Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 4

[p. 338]

[p. 339]

Schilder-, teeken-, etskunst, enz.
Het Testament van Simon de Vos, (1676)
door Ed. Geudens.

Simon de Vos heeft naer de const

Hem selfs hier vyt gebeelt

En tot den Armen syne ionst

Aen yeder voor gestelt;

Mits den Armen Erfgenaem maeckt

In de helft van syn goet.

K' wensch dat daerdoor V heit geraeckt

Ghy oock het selve hoet.

Hy leefden armelyck

Om met syn goet te maecken ryck

De Caemer der Armen.

Bidt Godt syn siel wilt ontfermen.

Obiit. 15. octob. A^o 1676

AEta. 73

DEZE ‘Carmina’ staan in vergulde letters, aan weerszijden van het hoofd, te lezen op het beroemde portret van Simon de Vos, door hem zelven, ir den zoogenaamden Rembrandts-trant geschilderd. Het portret werd onlangs door het Bestuur der burgerlijke Godshuizen, benevens andere meesterstukken, welwillend aan de stad Antwerpen in bewaring gegeven, om voortaan in haar nieuw Museum te prijken.

Het bevalt den schrijver dezes niet, die verplaatsing te beoordeelen, welke, tot dusverre, dikwijls van stadswege aangevraagd, doch tot heden toe nimmer gelukt was De oprichting van het nieuw Museum, waar de meesterstukken van de Godshuizen nu eene eereplaats bezetten, heeft een einde aan de zaak gesteld.

Niemand zal het in de gedachte vallen, dat het

[p. 340]

opschrift door de Vos zelven op zijne schilderij is gesteld. Maar hoe kwam het daarop? Deze vraag van betrekkelijk klein belang, als men wil, verdiende toch voor de kunstgeschiedenis toegelicht te worden.

De desaangaande navorschingen mochten dan ook op het oogenblik dat de Vos' portret naar 't Museum vertrok, een gelukkigen afloop hebben. De opzoekingen leidden tot ophelderingen over het afsterven van den beroemden vlaamschen schilder, en de omstandigheden die de Armenkamer van Antwerpen in bezit der schilderij gesteld hebben.

Uit het opschrift, weinig letterkundig gewis, maar uit een dankbaar gevoel neêrgeschreven, kan gansch de levensloop van de Vos afgeleid worden. Dat hij ‘naer de const’ zich zelven afgemaald heeft, op eene zoo meesterlijke en indrukwekkende manier, pleit reeds voor zijn talent als schilder. Zijne alom verspreide stukken, als portretten, altaartafels, bijbeltafereelen, enz. zijn zelden bewaard gebleven. Nogtans, zijn kunstkabinet bevatte niet minder dan twee honderd negentig stukken, zoo van zijn eigen palet, als van andere meesters. In de verzameling der Godshuizen van Antwerpen bevinden zich nog van hem, in S^t Elisabethgasthuis namelijk: Christus aan 't Kruis tusschen de Moordenaars⁽¹⁾; in het Zinnelooshuis: Het mystiek huwelijk van S^t Catharina van Alexandrië met het kind Jezus. Dit laatste gewrocht is, jammer genoeg, in zulken slechten staat dat het geene herstelling waard geacht wordt. Eene Aanbidding der Drie Koningen wordt ook onzen schilder toegekend, maar wij laten zulks voor rekening der schatters.

(1) Tot in 1855 hing die schilderij in 't Maagdenhuis.

[p. 341]

Het opschrift drukt verder uit dat de Vos een vroom mensch was en den Arme van Antwerpen na zijnen dood begiftigde, hetgeen hier in 't bijzonder gaat toegelicht worden.

Hoe hij schilder werd, behoort tot 's mans levensbeschrijving. Van zijnen vader, Herman de Vos, eenen Antwerpschen teerlingmaker, en van zijne moeder, Elisabeth van Oppen, had Simon een goed vermogen geërfd, dat hij door vlijt, talent en eenvoudigen levenswandel had weten te vermeerderen⁽¹⁾.

Hij stierf in drie en zeventigjarigen ouderdom, op 15 October 1676, zijnde sedert 1670 weduwnaar van Catharina van Utrecht. Zijn echt, op 23 Juni 1628, in S^t Joriskerk voltrokken, was kinderloos gebleven.

De dag zijns overlijdens is ook die, waarop Simon de Vos zijn testament deed opstellen gelijk het hierna volgt.

