Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 4

[p. 363]

Nederlandsche en andere oudheden.
Laureys van Papenbroeck, de vader van Pater Daniël genaamd Papebrochius.
Geslachtsboom, rijmwedstrijden en huisboek,
door J.F. Kieckens, S.J.
(Vervolg.)⁽¹⁾

Liedeken op de wyse ‘Mars ce grand Dieu des alarmes’.

Silvanen ende Naiaden,
Nimphen alleghaer,
Deurwandelt eens die paden,
Ghy sult vinden daer
Int midden van tgroen,
Een nieuw plantsoen
Van een alsoo schoonen maecht
Die nu bladeren draecht.

Apollo vervolchden vierich
Daphne seer playsant,
Maer als dees maecht goedertierich
Haer verwonnen vant,
Riep sy seer belaen
Haren vader aen.
Doen veranderden dit dier
In eenen Laurier.

(1) Zie D.W. 1890 bl. 107, 170, 491. - 1891 bl. 189.

[p. 364]

 

Phoebus siende hem ter stede

 

Van syn lief berooft

 

Nam de bladers en daer mede

 

Heeft verchiert syn hooft;

 

Daer naer syn trompet

 

En pylcoker net,

 

En den boom ghebenedyt

 

Voor doen en altyt.

 

 

 

Van den Lauwerboom besonder

 

Leest men wiet versmayt

 

Dat den blicxem en den donder

 

Hem zeer luttel schayt.

 

Dies Angustus bloodt

 

Een tacxken ter noodt

 

Als den blicsem overquam

 

In syn handen nam.

 

 

 

Hier deur hielen d'ou romeynen

 

Desen boom soo weert

 

Dat sy haere capiteynen

 

Die met vier oft sweert

 

Den vyant rebel

 

Had verwonnen snel

 

Met Lauwers hebben gecroont

 

En alsoo gheloont.

 

 

 

Princhen wilt dan eer bethoonen

 

D'Lauwerboomken rondt,

 

Want binnen tbosch noot soo schoonen

 

Boom gegroyt en stont.

 

Syn groenheyt en ieucht

 

Virtuyten en deucht

 

Hout hy recht deur dach en nacht

 

Met vred' en eendracht.

Eindelijk treffen wij in het handschrift nog een laatste rijmfeest aan, en dit op het oogenblik dat de oorlog herbegonnen was; daarvan getuige dit

Sonet.

Int midden van tramoer dat Mars voortstelden quaet
In het brabants quartier, is ons van Geel gesonden

[p. 365]

 

Een chaerte waer in dat een vrage wert ontbonden

 

Ons vragende aldus waer aen sal men, hoet gaet,

 

Alderbest een goet mensch kinnen vroech en laet.

 

In viermael seventhienen moest sulcx syn bevonden.

 

Oock te bewercken noch den regel tdyer stonden

 

Die den werelt dient comt in des Heeren haet.

 

Van vyff clauskens een Liet de Bremblomme ter eeren

 

Naer deze wercken dry haeckten de goede heeren.

 

Dies ick met dander sont al naer het geelsche pleyn,

 

De wercken die ghy hier, soot u belieft moocht lesen.

 

Den arbeyt wert versoet, want dry pont ten naer desen

 

Creech ick voor hoochsten prys van tweede Refereyn.

Deze prijsuitreiking had plaats den 16 Mei 1622. Mislukte zijn eerste Refereyn en zijn liedeken daarbij, Laureys mocht zich getroosten, want hier uit blijkt dat het niet aan liefhebbers ontbrak:

‘Menigerhande blommen
Van verre en van naer
Syn nu tot Geel gecommen...
T'Violierken is mede
Uut ionsten versaemt
Uut de Antwerpsche stede.’

Op welke oorlogsfeiten Laureys hier zinnespeelt als hij spreekt van het ‘ramoer dat Mars voorstelden quaet in het Brabants quartier’ dat kunnen wij niet voor zeker aanwijzen, vermits Laureys er het tijdstip niet bijvoegt. In dit jaar 1622, belegerde Spinola vruchteloos Sluis, en het was toen ook dat Maurits van Nassauwen bij overassing zich meester wilde maken van Antwerpen, 't geen door de gebeden van Anna-Maria van den H. Bartolomeüs belet en afgekeerd werd.

Dit zelfde jaar getuigen ons de archieven dat Laureys met voorspoed zijne familiebelangen voortzette: ‘Laureyse van Papenbroeck clerk van den ouden cleercoopers ambacht alhier, koopt rent op 1 huys

[p. 366]

Lombaerde vest.’ Deze werd den 11 Mei 1623 afgelegd.

In 1623 ‘Laureys van Papenbroeck, Laureyssone wijlen koopt 1 rent op de stad’. Weinig later kocht hij er nog eene andere.

Den 29ⁿ April gaf hij rente op een huis, het Schaekberd, Vrijdagmarkt, en in 1626, op een huis, Lombaarde vest: dit huis behoorde dan aan Adriaan Dembry, beeldsnijder.

In 1626 was Laureys 41 jaren oud en hij had dan reeds sedert vier jaren gedacht aan trouwen met een brusselsch meisje, maar deze, zoowel als hijzelf vroeger, had rijpelijk overwogen of het haar roep niet was het kloosterleven te omhelzen. Eindelijk nam zij het besluit van Laureys' hand te aanvaarden; wij zullen hierna zien in welke omstandigheid. Maria Marissael was de naam van zijne verloofde, met welke hij trouwde in 1627 op den dag aan de H. Drievuldigheid toegewijd. Vóór zijn huwelijk of misschien ook daarna, bij gebrek aan gelegenheid om naar prijs te kampen, verzette Laureys zich met het opmaken van twee grootere dichtstukken. Het eerste is de vertaling van het Boek der Wijsheid: van elk hoofdstuk (er zijn er 19) maakte hij eenen zang van 9 tot ir strofen. Het tweede bestaat in de vertaling en berijming van den 50^en Psalm van David. Elk vers werd tot een geestelijk lied uitgebreid, zoodat het werk, 19 liedekens van 7 strofen bevat.

