|
| |
| |
| |
Schilder-, teeken-, plaatsnijkunst, enz.
De geheimen der verfbereiding, afzetterskunst en miniatuurschildering van het klooster van Groenendaal (Soniën-Bosch).
(Vervolg van blz. 151.)
Van roode couleuren.
MENIE is oock een schoon root dit en mach men oock niet vrijven, want soude doort vrijven geheel verbleeken ende haer schoonte verliesen, daer om sal men die waschen ende door eenen cleijnen doeck sijghen, gelijck van de masticot geseijt is; het groffste dat in den doeck gebleven is mach men gebruijken tot grove dingen, als op vloeren, muren oft eenich hautwerck.
| |
Van roode coleuren. - Vermilloen.
Dit sal men vrijven met goeden verschen gebranden wijn, stercken, oft met het water geseijt urine van mans die sterken wijn hebben gedronken, maer den gebranden wijn is beter; ende alst wel cleijn is gevreven, soo sal men op den steen laeten verdroogen, ende daernaer wederom besproeijen met den stercken gebranden wijn, ende daer mede noch een poosken vrijven, ende dan van den steen opt crijt doen ende alsoo laten droogen, ende als men daer mede wilt wercken sal men een stuxken in een schelpe leggen ende dat temperen met gomwater.
| |
Brasilie hout.
Men maeckt van brasillie haut een seer schoon coleur den lack niet seer ongelijc. Desen mach men te weijke setten, oft
| |
| |
sieden naer dat men die wilt haest gebruicken, want die men set te weijken die moet wel acht oft thien dagen in de sonne staen; ende die gesoden mach men terstont ghebruijken, ende als men die weijkt sal men doen als volcht.
Nemt een gelas oft steenen pottektn doet daer in een weijnich gestooten aluijn daer op stroijende wat brasillie hauts, ende daer op weder aluijn, ende weder brasillie ende soo van elckx tot drij of vier reijsen toe, ende dan giet daer op sterken wijn asijn dat het haut eenen duijm overdeckt sij, ende soo toegedeckt in de sonne setten; naer acht oft thien dagen root genoech sijnde, sal men met pinceel daer weijnich uutnemen in een groote schelpe, ende daer drij oft vier pater nosters in sijnde, ist heel schoon root om aen te leggen ende hoe het langer in de schelpe sal blijven, sal het bruijnder root worden; als nu het nat soo lange op de voorse materie gestaen heeft dat het root genoech is, macht door een doexken gedaen worden oft propelijck afgieten in een ander gelaesken ende sal langen tijd schoon blijven.
| |
Ghesoden Brasillie.
Als men brasillie wilt soo sal men vier loot brasillie haut doen in eenen hoochachtig en wel verlooden pot, ende daer op gieten soo vele regenwaters dat het haut eenen vinger breet bedeckt sij; item een half loot gestooten aluijn daer tussen; dat sal men soo een heelen nacht laeten staen weijken, des anderen dachs sal men daer bijdoen twee lepels stercken wijn asijn met een drinck gelas out sterck claer bier, ende een vierendeel loots gomme van Arabie; daer naer sal ment setten op een cleijn vier, ende laeten een poosken sieden tot dat het root genoech is ende propelijcxkens, want men moet wel wachten voor het oversieden want de vetticheijt saude daer uut loopen, ende als het daer naer root genoech is, sal ment vant vier nemen ende laet caut worden ende daer naer door een doexken laeten leken in eene flesse oft potteken, ende daer in wel gestopt sijnde bewaeren, worpende daer een stuxken gevreven loot wits inne. Wanneer men hier mede wercken wilt, soo sal ment gebruijken als van den gesetten brasillie geseijt is; men moet oock weten dat men desen brasillie niet sieden en mach dan alst claer weder is ende schoone sonne schijn, want hoe die sonne claerder is schijnende, ende locht schoonder is hoe die couleuren schoonder sullen sijn.
| |
Fernanboeck haut.
Dit haut is noch schoonder hooch root als den brasillie, op bleeck root geverft ende getrocken met alluijn is gelijck couleur de feu.
| |
| |
| |
Provincie haudt couleur.
Provincie haut en is den brasillie haut niet seer ongelijck, maer rooder van couleur; hier van maeckt men een schoon purper couleur, als men het voorschreven haut te weijke set in wijn asijn, met oock alluijn in gelijker manieren als van den brasillie geseijt is ende hoe het langer in de schelpe blijft hoe het bruijnder worden sal.
| |
Lac.
