Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 3

[p. 320]

Bernhard Zweers.

HET is een verblijdend verschijnsel dat de jonge nederlandsche toonkunstenaars onzer dagen zich niet tevreden stellen met eenige liederen te schrijven, die vatbaar zijn onverschillig door hooge en lage stemmen te worden voorgedragen, en die, wanneer men den tekst afzondert, menigmaal niets kunstrijks meer hebben.

Gelukkig hij die niet gedwongen is, om den broode, het grootste deel zijns levens te wijden aan leerlingen, wien geen hooger doel wordt gesteld, dan op papa's verjaardag een ‘schoon polkake’ op de ‘pi-jano’ te hakken....

Zweers heeft den moed, eenvoudig, bescheiden te leven, en naar het hoogste te streven wat een kunstenaar bereiken kan: de schepping van eene symphonie, van meerdere symphonieën, waarin de kunstenaar zonder eenigen band, zonder eenigen steun, geheel aan zich zelven, aan eigen begeestering overgelaten, gelijk een adelaar kan opstijgen - westwaarts of oostwaarts zijne vlucht richtende, maar altoos hooger en hooger ter zonne, en met verachting van allen aardschen schijn, nog aan de zonne voorbij, en hooger dan die bronne van het aardsche, naar het eeuwige licht.

Zweers' symphonie n^o 3, ‘Aan mijn vaderland’ getiteld, werd Donderdag den 10ⁿ April voor de eerste maal ten gehoore gebracht in het Concertgebouw te Amsterdam.

Bij vroegere gelegenheden werd reeds met grooten lof van de eerste deelen gewag gemaakt. Het slot ontbrak. Om dit, om het werk in zijn geheel te hooren, stroomden de liefhebbers in de groote zaal, voor 2000 hoorders bestemd, bij een, door geen ander, meer oppervlakkig genot aangelokt, dan door dit werk alleen, dat uitsluitelijk op het program stond.

[p. 321]

Een schoon getuigschrift, waardoor het publiek zoowel zich zelven als den componist vereert.

De toonkunstenaar Bernhard Zweers, zoon van eenen vader welke zich reeds voor eene halve eeuw door zijn stijlvol orgelspel, zijne smaakvolle voordracht van ernstige zangmuziek en de beminnelijkheid van zijn karakter onderscheidde, heeft een werk geleverd wat hem eene schoone toekomst voorspelt. Hij verdeelde het in vier deelen, zonder zich angstig te houden aan de proportiën, welke gewoonlijk aan eene symphonie gegeven worden; hetgeen ook volstrekt niet noodzakelijk is. De titels dier deelen zijn N^o 1 ‘In Neerlands wouden,’ N^o 2 ‘Op het land,’ N^o 3 ‘Aan het strand en op zee,’ N^o 4 ‘In de stad.’

Het is moeielijk te zeggen welk dezer deelen als muzikaal geheel het voortreffelijkst is, en welk deel het meest aan het gegeven opschrift beantwoordt. Mijns inziens zou men in 't algemeen voor het eerste deel moeten stemmen, ofschoon toegegeven moet worden, dat het laatste deel meer rijpheid van studie en gemak van bewerking verraadt.

De toonkunstenaar bezit ontegenzeggelijk eenen frisschen, oorspronkelijken geest, die zich echter meer vertoont in de vinding der melodieën dan in de algemeene conceptie. Daarom is het genot der onderdeelen vaak grooter dan de algemeene indruk. De indruk van een samenhangend geheel werd ons weder het meest door het eerste en laatste deel gegeven; door het eerste nog bijzonder, dewijl de indrukken van het woud, met zijn ruischen, zijne diepe lanen, zijne eenzaamheid, zijne hooge beuken en linden meer algemeen zijn dan die van de stad, waarin persoonlijke stemming veelal de indrukken wijzigt.

Zoo kon men ook (muzikaal genomen) geenen grooten afstand vinden tusschen het Land en de Zee. Dat ligt aan den hoorder. Deze deelen hebben eene grootere overeenstemming met elkaar dan de indrukken die ons veld en zee plegen te maken. De titels der stukken kwamen ons daarom eenigszins overbodig voor; den indruk, dien zij ons voorspelden, konden wij niet altoos deelen.

Maar smaakvol en zwierig zijn de thema's, zij vloeien natuurlijk in en uit elkaâr. Menige daarvan zijn zoo ongezocht en natuurlijk, dat zij weldra geheel populair zullen worden.

Zoo is er dan ook in dit werk geen jacht op (gelijk men pleegt te zeggen) effecten à la Wagner. Zweers gaat geheel zijnen eigenen weg, zijne inspiratie is altoos natuurlijk, en edel bovendien.

[p. 322]

Dat hij zich niet ongebonden aan zijne verbeelding heeft overgegeven, maar alvorens te schrijven gewikt en gewogen heeft, gelijk den muzikalen bouwmeester past, bewijst ons het schema der melodieën wat men den verstandigen toehoorder ter begeleiding door deze toonbeelden in de hand heeft gegeven - eene uitmuntende gedachte, waardoor dezen met het werk onbekenden hoorder onmiddellijk een goede leiddraad wordt geboden, welke volstrekt de opmerkzaamheid niet aftrekt, maar het genot verhoogt.

Uit het bovengezegde volgt duidelijk dat de componist geenszins program-muziek heeft geleverd; de toondichter gaf de indrukken van land en zee en stad terug, gelijk hem die persoonlijk eigen zijn, ja, zelfs de verschillende titels konden misverstand veroorzaken, wanneer de hoorder erop uit is, gelijk hij van Berlioz en anderen heeft geleerd, aan elken muzikalen volzin eene beteekenis te geven, die zich in woorden laat uitdrukken. De kunstenaar die daarnaar streeft miskent den geest der muziek, en hare grenzen. Wij laten hem de castagnetten en den tamboerijn, den rommelpot en het hout- en stroo-instrument om aan zijne Spaansche of andere inspiratie lucht te geven.

Alb. Th.