Wij vermoeden dat, getrouwd zijnde, hij met fierheid dikwerf de aandacht van zijn kinderen moet getrokken hebben op het menigvuldig tinnen huisgerief dat op zijne schabben pronkte, als bewijs van de lauwers die hij met rijmen plukte.

Het overige van het Handschrift bevat het Kronijkdicht van zijn huwelijk; 't is een oprecht familieboek

[p. 367]

(livre de raison) dat wij hier gansch mededeelen, omdat, indien wij ons niet bedriegen, tot hiertoe geen werk van dien aard. in 't vlaamsch werd uitgegeven.

III.
Acrosticon op den componist ende syn huysvrouw
Ende Cronycdicht haerlieder houwelyck.

(1^o Gelegenheid van dit gedicht.)

Laestmael op eenen tyt, ick mij tot rusten voechden,
Als ick gelegen was, het welck mij wel genoechden,
Viel ick terstont in slaep, en droomden soo ick mocht.
Rethorica die quam tot my, alsoo my docht,
En sprack: wel vrindt, ghy syt, en waert altyt voor desen
Neerstich in myne const, en suldy nu niet wesen
Sorchvuldich voor u selfs? ras, ras, maect een gedicht
Van u en u buysvrou, daer ghy met bringt int licht
Al tgeen u is geschiet, voor ende na u trouwen,
Namentlyck dach en laer, dat meest weert is t'onthouwen.
Pertinentlyc, maect oock, sprac sy, dat elcke een
Aen dierste letters van u regels int gemeen,
Perfectlyck spellen mach u lieder beyder namen.
En soo sy dit woort sprack, verdween sy na tbetamen.
Niet lang sliep ick als my dit visioen verliet,
Bepeysende mij wat, op t'geen my was geschiet.
Riep terstont om pampier, pen en inct daer beneven.
Om reden die my dwonck, heb ick int dicht geschreven
Eerst dees geschiedenis, en int vervolg hier naer
Comt van ons houwelyk, den tyt, dach ende iaer.
Maer eerst ende voor al, moeten wy eer bewysen,
Als schepper van den al, Godt die ons al moet spysen,
Ryck in almogentheyt, milt ende liberael,
In benedictie goet, te gevtn principael
Aen diet van hem begeert, met ootmoedich verdeeren,
Meer gevende dan wy van hem connen begeeren,
Aen hem roepen wy dan, dat hy ons doch verleent
Rust, vred' en salicheyt, die syn deur echt vereent.

[p. 368]

 

In al ons doen ontsluyt syn schatkiste der gaven

 

Soo veel alst hem belieft, vermeedert onse haven,

 

Syn benedictie geeft aen ons kinders, dat wy

 

Als Olyfplantkens goet, rondom ons tafel bly

 

Eens die mogen aensien, tot syn eer en gelyck

 

Laet opwassen in deucht, oft haelse in syn ryck.

(2^o Bereiding tot het huwelijk van Laureys met Maria Marissael)

Naer dat ontrent vyf laer den tyt was overstreken
Dat men eerst had begonst van ons houwlyck te spreken,
Dwelck doen niet voort en ging, mits dat sy, dit noteert
Tot houwen niet seer wel en was geresolveert,
En al was ick geheel tot haer persoon genegen,
Mits dat haer wooning was te B.usselen gelegen,
En myn, in dese stat, was ick daer in ontrieft.
Maer theeft ten lesten Godt den heer alsoo belieft
Dat sy ter feesten van haer neve is gecomen,
Ende doen heb ick die occagie waergenomen,
Soo op de feest, daer ick ook was als een te meer,
Wy spraken met malkaer, ende voorts noch met eer
Menige reys by een quamen tot recreatie;
Alleynkens raeckten ick soo in haer goede gratie,
Dat ick in dierst van Mey myn sake soo veer dreef,
Als men Sesthien hondert seven en twintich schreef,
Dat ick het Ia woort creech, met een minlyc verclaren
En den achtsten dach Mey ben ick mede gevaren
Naer Brusselen om als goede kinders correct
Haer ouders te voldoen, in haer eer en respect.
En deed' aen hun tversoeck doen, naer de oude seden,
Soo dat wy sanderdaechs, in huys ondertrou deden.
Voorts wert geordineert, te trouwen dertich mey.
Ondertusschen quam ick weder naer myn contrey
En scheydden van de bruyt, nochtans niet al te geeren.
Hier synde acht oft thien dagen om myn affeeren,
Dacht in myn selven wat ick haer best schryven wou
Op dat sy altemet op my eens dencken sou,
En tot tytcortingh schreef ick desen brief seer veerdich,
Want een getrou vriendin is alle eere weerdich.

(3^o Brief van Laureys aan zijne verloofde.)

Aen haer, haer die verdint meer in prysing dan

lck schryven niet alleen, maer oock verdencken can.

Eerbare, voorsichtige, deuchtsame princepael,
Discreet en wys Iouffrouw Maria Marissael.

[p. 369]

 

Desen dint eerst op dat u kennelyk sou wesen

 

Dat onse overcompst is wel geluct in desen,

 

En u moyttens en ick noch wel te passe syn.

 

Ten tweeden tot een groet aen u, o weertste myn,

 

Die ick hertgrondich groet en wensche, daer beneven,

 

Welvaert en veel geluck die my geluck cunt geven.

 

Ick seynd u dese groet, maer bragt se wel soo lieff.