Men vindt veel derhande soorten van lack maer den Judiaenschen lack is onder alle andere de beste, alle andere lac moet men vrijven met gomwater, ende op het crijt laeten droogen; maer van den voorschreven Judiaenschen lack leijt men alleenelijck een cleijn stuxken te weijkt in gomwater, ende naer dat eene halff ure geweijckt soo vrijft men met den vienger omstucken, want hem lichtelijc laet breken; ende alst dan wederom in de schelpe gedroocht is, soo sal men een druppel gomwater in de schelpe laeten vallen ende temperen met het pinseel. Ander lacken sal men vrijven ende gebruijken met gom in water, maer als hij verdroocht, dan moet men telker reijse wederom vrijven met den vinger ende onderrueren.
| |
Bruijn Engels Root.
Dit root sal men vrijven met simpel water ende opt crijt laeten staen drooghen, int verwercken sal ment temperen met gomwater.
| |
Bruijn Root Crijt.
Root crijt sal men vrijven ende verwerken met simpel water ende gevreven laeten droogen opt crijt, dit is een seer bequaem couleur, tet peerden, ossen, steenrotsen, hair, weghen, baerden, ende dier gelijke soo dexperientie leeren sal.
Bij de roode couleuren hooren noch gevoecht de gheweijckte cutfeuille, ende ooc het scherrer root daer de scheir lakenen mede geverft worden; het scherrer sijn beestkens gelijck wormkens in Oost-Indien, die met den dau opt velt vallen; bij geval daer sy opt velt vallen sijn die persoonen rijck genoech.
De Organot wortelkens aftetrecken comt een schoon root oock van.
| |
Amathites.
Tot de drogisten vient men eenen steen genoemt Amathites, dien welken gevreven sijnde en is het bruijn root niet ongelijck; als men desen steen soude willen gebruijken ende vrijven, soo moet men die eerst stooten in eenen mortier; want het op den
| |
| |
steen te seer straf soude wesen, ende naer dat hij cleijn genoech is gestooten, sal men hem met simpel water, ende opt crijt laeten droogen.
| |
Van Safvloers.
Nemt saffloers, doet dat in een doexken oft in een saxken ende laet het weijken in regenwater twee dagen, elcken dach versch water; daer naer soo lange gewasschen tot datter geen geel water meer uut en comt, ende dan in eenen pot met regenwater gedaen ende dan met wat pot aschen dat geclopt is op gestroijt; tot een pont saffloers een vierendeel pot assen; laet het soo lange staen tot dat het wit af geleckt is, ende dan de safvloers uut gevrongen ende daer sap van camoenen bij gedaen, tot dat het root genoech is, ende doen in soo vele potten differente potten alsmen differente couleuren begeert, dat is te seggen, als ghij het purper wilt hebben doeter wat potaschen bij.
| |
Tourne Sol.
Men sal een deel tournesol te weijke stellen in schoon water, eenen dach lanck; den dach daer naer salmen dat nat wel uutdouwen in een commeken ende daer naer op cleijn vier setten gelijck van het root geseijt is.
| |
Van Blau couleuren. - Asur.
Asur is het costelijxste ende schoonste blau dat men vint, ende het is ooc gelijck andere blauwen seer qualijck te coopen, als ooc de aschen dan bij monsters; maer hoe het fijnder is hoe beter, dit sal men vrijven met dickachtich oft sterck gomwater op eenen herden steen ende daer naer doen in een steenen commeken oft teelken, ende daer op schoon regenwater ende onderroert het wel met uwen vinger ende dan laet het sinken. Als het nu luttel gesonken is, soo sal men dat boven afgieten in een ander schelpe die suijver sal wezen; daer naer sal men dese schelpe doen vangelijken ende suijveren ende alsoo voorts; ende alsoo doende sal men drij oft vier derhanden aschens van asur trecken, deen lichter dan het ander, soo dat het eerste ende principaelste genomt sal worden Asur, ende alle de andere blauwen die uut getoogen oft gespoelt sijn oft worden, sal men noemen blauwe aschens.
| |
Asch blau.