‘In den Naeme Ons Heeren Amen. - Den vijfthiensten October 1676’.
‘Compareerde S^r Simon de Vos constschilder alhier, mij notario wel bekent, weduwaer van wijlen Jo^e Catharina van Wttrecht, sieckelyck te bedde liggende, nochtans zijne sinnen ende verstandt wel machtich ende gebruyckende, soo dat mij notario ende den onderschreven getuijgen genoech gebleken is, welcke comparant bekende ende verclaerde dat hij uijt zijnen eijgenen vrijen wille maeckt ende ordonneert zijn testament ende ordonnantie van wttersten wille, inder vuegen ende manieren naervolgende, willende ende uijtterlijck begeirende, dat dit sijn tegenwoordich testament alleenelijck sal stadt grijpen, tsij bij forme van testamente, codicille, gifte, diemen noemt tusschen den levenden ott ter saecken des doodts, oft emmers in alsulcker wijs als iemants testament ende ordonnantie van wttersten wille naerder goederthiere geestelijcke ende weirelijcke rechten best valideren ende van weerden gehouden mach worden, niettegenstaende dat alle ende jegelijcke

(1) Z. Jos. Van den Branden, Geschiedenis der Antwerpsche schilderschool, bl. 901.

[p. 342]

de solemniteijten, die van rechts wegen daer inne behoorden onderhouden ende geobserveert te worden, hier inne niet al oft volcomentlyck en zouden wesen achtervolcht; oock niettegenstaende eeniege costuijmen, usantien, wetten, municipaele ende geschreven stadts oft landrechten ter contrarien, allen dezelve, voor soo vele die desen sijnen testamente souden mogen contrarieren, derogerende ende willende gederogeert wesen midts desen, wederroepende insgelijcx, casserende, doodt ende te niet doende alle ende iegelycke de testamenten, codicillen giften ende dispositien, bij hem voor date deser eenichssints gemaeckt oft gepasseert, voor wat heeren, hoven, wetten oft notarissen dat het zij.’
‘Inden iersten recommandeerde de voorschieve testateur sijne ziele, nu ende soo wanneer die uijt sijnen lichaeme sal commen te scheijden. Gode almachtich, fonteijn der Bermherticheijdt, den gebeden zijnre, heijliege ende gebenedijde moeder ende maghet Maria ende van allen den hemelschen geselschappe, ende sijnen dooden lichaeme der gewijder aerden, kiesende sijne begraeffenisse ten Predicheeren alhier, begeirende datmen ses weken lanck naer sijne afflijvicheijdt, alle daegen sal lesen voor sijne ziele eene misse van requiem’
‘Voorts verclaert hij testateur, dat hij erfgenaem is gebleven van allen de goederen, naergelaten bij wijlen sijne voorgenoemde huijsvrouwe zalieger, midts betaelende de legaeten, als blijckt bij testamente gepasseert voor den notaris Ketgen den seventhiensten November anno sesthienhondert ende tsestich, ende welcke legaeten hij testateur seijde betaelt te wesen, ende cominende hij testateur tot dispositie van sijne goederen, daer aff laet ende maeckt hij aen elcken staeck van zijne voorgenoemde huijsvrouwe zalieger, die hij verclaert in twee staecken te bestaen, de somme van twee hondert gul lens eens, maeckende alsoo voor de zelve twee staecken. de somme van vierhondert guldens.’
‘Item laet ende maeckt aen zijne nichte Maria ten witte zusters alhier, de somme van seshondert guldens eens.’
‘Item aen de fabriecke van Onser Liever Vrouwen kercke alhier, de somme van een hondert guldens eens ende gelycke een hondert guldens eens aen de prochiekercke van St. Andries binnen dese stadt, midts dat die⁽¹⁾ van elck vande zelve kercken sullen doen doen, naer henne beliefte, eene misse voor de ziele van hem testateur.’
‘Item aen de Parochie kercken van St. Jacobs, de Boicht ende St. Joris, elcke kercke vyftich guldens eens, op den last dat sij oock elck sullen moeten doen eene diergelijcke misse.’

(1) De kerkmeesters.