 

Dit schryvende spraeck ick: gaet o geluckich brieff,

 

Geluckich, want ghy sult genaken hare handen,

 

De lypkens oock indyen den mont brect uwe banden,

 

Van haer die my ionck hert naest Godt, diet is bekint,

 

Boven al datter is seer trouwelyck bemint.

 

Hou trouwich ick U min, ghy moegelyck sult vragen:

 

Soo trouw' dat ghy alleen syt alle myn behagen,

 

Soo trouw' dat ghy alleen sult wesen mynen al

 

Tot dat ons tegen danck die doot doen scheyde sal.

 

Soo trouw' nog eens dat ick U ionst niet wou verliesen

 

Om een princers voor U oft coningin te kiesen.

 

Vraecht ghy wat ick bemin, ick minne uwe schoont,

 

Maer meerder uwe deucht die in U siele woont.

 

Ick min de suyverheyt van alle uwe leden,

 

Ick min de suyverheyt van uwe cuyssche seden,

 

Ick min de straelkens van Uwe min vol soetheyt,

 

Maer meer de straelkens van U ingeboren goetheyt.

 

Ick min t'besayt aenschyn met bloskens naer tbetaemt,

 

Maer meer de bloskens van U eerbaerheyt en schaemt.

 

Ach woonplaets van myn hert, ach adem van myn leven,

 

Ach sielken van myn siel, die my myn wensch ontgeven,

 

Op U bouw ick myn hoop, al ander ick veracht,

 

Ghy syt myn meeste vreucht, by dagen en by nacht.

 

Gheeft ghy nu soo veel vreuchts aen my van U gescheyden,

 

Och wat sal syn als wy vereent syn met ons beyden!

 

Doen ghy my gaeft u trouw, gaeft ghy my dmeeste van

 

T'geen ick naest Godt alleen ter werelt wenschen can.

 

Hoe soettens sullen wy dan minnen deen den andren!

 

Hoe soettens sullen wy dan leven met malcanderen!

 

Siet toch elck seggen sal het: wat geluckich paer!

 

Siet hoe wel passen sy deen op dander te gaer!

 

Siet hoe bevallich sy aen ander menschen leeren

 

Int houwelyck te saem vrindelyck te veikeeren!

 

Dit en meer t'onsen lof elck seggen sal als ghy

 

U troulyck in echt hebt verbonden met my

 

Godt neem ick tot getuych dat ick noyt iet sal laten

 

Dat aen ons welvaert, eer en salicheyt can baten;

 

Godt neem ick tot getuych dat ick met geen ter aert

 

Dan maer alleen met U en wensch te syn gepaert;

[p. 370]

 

Godt noch eens tot getuych dat ick met U ten laesten

 

Tracht naer ons salicheyt en van ons even naesten:

 

Hier toe is grootelycx myn hope deur U deucht;

 

Den tyd verbeyd' ick tot voldoenning van ons vreucht.

 

Te wyl ick beyd' laet dit tot een gedenck U wesen,

 

Te wyl ick beyd', wilt dit dicwils met aendacht lesen;

 

Leest dit tot seker merck van ons begonst verbont.

 

Ic cuss U witte hant. Vaert wel en blyft gesont.

 

By hem die U dienaer in allen U versoeck

 

Is en blyven sal Laurens van Papenbroeck.’

(4^o Antwoord van Maria Marissael.)

Als sy den brief nu had ontfangen en gelesen,
Soo en wilden sy niet soo ondanckbarich wesen,
Maer schreef antwoort terstont, met eenen geest reael,
Waeraf dat hier veivolgt het inhout principael:

Seer wel beminde vrint, uwen aengenamen brief
Heb ick ontfangen wel. Tis my om hooren lief
Dat ghy noch syt gesont. Ick ben ooc van gelycke
In goed' gesoitheyt noch, dank Godt van hemelrycke.
Ick en hebbe oock niet willen blyven in fout
Van t'antwooiden, en eerst, om dat ghy weten sout
Hoe dat my uwen brief wel is ter hant gecomen,
En om U t'wenschen oock veel gelucx t'uwer vromen,
Soo veel gelucx als ick, sonder eenich cesseren,
Voor my selven souw connen gedesireren.
Voerder soo maect ghy my inwendich heel beschaemt,
Want ghy my geeft voorwaer meer titels dant betaemt,
Aengesien dat ick ben soo weynich tdeser spatie
Versien van eenighe alsulcken goede gratie.
Dan ick hope daer by dat U gelieven sal
Te syn gecontenteert met tgene my voor al
Van Godt hier is verleent, en tgene my daer tegen
Noch gebreect, deur tgebet wel can worden vercregen.
Tis my seer aengenaem dat ghy U meeste vreucht
Schept in myn suyverheyt en diergelycke deucht.
En daerom soo laet ons Godt dancken ende loven
Dat hy ons heeft geiont, deur syn goetheyt van boven,
Datter twee by een, deur des houwelycx bant
Sullen comen van een ymeur ende verstant.
Hier mede sal ick U en saterdach verwachten;
Tvalt my verdrietich hier, dus wilt U dan toch trachten

By my die U vrindin sal blyven princepael

Nu en tot inder doot Maria Marissael.’