Men vint veel derhande Aschen, maer die duijtsche ende hungaerse sijn de beste. Dese en can men niet wel bekennen dan bij monsters, maer hoe die fijn oft vetter sijn hoe beter. Als men die coopen wilt, sal men een weijnich daer van nemen op een
| |
| |
mes ende wederom daer aflieten vallen; dat is een teeken dat se fijn is; maer indien dat se niet af en vallen, dat is een teeken dat se grof is, ende daer naer waschen als van den asur geseijt is, men sal se temperen met gomwater int verwercken, ende indien dase fijn genoech is, sal men se temperen met den vinger in een schelpe.
| |
Smalte.
Daer is noch een blau dat smalte wordt genoemt; hoe die fijnder ende bruijnder is, hoe beter. Men vint er ooc veele soorten van dit blau; daer om moet men oock monsterkens daer bij hebben. Als men die coopen wilt, moet men sien naer de gene die naer de purpere comt, want het veel meer naer den purperen comt als den asur. Als het te groff is, salment ooc vrijven met sterck gomwater ende wederom wasschen gelijck men van den aseur geseijt heeft.
| |
Lack moes ofte Lagmoes.
Lacmoes is een vochtige verwe ofte substantie, ende die selve sal men sieden ende door slaen, ende daer naer wederom laeten innesieden in gelijker manieren, als gelijck van den tournesol geseijt is.
| |
Indigo oft Indi blau.
Indigo sal men vrijven met simpel water ende daer naer opt crijt doen ende laeten droogen; dit sal men in het wercken temperen met simpel water; als men dat doorschijnich maken wilt (doorschijnich is op eenen simpelen gront); maer als men daer mede begeert te diepen, dan moet men temperen wat dicker met gomwater. Om verven te trecken, dienen diverse wateren ende loogen, naer dat de verve ende couleuren vereijschen, te weten: Aijun sap, Lamoensap, pisse oft gedistileert water, alluijn, salpeeter looge, wit aschen looch, potassen looge, eijck assen looge, lamoensap, wijnsteen water, coperose, galnoot water, wijnruijt sap, asijn, seep, verjuijs, witte lelisap, stinkenden gau sap, mater sap, al dat sterck bijt; elx proprieteijt gaet naer de couleuren ende aftetrecken de couleur hauten van diverse soorten etc.
| |
Om brasillie water te maken dat seer schoon is van Sr Fruijtiers.
Nemt een half pond brasillie haut van fornambouck, eenen pot aut goet bier dat claer is, ende twee gemeijne roomers regenwater, eenen roomer wijn asijn, drij loot claer witten aluijn, een Icot gamme (?) dragant; dit sal men alletsamen op een gestadich vierken op de helft laeten sieden, ende alsdan alst naerderhant
| |
| |
wat vercaut is, sal men het claerste afgieten in een gelase flesse die men wel dichte sal toe stoppen; hoe dit water verscher is, hoe het bleeker van couleur is, ende het ander hoe bruijnder sal wolden.
| |
Van swerte Verven. - Lamp swert.
Lampswert sal men vrijven met gomwater, ende alst een poosken gevreven is soo sal men opt crijt doen ende laeten verdroogen; als ment wilt gebruijken sal ment temperen met gomwater; maer indien dat men eenige caerten ofte canten van brieven daer mede wilt swerten, soo sal men sterck lijmwater daer onder mengelen; ende alst drooch is sal men daer over vrijven met eenen wullen lap; dan sal het swert eenen schoonen glans crijgen. Nota. Schaeps voeten, calfs voeten gebrant, sijn goet swert, ivoor swert; item persesteenen als ooc wijn gaert ranken gebrant.
| |
Keulse Aerde.
Keulse aerde is een swert dat comt naer den rossen oft bruijnen, ende int wercken getempert met gomwater; men laet het oock opt crijt droogen. Omber is ooc een verve die bruijn is, die gevreven moet worden, ende met dun gomwater verwerckt.
| |
Papier swert.
Dit swert wort gemaeckt van de boexkens daer het gaudt oft silver in gelegen heeft. Dese twee boexkens sal men onsteken met een keerse ende laten branden; alse heel verbrant sijn, dan salmen se laeten vallen in een commeken met water; daer naer sal ment wel vrijven seer cleijn, ende opt crijt doen droogen; dit swert is seer bequaem om doode menschen, om naecte mans mede te verdiepen, ende tot haer ende baerden.
| |
Ivoir swert.
