Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 3

[p. 625]

De huizing der Frankische vorsten
te Wetersel onder Bladel⁽¹⁾.
Opheldering,

MIJN vriend, de Heer Th. Ign. Welvaarts, prior en archivaris van Postel, heeft op blz. 529 van dit tijdschrift, in een om zijn onderwerp hoogst belangrijk artikel, eene oorkonde van het jaar 1340/1 medegedeeld, - eene korte inhoudsopgave daaraan toegevoegd en eenige uitdrukkingen dier oorkonde verklaard. Ik heb tegen een en ander enkele bezwaren, en acht de zaak van genoegzaam belang om er den lezers met een enkel woord op te wijzen. ‘Luidens dit bescheiden,’ zegt de Heer Welvaarts, ‘had de hertog eene som van 400 schilden ter leen ontvangen van Postel's godshuis en tot kwijting dezer schuld gaf de vorst zijne goederen te Netersel aan den overste en aan zijn klooster.’ Dit nu blijkt uit de oorkonde niet. Er is daarin van eene vroegere geldleening geen sprake; wel wordt daarbij ‘waerschap’ gedaan van eenen koop en verkoop der bedoelde goederen tegen eenen bereids betaalden koopprijs, hier ‘voorlive’ genoemd, en tegen eenen jaarlijkschen erfcijns. Het misverstand zal wel ontstaan zijn door het verkeerd begrip, dat de Heer Welvaarts, blijkens de toegevoegde noot, zich van het woord ‘voorlive’ heeft gevormd. Ik behoef hier niet terug te komen op de etymologische verklaring, door den Heer W. gegeven, als zijnde die hier van geen belang, maar alleen opmerken, dat voorlijf = praelivium in oorkonden van dezen tijd en in alle latere bij overdrachten niets anders beteekent dan eene in eens gegeven som, en dit in tegenstelling met eene daaraan toegevoegde

(1) Verg. D. War. bl. 524 vlgg..

[p. 626]

periodieke uitkeering. Dit vooropgesteld, zal de zin der oorkonde den Heer W. duidelijk worden, en elke gedachte aan eene vroegere geldleening zeer zeker voor goed zijn uitgesloten.

Bij de onderwerpelijke oorkonde behouden de verkoopers zich ‘allen den ceins ende alle de vrome’ der verkochte goederen voor, welke vervallen waren en nog zullen vervallen tot 24 Juni 1341. Blijkens eene noot meent de Heer W., dat vrome hier ‘wellicht hetzelfde (beteekent) als vronte of vroente = heerlijk recht.’ Dit nu - het dient te worden gezegd - is in allen deele onjuist. Vroente beteekende nimmer heerlijk recht, maar werd slechts gebruikt in den zin van onontgonnen land, wildernis, zooals uit honderden oorkonden der 14^e eeuw is te leeren. (Zie o.a. die, medegedeeld in ‘Belg. Mus.’ II, 417, waar de beteekenis van vroente zeer duidelijk uitkomt.) Vroente heeft bovendien hier niets te maken met vrome. Dit laatste is een in middeleeuwsche oorkonden veelvuldig gebruikt woord, dat nut, voordeel, opkomst, baten, vruchten, (zoo als bedoeld bij art. 808 van het tegenwoordig ‘Nederl. Burgerlijk wetboek’) beteekent, gelijk trouwens de zin der door den Heer W. medegedeelde oorkonde duidelijk aangeeft.

De Heer W. zal mij zeker deze bescheiden opmerkingen ten goede houden. De jeugdige lezer, die uit dit tijdschrift leering wil putten, doe daarmede zijn ‘nutscap, bate ende vrome.’

Helmond.

Aug. Sassen.