[p. 343]

‘Item aende Eerweerdiege paters van het Professie huys der societeijt Jhesu binnen dese stadt, alwaer den testateur verclaert, dat hij ende sijne huysvrouwe bestiert sijn naerde ziele, de somme van seshondeit guldens eens, recommanderende hij testateur sijne ziele in henne gebeden.’
‘Item geeft ende laet aende Eerweerdiege Patres Predickheeren, Minrebroeders, Lieve-Vrouwenbroeders ende Augustijnen, aen elck convent de somme van eenhondert guldens, midts dat elcken religieus, Prister zijnde, sal schuldich wesen eene misse van requiem te lesen voor hem testateur.’
‘Item aende Eerweerdiege Patres Capucienen, Beggaerden, Descalcen ende Minimen, aen elck convent de somme van vijftich guldens eens, oock op den last, dat elcken priester aldaer sal moeten doen een lesende misse voor hem testateui.’
‘Item laet ende maeckt aende arme Clarissen alles binnen dese stadt, gelijcke somme van vijftich guldens eens, des sullen de zelve Religieusen voorde ziele van hem testateur moeten doen een cruijsgebedt.’
‘Item geeft ende maeckt ten behoeve vande Capelle vant Hoochweerdich Heijlich Sacrament, midtsgaders aende Capelle van Onse Lieve Vrouwe inde Cathedraele kercke van Onse Lieve Vrouwe alhier, aen elcke capelle de somme van twaelt guldens eens, des sullen de meesters vande zelve capellen sijns testateurs begraeffenisse moeten vergeselschappen.’
‘Item geeft ende gunt aende Sodaliteijt vande gehouwde int voorschreven Professiehuijs vande Patres Jhesuiten, onder den titel vande Boodtschap vande Heijliege Moeder Godts, waervan den testateur verclaert een lidtmaet te wesen⁽¹⁾, de somme van vijftich guldens eens, ende daer toe eene schilderije door hem testateur gemaeckt.’
‘Item laet aenden Cnaep vande zelve Sodaliteijt de somme van ses guldens eens.’
‘Item laet ende maeckt aenden armen Cathecismus, daer broodt wordt uijtgedeijlt door de Patres vande Societeijt Jhesu, de somme van iseventich guldens eens.’
‘Item laet ende geeft ten behoeve vant Gasthuijs binnen dese

(1) In 1636, 1646, 1654, 1659 en 1668, was de Vos telkens Consultor of Raadslid bij de ‘Sodaliteit’ Een eerepost onder twee a drijhonderd leden die de Congregatie telde! Zijne voorgangers of tijdgenoten, als Marten Pepijn, David Teniers, A. Van Diepenbeeck, hadden insgelijks dat ambt bij de Congregatie waargenomen Dat zelfs de groote Rubens er roem op droeg lid der ‘Sodaliteit’ te wezen, weet iedereen.

[p. 344]

stadt, de somme van vijftich guldens eens, ende gelijcke vijftich guldens, omme wttereycken aende arme gevangenen alhier.’
‘Item wilt ende begeert datmen soo tot sijne begraeffenis als tot een wtvaert onder sijne vrinden, sal emploijeren de somme van ses hondert guldens ombegrepen naer discretie.’
‘Ende commende hij testateur hier mede ter dispositie van alle ende jegelijcke sijne andere goederen, roerende ende onroerende, haeffelijcke ende erffelijcke, gereedt gelt, goudt, silver, gemunt ende ongemunt, schulden, actien, credieten, ende gerechticheden -, alomme waer ende tot wat plaetsen gelegen, egheene over al uijtgenomen oft gereserveert, over ende boven alle wettiege schulden, kerckenrechten, voorgeroerde legaeten ende maeckagien, alle dezelve overschietende goederen, heeft de voorschreve testateur gegeven, gelaeten ende gemaeckt, geeft, laet ende maeckt midts desen, aende Aelmoesseniers deser stadt, tot behoef vande schamele huijsarmen der zelver, voor d'eene helft, ende aen sijne naergenoemde vrinden voor d'ander helft, namentlijck: aen Elijsabeth ende Catlijne de Laet, Thomas dochters wijlen, daer moeder aff was Catlijne de Vos, halve zuster van hem testateur; item aen Artus de Baen, Juliaenssone wijlen, daer moeder aff was Maijken de Laet, suster was vande voorgenoemde Elijsabeth ende Catlijne, tsamen voor eenen staeck; item aen Anna⁽¹⁾ ende Cornelia⁽²⁾ Verdussen, sijne nichten, Jans dochters wijlen, daer moeder aff was Maria de Grieff, voor den tweeden staeck; item aen de kinderen van Michiel Santus⁽³⁾ sijnen cosijn zaliger, daer moeder aff was Elijsabeth Hasselmans, vooiden derden ende lesten staeck, in de voorschreve ander helft, ende bij faulte van jemanden van hen, derzelve wettiege kindt oft kinderen bij representatie. De voorschreve testateur, de voorgemelde Aelmoesseniers, ten behoeve vanden Armen, voor d'eene helft, ende sijne voorgenoemde vrinden voor d'ander helft, daer inne alsoo instituerende ende zijnen erffgenaemen noemende, met vollen rechte van institutie midts desen.’
‘Ende opdat dit sijn testament ter behoorlijcker executie gestelt zoude mogen worden, soo kiest ende stelt hij testateur daer toe de vier dienende Aelmoesseniers deser stadt, gesamen-