[p. 371]

(5^o Hun huwelijk te Brussel)

Hier mede ick hier en sy dier den tyt passeerden
Tot dat saterdach was die ick seer wel noteerde,
En voer naar Brusselen weer daer ick op dyen dach
Noch was eer dat men wel de avont steire zach.
Naer den loop van dat iaer wast rechts, soot quam by desen,
Sanderdaechs den feestdach van Sinxen hooch gepresen;
En acht daghen daer nae, soot voren was gheseyt,
Op den dach van de heylighe Dryvuldicheyt,
Alst groote kermis was tot Antwerpen playsant,
Werden wy t'saem vereent deur des houlycx bant;
En ons trouden een heer die op dat selve pas
Pastoor van Sint Cathlyn en oock lantdeken was;
Den dienst der missen, hooch bequaem voor alle saken,
Dede haeren heer oom Pastoor van Vissenaken,
Tot haer ouders in huys daer een capelle stont.
Twee ot dry daghen lanck hiel men de feest goet ront.
Donderdaechs so ben ick weder van daer ghescheyen
En quam veur thuys om oock een maeltyt te bereyen
En soo de nieuwe vrouw te heeten willecom,
Daer ick al myn confreers toe heb ghenoot, en som
Van myn kennisse al daer ick was in ghehouwen,
En eenighe van haer vrienden, soo mans als vrouwen;
Sommighe ghebueren, den tweeden dach daer by
Daer me passeerden noch eenen dach twee oft dry,
En doen stelden wy ons als als huyshouwende lieden.
Ick gaf haer over al het heeten en ghebieden
Dat een goed vrouw toecompt die d'eer is van den man.

(6^o Geboorte van Daniel, 1628.)

Hier in soo droech sy haer soo wyslyck als men can
Ghevinden eene vrouw die leeft in haeren tyden.
Eendrachtich leefden wy, t' was om sien een verblyden.
Ende naer dat de maen, die snachts het licht voortbringt,
Den aertbodem seer wyt had negen mael omringt,
Heeft Godt belieft deur syn goetheyt seer ongemeten
Te verleenen een vrucht, ons aengenaem te weten:
In diaer achtentwintich, den seventienden meert,
Savonts ten half uer thien, de maene seer expeert
In teecken leo stont, op een vrydach verkoren,
Soo is ons eerste kint naer veel weedom gheboren.
Sanderdachs ist ghedoopt ende kersten ghedaen
In ons lief vrouwkerk, van heer Estricx, plebaen,
En oock onsen pastoor, want hyt tsamen bedinden;
Coster, Gillis van Hal, soomen noch souw bevinden.

[p. 372]

 

Synen peter die was onsen schoonvader siet,

 

Daniel sir Jacops, daer men tkint Daniel naer hiet;

 

Iosyna Papenbroeck, myn zuster, daer beneven,

 

Heeft het als rechte peet over de vunt gheheven⁽¹⁾.

(1) Wij hebben vruchteloos trachten te weten waar in 1628 Laureys woonde en, vervolgens waar Daniel geboren werd. Als vergoeding vinden wij waar die groote geleerde van 't tweede jaar van zijn leven werd opgebracht. Dit doet ons kennen de ‘Goedenisbrief door den ambtman, in favi van Laurent van Papenbroeck en Maria Marissael... 1 huys, met 1 stuk erve daerneffens Zuidw. 17½ voet breed, in de Oude Lombaerd strate, lestmael aen den gesaisisseerden Otmaer Van Ommen’ Op de vrijdag markt had den 28ⁿ September 1629 Loys van Hove dit goed gekocht, maar op 16ⁿ November, onder notaris L. Van den Berge, stond hij zijn koop af aan Laureys van Papenbioeck, voor de koopsom van 153 guld. rent, of 2448 guld. capitaal. De akte van verkoop gedaan in 1675 door Maria-Cornelia. zuster van P. Daniel van Papenbroeck, laat ons zien dat het ‘stuk erve daerneffens Zuidwaerts’ aan Laureys gediend had om zijne woning te vergrooten. Het werd gekocht door Anna Extricx Zie hier de beschrijving: ‘1 huys met 1 stuksken erf daerneffens nu oock betimmert, hebbende 4 nedercamers, ceucken waschhuys, hofken, Oude Lombaertstate palende Adv. Karel Gabry huysen was noordw. nu Willem Lunden en kinderen Jans van Goeden, achter westw. aen t' godshuys van der Z ckerliê erve was... Mits eene som kapitaal betaeld en eene rent van 312 gl. 10 st.’ Zoo de verkooperster tot half meert de huur er bleef van tiekken, is het zeker dat zij het zelf alsdan niet meer bewoonde Dit huis is hedendaags in het bezit van H. Notaris Du Mont Het heette eertijds ‘den Soeten Naam Jesus’. Aan den dubbelen spustoeloopende bovengevel, onderscheidt men terstond, links, het door Laureys bijgebouwde, van het eerstbestaande deel dezer woning, die heden den nummer 16 draagt Geene verandering is ei geschied, behalve in het ‘hofken’ 't welk door een nieuw gebouw deels verminkt is geworden. In 1765 werd dit huis de eigendom van Adriaan Blinckvliet en Cath Jos. Janssens. In de achteplaats, links, een schouwtafereel door Jan-Joseph Horemans vervaardigd. toont ons beide echtgenooten omringd van hunne kind ren Gansch deze plaats is met bloemkransen en 8 fraaie op doekgeschilderde médaillons versierd die wellicht door den zelven schilder gemaakt werden. (Zie over dezen schilder het uitmuntend werk van M.F. Jos. Vanden Branden: Geschiedenis der Antwerpsche schilderschool, bl. 1189-1192)

(7^o Wedstrijd te 's Hertogenbosch, 1628.)
Balade opte navolgende.

Een weynich tyt daer naer, ick ontfing en vernam
Een stichtbaer Caert' die uut Shertogenbossche quam
En van de Passiblom al omme wert ghesonden,
Inhoudende: ‘Solveert ons Vraegh' met goed vermonden,

[p. 373]

 

Waerom denckt den Mensche soo weenich op de Doot?

 

Ruert vryelyck schriftuer en exempels minoot

 

Tegen den thienden dach van Julius met crachfen;

 

Ten thienen voor den noen sullen wy elck verwachten.

