Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 6

[p. 133]

Schilder-, etskunst, enz.
Iets over aarden-schilderwerk,
door H. Biegelaer.

Te veel is er gewis nog niet geschreven over die schildermanier. En toch, behoort zij tot de langlevende kunstfamiliën - de bouwen beeldhouwkunst - die de eeuwen kunnen trotseeren. Zelfs het muurschilderen (fresco) der Ouden heeft zijn besten tijd gehad, vooral voor de Noordlanden; immers, het is daar op den duur niet bestand tegen de lucht. En wat bleef er over van de schilderkunst der Oudheid? Waar vindt men nog een schilderwerk van den tijdgenoot der grootste beeldhouwers en bouwmeesters, Apelles? Hoe beroemd was zijn naam, die uit verre eeuwen tot ons is overgekomen! Van zijne werken is echter sinds lang geen spoor meer te vinden. Hoe zijn manier van schilderen moge geweest zijn, het is treurig en maar al te waar, dat ons uit het verleden slechts de naam tegenstraalt van zulk een fonkelende star aan den kunstenaarshemel.

Bij uitzondering zijn de schilderwerken op de wanden van gangen en vertrekken, uit den eersten

[p. 134]

tijd van 't Romeinsche keizerrijk nog bekend geworden; en te Herculanum en Pompeji (verwoest en daardoor voor de nageslachten bewaard) zal men zich behooren te haasten, de schilderingen weg te nemen, omdat ze anders dra zullen verkleuren, onder den invloed van daglicht, lucht en wisselingen der weersgesteldheid. Wel blinken nog schitterend Rafaël's en Michel-Angelo's muurschilderingen. Maar, bestaan sommigen, bijv. het ‘Laatste Oordeel’, nog in werkelijkheid? Meer dan eens hertoetst en overgeschilderd, vertoont het van het oorspronkelijk werk niet veel meer dan den vermoedelijken aanleg (de compositie)! Hoe jammerlijk is 't in dat opzicht ook gesteld op 't kasteel te Fontainebleau, met de fresco's der galerij van koning Frans I, en te Parijs met die van het kerkgebouw S. Germain l'Auxerrois. Reeds heeft men hieraan te hulp moeten komen, hoe goed ze ook verzorgd waren, en hoezeer van betrekkelijk jongen tijd. Wat blijft er over van vele werken, waarop het zegel van het machtig genie van groote meesters werd gedrukt?... Ten minste niets meer van hun schildermanier.

Ware velerlei werk, in de manier, die even schoon als nieuw mag heeten, van Barbotine, uitgevoerd, dan zou men het nog na eeuwen voor zich hebben, zooals het voort kwam uit het brein en de hand der meesters.

Met beleid toegepast, zou die schildermanier, als duurzamer en frisscher van kleur dan de olieverf, deze kunnen vervangen. De oude olieverfschilderingen, die alsnog aan den invloed van tijd en andere omstandigheden weerstand boden, zijn ongeveer vijftig eeuwen jonger dan de Chineesche pagoden, met hare nóg oorspronkelijke kleuren; terwijl menige

[p. 135]

olieverfschilderij reeds zwart is geworden, breekt, scheurt, en het voortbestaan slechts verschuldigd is aan de goede zorgen en de uiterste inspanning van hen, die belast zijn met de bewaring. De Chineesche (hetzelfde geldt van de Japansche) monumenten - waarvan sommige ouder jaarteekening hebben dan de Egyptische piramiden - kunnen getuigen van het lang leven der schilderingen op in 't vuur gebakken en geëmailleerd leem (porselein). Het kunstwerk wordt door dat émail beschermd tegen den invloed van weêr en wind. Het zoogenaamd ‘faiencewerk’, op pagoden, vazen, borden en schotels, beelden en groepen blijft eeuw in, eeuw uit; breken kan het, maar dan bestaan toch nog de stukken en brokken, waarin, op nieuw aan elkaar gehecht, de geschiedenis kan gelezen worden van den tijd, toen die voorwerpen zijn vervaardigd. Dát kunnen de scherven getuigen, die van tijd tot tijd worden gevonden, met behoud niet alleen der teekening, maar ook der kleuren.