(1) In huwelijk met Jan Janssens.

(2) id. huwelijk met Cornelis van Cleemput.

(3)

a)

Catharina Santus, in huwelijk met Jan Bap^a Grenu.

b)

Clara Santus in huw. met Louis Cornelissen.

c)

Elisabeth Santus huw. met Jan de Greeff.

d)

Jan Santus.

e)

Josina Santus. - Uit den staat van afrekening.

[p. 345]

derhandt ende elcken van hen besondere, hen gevende volcomen ende absolute macht, omme alles te doen t'gene eeniege executeurs van testamenten naer rechte toestaet ende betaemt.’
‘Allen t'gene voorschreven is verclaerde hij testateur te wesen sijn testament ende ordonnantie van wtersten wille, versoeckende daer aff door mij notario een ofte meer openbaere instrumenten gemaeckt te worden. Aldus gedaen ende gepasseert t'Antweipen, ten woonhuijse vanden voorschreven testateur, gestaen op d'Eijermerckt alhier, ter presentien van s^rs Gabriel vanden Bossche ende Paulus van Huckelroij, de jonge, ingesetenen deser voors. stadt, als getuijgen hier toe geroepen.’
‘Onderstondt seker marck, daer bij geschreven stondt aldus: dit is het handtteecken vanden voors. testateur, die welcke verclaerde, midts sijne groote debiliteijt vande sieckte, niet te connen schrijven.’
‘Item was onderteeckent: Gabriel vanden Bossche, Paulus van Huckelroij de jonghe, A^sius Sebille not^s.’⁽¹⁾

Onze beroemde meester maakte dus zijn testament in extremis, ‘nochtans zyne sinnen ende verstandt wel machtich ende gebruyckende’. Hij zette daaronder een wankelend, eivormig handmerk; toch had hij eene fraaie hand bezeten en teekende weleer zijnen naam met vaste en sierlijke letter. Hij stierf nog denzelfden dag. Zijn lijk werd na twee dagen ter Predikheeren-kerke bijgezet⁽²⁾.

Nog lag zijn lichaam boven aarde, toen de inventaris zijns inboedels gemaakt werd, op 16 october namelijk. Als testamentuitvoerders daartoe geroepen, besteden de Aalmoezeniers daaraan hunne dringendste zorg. Binnen twee maanden waren al de legaten uitbetaald en de schulden vereffend. Daarna zouden de meubels en de schilderijen verkocht, de massa in twee parten verdeeld

(1) Volgens de kopie in het Archief der burgerlijke Godshuizen van Antwerpen.

(2) ‘17 ditto (october 1676) 4 mesters ter begravenisse van Simon de Vos op de Eyermert, te Predickheeren te begraeven’. Boek van medegaen van lycken, in gemeld archief Op de nalatenschap van Simon de Vos werd de presentie-taks niet geheven, en om redenen.

[p. 346]

worden. De sleutel van het schilderijenkabinet bleef ondertusschen in handen van de Aalmoezeniers.

Eenige lasten van 't sterfhuis, in het testament opgesomd, bedroegen, met de openstaande rekeningen, 2974 gulden, 15 stuivers. Joos Pinson en Jaak van Utrecht traden wederzijds op namens de twee staken langs der vrouwe kant⁽¹⁾, tot het inbeuren van 200 gulden elk. Na uitbetaling dier schulden hield de Kamer van den Arme 129 gulden over. Dat maakte te zamen 3103 gulden 15 stuivers, welke som verkregen was door het afleggen van twee obligatiën tot last der Jezuïetenkloosters van Gent en van Hal. Aan de lijkstaatsie, den maaltijd, enz. werd 252 gulden besteed, die in klinkende speciën bevonden waren.