 

Stelt vier mael sesthien noch totten regel beraedich:

 

Syt niet mistroostich Mensch, want Godt is ghenaedich’

 

Dit was het inhout meest van de Caerte lofbaer

 

Die ick voldede met de wercken die hier naer

 

Volgen tot twee toe, denkende int beghinnen

 

Ten minsten eenen prys onder soo veel te winnen.

 

Maer Iacop Iacopssen, die hunnen hooftman was,

 

Schreef eenen brief aen my daer ick aldus in las:

 

‘Weet vrint hoe dat wy hier u wercken met verlangen

 

Onder seven van u camer hebben ontvangen.

 

Dan syn ontboon' geweest by onse Magistraet.

 

Daer synde, hebben sy ons gethoont een placcaet

 

Dat van d'Infante quam. verbiedend' alle teesten.

 

De wercken allemael moesten wy, droef van geesten,

 

Draegen op het stathuys daer sy gebleven syn.

 

Soo dat wy onze feest noch op desen termyn

 

Niet en mogen voldoen. Hier mede reverencie,

 

Wenschen u al met ons geduerige patiencie’

 

Anders en heb ick sint van de feest niet verstaen,

 

Doch even wel de moet die is geeren gedaen.

(8^o Dichtstukken naar s'Hertogenbosch gezonden.)
Refereyn.

Onder al de loosheyt die den vyant gevonden
Ofte oyt heeft ghebruyct, om den mensche in sonden
Te doen vallen en vast daer in thouden onvroet,
Is wel d'eerst en d'meeste dat hy hem t'aller stonden
⁺ Het gepeys beneemt van dat elk eens sterven moet;
Want daer en is geen saeck die meerder crachten doet
Ter werelt inden mensch, om hem altyt te wachten
⁺ Van sonden en het quaet te laien en doen t'goet
Als te hebben altyt de doot in syn gedachten.
⁺ Siet hoe inden begin tserpent willende trachten
Om ons eerste ouders, Adam en Eva bloot,
Te doen sondigen en t'gebot Godts te verachten,
⁺ Quam en sprack tot hun: ghy en hebt geen stervens noot,
Maer sult als goden syn, dies sy deden dexploot
Dwelck noch de oorsaeck is dat wy catyvich leven;
Ende den mensch die denkt soo weenich op de doot
⁺ Om dat deur Adams val d'natuer soo is gebleven.

+ Hebre. 9.

+ Psal. 33.

+ Gene. 1.

+ Gene. 3.

+ Solutio.

[p. 374]

 

⁺ Schichten en slagen swaer diemen in tyts siet comen

 

Die quetsen dus te min, want met een cloeck vervromen,

 

Oft men stelter hem toe, oft men ontwyck so iet.

 

Nu, wie is hier den mensch, niemanden uutgenomen,

 

⁺ Die leven sal oft leeft, en in tyts niet en siet

 

De doot en haeren schicht, want wat datter geschiet,

 

Tcompt al op sterven uyt, het preeckt al even seere.

 

Gaet men opt kerkhof maer, daer en bekent men niet

 

⁺ Wie sterck was oft cranck, wie knecht ofte wie heere.

 

Wy sterven al en als water wy meer om meere

 

⁺ In daerde vallen, siet de doot en slaet niet mis.

 

Nochtans al sien wyt al, men denckter om niet eere

 

Voor de doot en is ons op de lippen ghewis.

 

Cort smenschen daghen syn, al schynt dat wonder is;

 

⁺ Dleven vergaet als roock, den draet wort afgeweven.

 

⁺ Waerom soo weenich denckt den mensch schynende fris?

 

Om dat deur Adams val d'natuer soo is gebleven.

 

 

 

⁺ Och had Cayn, eer hy synen broeder vermoorden,

 

Op sterven eens gedacht, gelyck het wel behoorden,

 

⁺ En die ten tyde noe leeffden vol ydelheyt,

 

Eer dat sy Godt den heer soo menichmael verstoorden

 

En dat het water had de werelt overspreyt;

 

⁺ En dien van Sodoma, daer Loth wert uutgeleyt

 

Eer dat sy metten vier soo straffelyck verginghen;

 

⁺ Chore ende Dathan, met Abiron bereyt

 

Om Moyses te weerstaen, eer sy de straf ontfinghen;

 

En die van Gabaa, eer sy alsulcken dinghen

 

⁺ Deden aen een levyt en hun hebben besmet;

 

⁺ De kinders Israel, dickmael en sonderhnghen,

 

⁺ Eer sy de goden vremt aenbaden teghen wet.

 

Ten waer al niet geschiet en noch menich percket

 

Soude den mensch ontgaen, dat de doot altyt neven

 

Hem gingh in syn gedacht. Maer, lacen, twort belct

 

Om dat deur Adams val d'natuer soo is gebleven.

 

prinche.

 

Wel is waer, dees note sal bitter syn om craken;

 

Nochtans behooren wy na t'vaderland te haken

 

Daer men sonder dees doot niet bekomen en can,

 

Die oorboorlycke is om aldaer te gheraken.

 

Dus doch op sterven denckt, want het leven volgt dan,

 

⁺ En al waer men Sampson dier soo veel verwan,

 

⁺ Gedeon, Iosue en meer ander van dezen,

 

David victorieus, ende daer by een man

 

⁺ Oprecht nae s'heeren hert, ende van hem gepresen,

+ Gregor. Homil. 25.

+ Psal. 88.

+ B. Prosper: in senten:

+ 2 reg. 14.

+ Iob. 14.

+ Iacob. 4.

+ Gene. 1.

+ Gene. 6.

+ Gene. 19.

+ Nume. 16.

+ Iudic. 19.

+ Ierem. 32.

+ Nume. 25.

+ Iudic. 4.

+ Iosue.

+ 2 regu. 16.

