelfs niet eens bevlekt werd door eene onedele gedachte.

Stallaert heeft op aarde vrede gesticht.

In vrede moge hij rusten!

Th. Coopman.