Alzoo bleef er ten bate der nalatenschap 6800 gulden beschikbaar in renten; vier huizen, waaronder den Gulden Hert, in welk huis De Vos gewoond en deze wereld verlaten had; eindelijk de eventueele opbrengst van de verkooping der meubelen en schilderijen.⁽²⁾

Met de opbrengst van den koopdag kwam het batige der successie op 20466 gulden, 11¾ stuivers. De onkosten, stadsrechten en nog eenige legaten hieraf getrokken, te weten 681 gulden, 4 ¾ stuivers, schoot er 19785 gulden en 7 stuivers over. Ten laatste was het paart

(1) Ex una: Joos Pinson (volgens notarieele acten en handteekens Pinioen en Pinion) zoon van Jan en Clara van Utrecht; Anna Pinson, vrouw Dominicus Meulders; Cathelyne Pinson, vrouw Daniel Huybrechts; Maria Pinson vrouw Daniel Pannebeckens; Gillis Pinson. 2^o Ex altera: Jacobus van Utrecht, zoon van Adrianus; Constantia van Utrecht, geestelijke dochter; Theresia van Utrecht, vrouw Frans Hertenbol; Guilielmus, Constantinus, Jan, Cornelis en Adriaan van Utrecht. Deze ongehuwde neven, met Gillis Pinson waien allen ‘uytlandig’ tijdens de likwidatie.

(2) Van ‘den Gulden Hert’ bestaat thans nog de oude gevel, onder n^r 14 der Eiermarkt. - Jos. Van den Branden, loc. cit.

[p. 347]

van den Arme 9877 gulden, 8 ½ stuivers⁽¹⁾, zoowat 29631,66 frank van onze munt, voor dien tijd⁽²⁾ want, in het begin onzer eeuwgoldt het legaat slechts fr. 17918,14. De andere helft werd verdeeld onder de erfgenamen van des testateurs kant, in het testament aangeduid.

Uit de bescheeden die deze likwidatie aangaan, is er niet veel te vernemen opzichtens het lot der schilderijen. Alleenlijk vindt men, in den staat der afrekening, dat er een konterfeitsel van van Dyck aan de erfgenamen voor 60 gulden overgelaten werd.

Veeleer moet het beroemde portret aan de Kamer van den Arme geschonken, dan wel door haar ingekocht zijn. Immers, noch deszelts verkoopprijs wordt in den staat van likwidatie, noch de aankoop daarvan in de boeken van het Armwezen aangetroffen. Slechts meldt de inventaris, zeer bescheiden, ‘een conterfeytsel van den afflyvigen’. Van de schilderijen is een bijzondere koopdag gehouden, maar de handelingen daarover zijn niet tot ons gekomen.

Toch ja, een paar regeltjes worden aangetroffen als: ‘aen derffgenamen van Simon de Vos, voor moeyte etc. in het sterffnuys gedaen... gl. 6. -’⁽³⁾. Daaruit is zeker weinig te besluiten, in betrekking met het in bezit nemen van schilderstukken door de Ailmoezeniers.

Daarentegen vindt men een spoor in het onderling testament van de Vos met zijne vrouw, gedag-

(1) ‘Ontf. uyt het sterthuys van Simon de Vos saliger die den Armen deser stadt voor de helft heeft erffgenaem gemaeckt
g. 9877. 8 ½.’
(Rekeningen van Ontvang der Aalmoezeniers ad annum.)

(2) De basis dier berekening is de officieele korenspijker van Antwerpen over 1677, te weten 3 gld 18 ⅓ stuivers.

(3) Handboek de A^o 1676, f^o 46.

[p. 348]

teekend van 17 November 1660, vóor notaris Theod. Ketgen⁽¹⁾. Men leest daar, dat die echtelieden besloten hadden dat, mochten zij geene wettige kinderen nalaten, de overlevende van beiden zijne familie, te zamen met de Aalmoezeniers, algemeene erfgenamen zou maken. Zij hadden ook besproken, dat de overlevende voor eene waarde van 1000 gulden aan schilderijen zou uitdeelen aan kerken, kloosters en gestichten, op voorwaarde dat daarvoor zielmissen voor hen beiden, naar evenredigheid van de giften, zouden moeten gelezen worden.