[p. 375]

 

⁺ Salomon wys soo elk aen syn schriften can lesen,

 

⁺ T'sterven is t'sekerst dat ons te gebeuren staet,

 

⁺ T'vonnis is van den heer op alle vleesch geresen,

 

⁺ Al dat van aerde is weder tot aerd vergaet.

 

⁺ Ghedenct u uutterste, dat is den besten raet

 

Die van den wysen man den mensch hier is gegeven,

 

Wel wetende dat hy sulcx weenich gade slaet

 

Om dat deur Adams val d'natuer soo is gebleven.

 

 

 

Hovt recht devr.

+ 3 regu. 3.

+ Ber: in Serm.

+ Eccle. 41.

+ Eccle. 40.

+ Eccle. 7.

Refereyn.

⁺ Een toevlucht der armen is den heer der heeren,
⁺ Ghenade doende al die haer tot hem bekeeren,
⁺ Dus, o broeders, syt vroom en toont hem dancbaerheyt,
⁺ Want nae syne grootheyt, diet alle doet vermeeren,
⁺ Is syn genaed met hem self in syn schapen weyt.
⁺ Een verlosser is hy, staende altyt bereyt
⁺ Om te rechten die ligt en die valt vast te houwen.
⁺ Salich is hy die van syn hope niet en scheyt
⁺ En die in hem betrout, met een vast betrouwen.
⁺ Dat eeuwich leven heeft en sal namaels aenschouwen
⁺ Syne ryckdommen groot, daer elcx herte na haect.
⁺ Synen wil is dat wy alle salich syn souwen
⁺ En dat elck tot kennis van de waerheyt geraect.
⁺ Comt alle ghy wie dorst, dwaeter des levens smaect,
⁺ Deur de hope verblyt ende hout u beraedich,
⁺ Aen Christus met wie ghy levendich syt gemaect;
Syt niet mistroostich, mensch, want Godt is genaedich.

⁺ Werpt u sorgh in Christus, laet hem u toevlucht wesen
⁺ Die voor ons allen is gestorven en verresen;
⁺ Denckt hy slaet en geneest, alles verduldich lyt.
⁺ Wert lob daeromme niet van den heere gepresen
⁺ Die altyt seyd': den naam Godts sy gebenedyt.
⁺ Want al ons leven siet en is maer eenen stryt,
⁺ En die volheerdich stryt die sal de croon ontfangen.
⁺ Die hier met tranen sayt sal vrucht op synen tyt
⁺ Mayen met vreuchden groot, en syn betraende wangen
⁺ Sal Godt afdroogen soet en hem daer na omhangen
⁺ T'cleet der gerechticheyt, wit, suyver ende claer,
⁺ In dnieuw Iherusalem, vol hemelsche lofsangen,
⁺ Daer min als eenen dach sal wesen duysend jaer.
⁺ Vreest niet, oft twyffelt niet aan Godts beloften, maer
⁺ Wanneer de droefheyt u als een worm moordaedich
⁺ Therte doorcnagen wilt, neemt dan dees woorden waar:

+ Psal. 9.

+ Iacob. 5.

+ Isai. 41.

+ Eccle. 2.

+ Ezech. 34.

+ Dani. 6.

+ Psal. 144-145

+ Psal. 32.

+ Iere. 17.

+ Ioha. 6.

+ Ephe 2.

+ 1 Thim. 2.

+ Idem.

+ Isai. 45. Ap. 2.

+ Rom. 12.

+ Eph. 2. Col. 2.

+ Psal. 54.

+ 1 Cor. 5. 20: 14.

+ Iob. 5. Ose. 6.

+ Iacb. 5. Iob. 42.

+ Iob. 1.

+ Iob. 7.

+ 1 Thim. 2. 4. Es. 2.

+ Psal. 126.

+ Isai. 26.

+ Apoc. 7.

+ Isai. 61

+ Apoc. 21.

+ Psa. 89. 1. Pet. 3.

+ Isai. 41.

+ Prov. 15.

+ Eccle. 38.

[p. 376]

 

Syt niet mistroostich, mensch, want Godt is genaedich.

 

 

 

Waerom mistroostich syn, waerom tgemoet van binnen

 

⁺ Soo vol droetheyt geperst dat het schier crenct de sinnen?

 

⁺ Ist om dat u u hert berispt en wioegt van quaet?

 

⁺ Wat heeft men Caym wreet daermede al sien winnen?

 

⁺ Ofte Achitopel, wordende desperaet?

 

⁺ Iudas die hem verhingh in diergelycken staet

 

En andere veel meer daer sulcx is gebleken?

 

⁺ Neen, neen, veel beter ist dat men met David gaet

 

⁺ En die van Ninve: ons schult met ootmoet spreken

 

⁺ Ghelyck Magdelena die niet en wert versteken.

 

⁺ En den sone die al syn goet had omgebracht,

 

⁺ Want aan sheeren goetheyt en sal het noyt gebreken.

 

⁺ Syn bermherticheyt is van geslacht tot geslacht,

 

⁺ t'Sondaers bekeering hy meer als syn doot verwacht,

 

⁺ t'Honderste schaepken is hy soeckende gestaedich.

 

⁺ Den heer der heyrscharen is synen naem vol cracht.

 

Syt niet mistroostich, mensch, want Godt is genaedich.

 

prinche

 

⁺ En heeft ons Christus niet gemaect tot synen vader

 

⁺ Eenen rechten toeganck, wanneer dat hy te gader

 

⁺ Allen ons sonden swaer op hem genomen heeft?

 

⁺ Hem selven gegeven, tot de binnenste ader;

 

Voor wyen anders als al dat uut Adam leeft?

 

⁺ En is hy niet, voor wye dat doot en vyant beeft,

 

⁺ Een vader die syn kmt boven al is gedachtich?