Laat ons eens aannemen, dat de pagoden en tempels van Oost-Azië, die zoo opvallend bewaard bleven, en nog tot de nageslachten zullen spreken van overoude tijden - dat ze beschilderd waren door kunstenaars, als die der Vlaamsche en Hollandsche scholen, die, even vaardig als talentvol en natuurgetrouw, voorvallen en gebeurtenissen uit het dagelijksch en maatschaplijk leven, krijgstafereelen te water en te land wisten weertegeven - welk een schat van bouwstoffen zou men dan hebben tot opbouw der vervallen geschiedenis dier gewesten, ja zelfs van die der wereldgeschiedenis.

De kunstenaars der hooge Oudheid stonden echter nog op een te lagen kunsttrap, om heel veel

[p. 136]

meer natelaten dan wanstaltige figuren van menschen, dieren, afgoden enz. voor ons vaak raadselachtige, onverklaarbare monsters. Het is eene aansporing te meer voor het thans levend geslacht, in de Oude en Nieuwe Wereld, waar zoovele middelen der kunst ter beschikking staan, te zorgen, dat verre nageslachten niet te vergeefs vragend en vorschend behoeven terug te zien naar ons tijdperk, om zich met juistheid te kunnen voorstellen, hoe onze maatschappij er toch wel uitzag, hoe ons uiterlijk en innerlijk leven geweest is. De kunstschilders kunnen daarvoor zorgen, als zij óók op gebakken aardwerk, in stede van altijd op hout óf doek schilderen.

Op ruime schaal van de Barbotine gebruik makend, is de nieuwe manier (procédé) gevonden. Zij munt uit door degelijkheid van toon en fraaiheid van kleur boven de glasachtige kleuren der gewone plateelschilderingen, en behoeft in niets onder te doen voor de fraaiste olieverfschildering; terwijl de andere manieren van schilderen op gebakken aarde, óf doen denken aan de gewone waterverw, óf aan 't eenvoudig porseleinschilderen. Zoowel de massieve, als de doorschijnende en ‘geglaceerde’ tonen en de toetsen der olieverf worden verkregen door het aanwenden der Barbotine. Zoodat al de hulpbronnen van het schatrijke olieverfpalet daaraan onbeperkt ten dienste staan.

Van de bekwaamheid der kunstschilders hangt daarbij alles af. Zij dienen de zaak grondig te kennen.

Het is van algemeene bekendheid, hoe Barbotine de gelegenheid, om zijn nieuwe manier aan het oordeel der kunstenaren en aan dat van het

[p. 137]

‘groote publiek’ te toonen, na ongeduldig wachten, aangreep met beide handen. Op eene Parijsche wereldtentoonstelling moest een paneel worden beschilderd van vijftien meters lengte, op acht hoogte, tot versiering van den ingang naar de uitstalling der ‘établissements des fayences’ van Creil en Comp. Barbotine werd uitgenoodigd om, in de eerste plaats, het leem en de materialen der fabrieken te Montereau te beproeven, met de vrijheid om over alle hulpmiddelen aldaar te beschikken. Hierdoor was hij in staat proeven te nemen van nieuwe vindingen, zonder meer te twijfelen aan dezer deugdelijkheid.

Men weet hoe hij boven aller verwachting slaagde, met het bedoelde plateel-, bak- en schilderwerk, met jachttafereelen op tegels van gewonen vorm geschilderd, met alle kleuren van het palet.

Al bevat de kunst van tegelschilderen nog wel geheimen, zooals bijvoorbeeld de kunstschilder Kuytenbrouwer die beoefent, die geheimen bestaan alleen in 't vervaardigen der tegels en het vervenbereiden. Maar de manier, waarop men plateelschilderingen en óók schilderijen maakt, behoeft geen geheim te wezen voor kunstschilders, voor ‘dilettanten’ en voor het ‘groote publiek’. Ieder schilder en zelfs ieder leek, die meer of minder goed met het penseel kan omgaan, kan vrij spoedig leeren, hoe hij 't moet aanleggen om zijne scheppingen op gebakken aarde te brengen, in plaats van op doek, papier enz.

Met gom en water worden de kleuren vloeibaar gemaakt en behandeld als gewone dekverf. In de keuze van den vorm der tegels is men vrij, óók van de grootte tot binnen zekere gren-

[p. 138]

zen: men neme den gewonen, vierkanten vorm van tegels, samengevat in een raam of lijst, óf platen van één tot twee meter lengte en hoogte en 1 tot 2 cent. dikte, die buitengewoon sterk zijn en slechts kunnen breken door een zwaren val, of het schokken van een zwaar werktuig.

Is dit niet veel belovend voor de kunst?

Rome.

(Slot volgt.)