Hoe de Vos die wederzijdsche verbintenissen heeft willen naleven, blijkt uit elken regel van zijn testament.

Kortom, op 31 Maart 1677 waren de zaken uit de voeten, en in 1678 prijkte het portret in ons Knechtjeshuis. Het aandenken van dien bijzonderen weldoener der armen willende vereeuwigen, deden de Aalmoezeniers er de spreuken op schilderen die aanleiding tot dit opstel gaven⁽²⁾.

De schilder die met die opschriften belast werd, is niet bekend tusschen de ‘constschilders’ van dien tijd. Hij was daarom toch geen ‘cladtschilder’ of ‘grofschilder’ gelijk men destijds zijne gewone vakgenoten heette. Matheus van Necker (aangenomen dat het zijn juiste naam zij, - want men vindt ook van Neckers -), had toen eene zekere faam als fijnschilder of vergulder. In 1656 wordt hij aangetroffen als werkende met Erasmus Quellin op de Meersenierskamer. Hij was daar gelast met het marmeren en vergulden

(1) Stadsarchief.

(2) Aen Matheus van Necker, voor het schilderen oft schryven eenige carmina op de schilderye van Simon de Vos in de Meesters Caemer.
g. 2. 2.
(Rekening van het Knechtjeshuis, A^o 1679.)

[p. 349]

alsmede met zekere herstellingen aan schilderijen en muurdecoratiën, die door dat Hoofdambacht aan Quellin toevertrouwd waren. Men ziet dat de Aalmoezeniers, al was het dan ook om eene kleinigheid te doen, toch een erkend vakkundig man hadden te werk gesteld.

Welk was nu het schilderstuk dat uit de Vos' sterfhuis naar de ‘Sodaliteit’ of Congregatie overging? Dit punt is aan onze opsporingen ontsnapt. De ‘Sodaliteit’, die, op 20 September 1623, naar haar nieuw lokaal, tegenover de Jezuïetenkerk overgebracht werd, mocht nog op geen rijken voorraad aan kunstschilderijen roemen. Zij bezat slechts eene Boodschap van Maria, van Frans Francken, welke schilderij het altaar versierde. Het was eene gift van den Schepen Gillis Gerardi, die ze den 5ⁿ November 1589, 50 gulden betaald had. Het is niet onwaarschijnlijk dat ze het geschenk was, door den Magistraat aan de ‘Sodaliteit’, twee jaren te voren, vereerd of beloofd, ter gelegenheid van de kroning, van het O.L. Vrouwebeeld, dat, grootelijks door toedoen van de Congregatie, in den stadhuisgevel hersteld, en door haar van kroon en schepter voorzien was. Verder bezaten de ‘Sodales’ een paar alledaagsche stukken en eindelijk het Huwelijk van Maria, door Cossiers.

Drij jaren na Simon's dood prijkten er in de lokalen der Congregatie vijftien schilderijen. Twaalf daarvan werden meldingswaard bevonden, en de inventaris ervan in hare jaarboeken opgeteekend, als volgt: St Ignatius, St Franciscus Xaverius, St Anna, Onze Heer aan 't Kruis, de Kroning van O.L. Vrouw, HH. Juliaan en Basilissa, S. Eduardus, de HH. Drij Koningen, HH. Andromea en Athanasia, de Trouw van Maria, O.L. Heer op den Steen, de Kruisdraging.

Voorzeker hebben wij reeds de schilderij genoemd

[p. 350]

die door onzen meester geschonken was. Jammer dat zijn naam er niet naast vermeld is geworden. In vroegere eeuwen dacht men er minder aan, overal en altijd zijnen naam als meester of schepper eens werks te laten gelden. Wij stellen nu in de namen der kunstenaars uit historischen zin belang; en plaatst een schrijver of schilder zijn' naam en titels onder een werk, 't is voorzeker gedeeltelijk door dien historischen zin gedreven, welke zoo gelukkig te zamen komt met de menschelijke ijdelheid.

Jammer is het dat wij door 't afzijn van oude namen zoo dikwerf het spoor bijster worden⁽¹⁾.

(1) Eene Antwerpsche dame, Mevrouw Doris Fouré heeft eene voortreffelijke waterverw-teekening in volle grootte naar de schilderij vervaardigd. Zij is, door bemiddeling der firma Tessaro, op de Eierenmarkt, voor zeer gematigden prijs te verwerven.