 

⁺ Die bermharticheyt doet, om niet syn gratie geeft,

 

⁺ Voor offerhande kiest een bedruckt herte clachtich?

 

⁺ Die, om dat elck syn bloet soude wesen deelachtich,

 

⁺ Voor synen vader staet en thoont hem menichmael

 

⁺ Hoe dat hij is geweest van de Ioden opdrachtich

 

⁺ Ghewont, gequetst om ons misdaden princepael.

 

⁺ Hij is ons middelaar en voorspraeck soet van tael,

 

⁺ En met syn vleesch en bloet noch dagelycx versaedich,

 

⁺ Int heylich Sacrament ons siel medicmael.

 

Syt niet mistroostich, mensch, want Godt is genaedich.

 

 

 

Hovt recht devr.

+ Eccle. 33.

+ 1 Ioha. 3.

+ Gene. 3.

+ 2 Regu. 17.

+ Math. 27.

+ 2 Reg. 12.

+ Ionas. 3.

+ Luce. 7.

+ Luce. 15.

+ 2 Reg. 3.

+ Luce. 1.

+ Esech. 18.

+ Math. 18.

+ Isaia. 54.

+ Ephes. 2.

+ Rom. 5.

+ 1 Petr. 2.

+ 1 Thimo. 2.

+ Hebre. 2.

+ Isaia. 55.

+ Ierem. 32.

+ Psal. 50.

+ Apoc. 1.

+ Heb. 9. 1 Joh. 3.

+ Math. 27.

+ Isaia. 53.

+ 1 Thim. 2. Heb. 9. Ioh. 3.

+ Rom. 8.

+ Math. 26.

(9^o Slecht en goed nieuws: nederlaag; geboorte van Jan-Antoon, 1630.)

Balade waer by dat vervolgt wort hoet gaet

Tgene voor deze twee voorgaende wercken staet.

Den gever van den al, de weter der secreten,
Den Godt, den goeden Godt die noyt en sal vergeten

[p. 377]

 

Yeder die hem betrout, wilt somtyden t'verdriet,

 

T'gene dickmael tot proeff van de menschen geschiet,

 

Gemengen met wat vreucht om de herten te laven;

 

Soo ist met ons geschiet, door syne milde gaven.

 

Want als de droefheyt had ons heit geheel doorboort,

 

Mits dat het snel gehoor de tijding had gehoort

 

Dat de voornoemde stat s'Hertogenbosch verheven

 

Was naer een lang beleg, door noot overgegeven

 

Aen onsen doot vyant die hem daer maecten sterk,

 

Den vyant van Godts eer en syn heylige kerk,

 

Een saeck die elck oprecht Catholyck mensch in desen

 

Soo seer ter herten gingh, dat Godt geclaecht moet wesen;

 

Soo creegh ick weer wat vreucht, mits ontwyffelyck sach

 

Dat myn huysvrou bevrucht bleeff en daei na gelach

 

Van eenen sone Ionck, schoon ende wel besneden,

 

Sonder eenich gebreck aan eenich lit oft leden,

 

Wanneer men dertich schreeff en sestienhondert claer,

 

In februarius, de tweede maent van diaer,

 

Den seventhienden dach, naer noen ontrent twee ueren,

 

Op quadragesima, de Maene int volvueren

 

In teecken aries, rechts voor deerste quaitier.

 

Den tweeden dach daer na ontfingt met goed'manier

 

Syn heilich doopsel goed van den Pastoor lofsame

 

Dat doen was myn heer Sweerts, hem gevende den name

 

Ioan Anthonius, al naer syn Peters raet,

 

Ian Segers onsen oom, en voor syn Pete staet

 

Te boeck gestelt deur den costei oft sijnen broeder,

 

Barbara Van Postel, de moeder van de moeder.

 

Die rechts wat quam telaet, maei in haer plaets met lieft

 

Haer suster, onse moy, tkint over vunte hieft.

 

Godt geve dat dit al ende dese memorie

 

Moet wesen tsynder eer en eeuwighe glorie.

(10^o Geboorte van Maria, 1632.)

Ontrent twee Iaer daer na heeft het den heer der heeren
Wederomme gelieft ons geslacht te vermeeren
Deur myn huysvrou, want sy met goeden spoet gelach
Van een dochterken teer, op eenen donderdach,
In lanuarius twintich dagen en negen,
Int Iaer sesthienhondert en dertich bedegen,
Des morgens voor den noen, tusschen seven en acht;
Int teecken taurus snel toonden de maen haer cracht.
Den iersten van de maent die daer na volgt beneven
Ontfinckt syn doopsel, in ons liefvrou kerc verheven,
Van myn heer den pastoor, die met een goet bestaen,

[p. 378]

 

Het lest voorgaende kint oock had kersten gedaen.

 

Den peter was den heer, myn heer Franciscus Dingen,

 

Den opper thresorier, doen ter tyt sonderlingen

 

Van het cappittel siet, en Canoninck bequaem,

 

Oock weerdich priester med'. Dese gaft tkint den naem.

 

Dat ment Maria hiet was syn begeert met reden.

 

De pete die het hieft was oock seer wel te vreden,

 

Dwelck de huysvrouwe was van den heer advocaet

 

Van Postel, onsen neef. Dan voor rechte peet staet

 

Lucretie Meuleneers, ons moytken binnen Liere,

 

Die om het quaet seysoon des tyts ende dangiere

 

Niet en quam, maer ontboot dat haer schoondochter siet

 

Soud' heffen in haer plaets, gelyct ooc is geschiet.

 

Maer alst kint had geleeft acht dagen en acht ueren,

 

Heeft Godt syn werck gewrocht en moest de doot besueren

 

Die niemanden en spaart, hoe rijck, hoe groot, hoe sterck.