Ivoir swert gcmaeckt wort aldus: nemt een stuxken ivoir been, laet het verbranden tot dat het swert is. Daer naer vrijft het op eenen steen met simpel water ende laet het opt crijt droogen. Dit swert gaet alle swert in bruijnicheijt te boven, ende is bequaem cm swert fluweel daer mede te maecken oft aanteleggen.
| |
Luijker swert oft smecolen genoemt Houllie.
Men maeckt oock goet swert van smecolen oft hoellie; als men die wel vrijft met schoon water dit is seer bequaem om swert wulle laken aenteleggen.
| |
Kol swert.
Van haut maeckt men een blau oft grau swert, als die colen wel cleijn vrijft ende opt crijt laet droogen.
| |
| |
| |
Mumia oft Mommie.
Mommie is menschen vlees dwelck gevonden wort int geberchte van babilonien oft Ninive, ende egipten, gebalsemt ende geheel verdroocht, maer nochtans door den balsem geconserveert die in die landen wast. Dit vint men te coope inde abtekerijen ende drogisten; men salt vrijven met simpel waeter ende opt crijt laeten droogen; het is een bequaem couleur voor hair ende baerden. Item tot naeckte mans ende doode Lichaemen, oock tot geberchte ende steenrotsen.
| |
Hier naer volgen verscheyde weerschijnen ende sijde couleuren.
Menie ende masticot aengeleijt sal men verdiepen met lack ende wit daer naer, inde meeste diepte met lack alleen, oft men verdiept met asbus menie; verhoogen met gaut.
Wit ende masticot aengeleijt sal men verdiepen met lack ende wit, ende in de meeste diepte met aschen; verhoogen met gaut.
Menie ende wit aengeleijt sal men verdiepen met lack ende wit, inde meeste diepte met lack oft tournesol; oft men salt verdiepen met swert oft aschen oft ceder groen; hoogen met gaut oft vermillioen, ende met wit aengeleijt, tsamen verdiepen met lack ende wit oft met cedergroen, ende inde meeste diepte met lack alleen; oft men salt verdiepen met asche ende wit ende inde meeste diepte met Indi blau, dat is indigo; verhogen met masticot; oft men salt verdiepen met smalt oft met berggroen oft cedergroen, die meeste diepte met schelp groen; verhoogen met gaut.
Lac ende wit aengeleijt sal men verdiepen met asche ofte smalte; oft met lac alleen, ende verhoogen met gaut, ofte hercheren met weijnich wit; ofte men macht verdiepen met cedergroen, oft berggroen; betrecken met schelp groen.
Brasillie ende wit aengeleijt sal men verdiepen, ende verhoogen gelijck men van den lack geseijt heeft.
Ceder groen aengeleijt sal men verdiepen met tournesol oft met lac ende wit, ende daer naer met lac alleen, ende verhoogen met gaut.
Ceder groen ende masticot aengeleijt sal men verdiepen met saf groen, ofte men salt verdiepen met smalt ende wit; oft me asche oft tournesol, ende verhoogen met gaut oft masticot alleen.
Spaens groen ende wit aengeleijt sal men verdiepen met schelp groen, oft met tournesol, ende die meeste diepte met safgroen ende Indiblau tsamen; verhogen met silver.
Rooden auripigmentum genaemt oprement aengeleijt salmen verdiepen met vermillioen ende wit oft met lac ende wit, ende inde meeste diepte met lac alleen; verhoogen met gout oft met geelen masticot; oft men mach verdiepen met ceder groen oft met aschblau; die meeste diepte met lac alleen.
| |
| |
Asche ende wit aengeleijt sal men verdiepen met smalt oft met asche alleen; oft met lac ende wit, oft met tournesol, ende inde meeste diepte met lac alleen; oft men sal oft mach verdiepen met schelp groen ende verhoogen met gaut, oft silver, oft masticot ende wit, oft met masticot alleen.
| |
De maniere om verscheijden couleuren van drapperijen ende laken aenteleggen.
Een wit cleet sal men aenleggen met wit, ende dat sal men verdiepen met allen de naervolgende couleuren, elck besonder, als met lac, tournesol, cedergioen, schijtgeel, vermillioen, schelpgroen, Indi blau, smalt, swert, saphraen, rooden oprement, genaemt auripigmentum, ende men salt verhoogen met silver.
| |
Een geil cleet.