 

D'lichaemken men begroeff in de Prekeren kerck,

 

In ons Liefvrouwen choor, by myn huysvrouwen vader.

 

T'geluckich sielken vloogh by d'engelkens te gader

 

Int hemels paradys, daert met een groot jolydt

 

Syn Godt, syn schepper looft, eeuwich gebenedydt.

(11^o Geboorte van Willem, 1633.)

Ende in diaer dertich dry dat daer na volghden snel,
Op eenen donderdach, den thienden van sprockel,
Ten acht uren voor noen, de maen geneycht tot regen,
Int teecken pisces stont, is myn huysvrouw gelegen,
Godt loff, van tvierde kint, d'welck tderde knechtken was,
Dat dyen selven dach, des avonts, noch belas,
Doopten en kersten deed den heer pastoor voorschreven.
Oom Baten peter was, hevet den naem gegeven
Guilelmus, soo hy hiet, en dat met meerder hert
Omdat Guilelmus dach was alst geboren wert.
De pete was, als voor, neef Van Postels huysvrouwe,
In haer schoon moeders plaets, die dat ter goeder trouwe
Begeert had soo te doen en ons ontboot wanneer
Sy had verstaen hoe dat haer peet was by den heer.
Maer oft sy wel met recht begeerich Aas in dezen
Om van een levent kint ons gevader te wesen,
Ten is soo niet gebeurt, want dit kint oock subyt
Van de doot wert verrast, dan dat wat meerder tyt
Heeft int leven geweest: twas out ontrent thien weken
Eer dat de felle doot d'ionck herteken quam breken;
Den t'wintichsten april, rechts voor de middernacht,
Syn leste snacxken gaft en vondt hem onbedacht

[p. 379]

 

Int opperste geluck, eer dat het heeft geweten

 

Wat dat de werelt is, oft eenighe secreten.

 

D'liet syn lichaemken rechts, het welck men onbelaen

 

Den derden dach daer na ter eerden heeft gedaen,

 

Geleyt int selfste graff daer dander was begraven.

 

Ten hoeft nu om geen eer, ryckdom oft goet te slaven;

 

T'heeft al dat het behoeft, t'heeft den oppersten al

 

D'welck Godt ons ionne oock als ons uer comen sal.

(12^o Geboorte van Maria, 1634.)

Als t'gheborduert tapyt van blomkens root en widt
Hem t'ontdecken begonst, niet deur eenige hidt,
Maer d'aencomen des meys, daer elck in schept behagen,
Naer t'sterven van dit kint, een laer en negen dagen,
Op eenen saterdach, te middach, dit onthoudt,
De maen in gemini ontrent dry daghen oudt,
Is, met de gratie Godts, myn huysvrouw, relyck spoedich.
Ghelegen wederom van een dochterken moedich.
Dit was ons vyfde kint, en d'wert (soo dat betaemt)
Des sanderdachs gedoopt, en Maria ghenaemt,
Van den pastoor voornoemt, heer Sweerts, zeer goed van zeden.
En om peter te syn, quam herewaarts gereden
Van Postel, onsen oom, secretaris van Lier,
En meynden zonder fout in tyts te wesen hier
Om t'kint selff in persoon over de vunt te heffen.
Maer comende by t'stat, soo gebeurdent dat effen
De poort gesloten wert, ter oorsaeck van een moort,
Soo dat het wert te laat eer hy const comen voort.
Hierom den advocaet, syn soon, deur raet van vrinden,
Ons inder noot bystont en s'vaders plaets bedinden.
De pete was d'eerbaar wedve, tdyer stont,
Wylen Peeters de Gand, Cornelia de Hont.

(13^o Geboorte van Ignaas, 1636.)

Naer d'omloop van den tyt, wat meerder als twee iaeren,
Quam myn huysvrou hier na wederomme te baeren,
En Godt diet alles schenckt, alder troost en toevlucht,
Gaff haer, naer sware pyn, een aengename vrucht.
T'was int fraytste saysoen, als de Velden leven,
Dry Iuny, voor den noen, ontrent de halff uer seven,
Sesthienhondert dertich ses, sdaechs voor volle maen
Die men int teecken van Sagittari sach staen.
Eer de Son onderging, den dach alst was geboren,
Dooptent en gaft den naem, heer Sweerts, pastoor als voren,

[p. 380]

 

Ignatius, want sulcx was ons voornemen siet,

 

Wanneert een knechtken waer, gelyckt ook is geschiet.

 

Symon Viroly, goet een Coopman tdeser stede,

 

Was Peter en daer by Maria Marissael,

 

Ons moytken goedertier, Ionge dochter loyael,

 

In geestelycken staet, Godt dienstich, weert om croonen,

 

Hieff tkint over de vunt: Godt wilt hun beyde loonen.

(14^o Verwoesting van Thienen, beleg van Leuven, 1635.)

In het voorleden Iaer, te weten dertich vijff,
Heeft ons den Heer verlost van een seer boosch bedryff
Een wreet opset van geus en frans gebroetsel samen,
Die met een groot gerucht en twee swaar Legers quamen
Om te bederven dlant en d'inwoonders getrouw,
En alt te doen dat hun Sathan ingeven souw.
Veel isser aff gedicht, gedruct ende geschreven
Daer in dit breet en lanck te kennen wordt gegeven
Alleenlyck stelden ick d'naervolghende tot eer
Van Godt en onsen Princh en ons natuerlyck heer.
T'docht my geraden dat ict' in dit boeck sou schrijven
Om dat eenichsints souw in de memorie blyven,
En dat diet na maels leest sou met een bly aanschyn
Van dit seer groot weldaet altyt Godt dancbaer syn.

Nota.

Sy deden sulck een quaet, en dat sy voor hun namen
Souw Luycefeer hem met synen aenhanck schamen.