Een geil cleet salmen aenleggen van rooden auripigmentum, verdiepen met soet root, veimillioen, lac ende wit, bruijn roet, asblau; verhoogen met gaut oft besien.
Gelue aengeleijt sal men verdiepen met berchgroen, schelp groen, ceder groen, asblau, menie, ende lack, lack ende wit, vermillioen, bruijnen oker, schijtgeil en root; ende verdiepen oock met bruijn root, veihoogen met wit oft met gaut geel.
Schijt geel aengeleijt sal men temperen met simpel water, verdiepen met schelpgroen, berggroen, rooden auripigmentum, asblau, keulse aerde, tournesol; verhoogen met gaut oft masticot.
Gelue op lichten oker aengeleijt salmen verdiepen met vermillioen, ooc met wit, daer bij lack ende wit, berggioen oft cedergroen, lack, root crijt, ceulse aeide; ofte verdiepen met bruijnen oker; verhoogen met gaut. Saffraen aengeleijt salmen verdiepen met soet, oft met lack ende wit daer bij; oft met bruijnen oker, oft schelpgroen, oft safgroen; verhoogen met gaut.
Nota: bruijnen oker ende bruijn root is castanie bruijn.
Menie aengeleijt sal men veidiepen met lac oft vermillioen; oft met brasillie; verhoogen met gaut.
Vermillioen aengeleijt sal men verdiepen met lack; verhoogen met gaut; oft met lootwit lichtekens verhoogen; die meeste diepte betrecken met keulse aerde.
Lack lichtekens aengeleijt met weijnich wit, sal men verdiepen met het selve wat dicker genomen; verhoogen met menie ende wit, oft met gaut.
Brasillie aengeleijt salmen verdiepen met lac oft tournesol; verhoogen met gaut oft menie ende wit,
| |
Een purperen cleet.
Tournesol met wit ende asblau getempert ende aengeleijt sal men met het selve oft Jndigo verdiepen; beter met lack; verhoogen met silver oft met licht asblau.
| |
| |
| |
Getempert purper.
Men mach oock seer schoon purper temperen, van lack, smalt endewit; oft ooc van lac wit ende tournesol, oft lacmoes; beter met lack; verhoocht met silver oft wit; ende dit is het recht couleur van aqueleijen oft violetten.
Nota: om bruijn purper, nemt colswert ende lack, om bleeck nemt rose; item blau ende rose is schoon purper.
| |
Root flueel.
Vermillioen aengeleijt sal men verdiepen met lac, verhoogen met dun wit oft gaut, oft men salt verdiepen met bruijnen lac ende wit; verhoogen met gaut eerst met menie.
| |
Van groen couleuren.
Spaens groen is seer bequaem ons gedrukte consten aenteleggen, ofte aftesetten ende men maeckter verscheijde groenen aff, als die getempert met schijtgeel, oft masticot, oft wit, oft safgroen, ende worden ghediept met schelp-groen, oft safgroen, ende worden gediept met schelpgroen oft safgroen, (sic bis) verhoocht met silver, maer op perkementen wordt het niet gebruijckt.
Nota: spaens groen ende berch groen is tsamen schoon groen. Item blij geel gemengt met spaens groen, in wijn geweijckt eenen nacht, is schoon groen.
Ceder groen aengeleijt sal men verdiepen met schelp groen, verhoogen met gaut; ende men maeckt hier van een lofelijck groen alsmen masticot daer bij brengt, dwelck men verdiept met asche, met schelp groen.
| |
Van Blau couleuren.
Smalt aengeleijt met lijmwater laet hem wel effen leggen ende dit sal men verdiepen met lacmoes oft met tournesol, ende met asche ende wit; verhoocht met wit alleen.
| |
Asur.
Asur sal men aenleggen met gomwater, verdiepen ende verhoogen gelijck geseijt is.
| |
Aschen ende duijts blau.
Dese sal men temperen ende aenleggen met gomwater, verdiepen met Jndiblau, oft smalt oft tournesol; oft lack oft lacmoes; verhoogen met wit oft masticot, oft wit ende asche, oft lichte asche, oft menie ende wit, oft lac ende wit.
Nota: men moet generalijck weten alsmen eenire blauwen, hoedanich de selve sijn, wel effen leggen wilt, soo moet men de selve eerst dunne aenleggen ende alst drooch is, noch eens aenleggen.
| |
| |
| |
Van Swerte verven.
Wullen laken sal men aenleggen met luijker swert, dat is gevreven houllie; verdiepen met het selve; verhoogen met swert ende wit in de meeste diepte met ivoor swert.
Fluweel sal men aenleggen met ivoor swert, verdiepen met het selve, verhoogen onder ende boven, dat is op beijde die lagen met wit ende cool swert ondereen getempert.
Armosijn salmen aenleggen van colswert wit ende Jndigo onder een getempert; verdiepen met lampswert ofte smoor swert; hoogen met grau oft wit; oock soo salmen een swert cleet aenleggen met lampswert; verdiepen met ivoor swert ende verhoogen met grau.
| |
Minne Broeders grau.
Dit couleur salmen temperen met wit ende weijnich swert ende oker, verdiept met swert ende mommie; dunnekens verhoogen met silver ofte wit; oft men salt aenleggen met asch ende wit, verdiepen met lampswert daer weijnich oker onder is; verhoogen met wit.
| |
Brigidde broeders grau.
Emathites sal men aenleggen met weynich swert; verdiepen met tournesol; verhoogen met emathites ende wit.
| |
De Naeckte Couleuren int afsetten.
Naecte Vrouwen oft kinderen in gedruckte beldekens, sal men verdiepen lichtekens over wassen met wit, vermillioen ende weijnich lac, ende die hoochden verdrijven tot die diepte toe met wit; die ooren, neusen, wangen, kinne, tempelen, elleboggen, handen ende vingeren, teenen ende borsten blosende maken met lac ende menie ende vermillioen onder een getempert ende gemengt, de lippen met lack wit, verdiepen met lac. Mans ende oude vrouwen, int affsetten sal men die diepte met die hoochde over doen met lac, vermillioen ende wit, ende dat lichtekens met wat oker, daer bij; men salt verdiepen met een weijnich lac, ceulse aerde; verhoogen met wit.
| |
Naeckte kinderen in de Verlichterijen.
De kinderen sal men aenleggen met lac, wit ende vermillioen, wel ondereen gemengt; maer men moet toesien dat het niet te root en sij, anders moeste daer meer wit bij gedaen worden; men salt lichtekens verdiepen met lichten oker, menie ende vermillioen; item bloesenen als boven, daer naer mach men noch wel een weijnich verdiepen met lampswart ende wit, seer fijnerkens ende dunnekens verhoogen met wit.
| |
| |
| |
Vrouwen in Verlichterijen.
Dese moet men aenleggen naer gelegentheijt van ouderdom: Jonge dochteis oft jonge vrouwen sal men aenleggen gelijck van de kinderen geseijt is; maer men moet daer meer wits bij doen; men salse verdiepen met licht lampswert, heel dunnekens, ende blosende maken als boven; den montreck maken met lack ende soet, oft Ceulse aerde; verhoogen met wit.
Nota: die achterstaende persoonen altijt bruijn ende die voorstaen altijt claer.
| |
Mans ende Vrouwen in verlichterijen.
Mans ende vrouwen sal men aenleggen met wit, lichten oker ende vermillioen; verdiepen met colswart ofte mommie; blosende maken met lac en de vermilloen.
| |
Van bruijne lieden.
Die sal men aenleggen met wit, oker ende bruijn root, naer de rechte naecte getempert; men sal se verdiepen met bruijn root oft ematistes, oft Keulse aerde; beter luijck swert daer onder gemengelt sij; verhoogen met wit dunnekens genoech.
| |
Bleeke lieden verven.
Die sal men aenleggen met wit, lichten oker ende menie; verdiepen met bruijnen oker, Indiblau, soet; verhoogen met wit.
| |
Hair verven.
Hair sal men aenleggen met scheijtgeel ende verdiepen met soet.
Item loot wit ende saffraen, lac, soet ende papier swert aengeleijt, sal men verdiepen met papier swert.
Swert, vermillioen ende bruijn geel is goede hair verve.
Lapis emathites, aengeleijt ende gemengelt met papier swert, sal men verdiepen met Indi blau.
| |
Root of Ros hair.
Bruijn root aengeleijt salmen verdiepen met vermillioen ende smoor swert.
| |
Bruijn hair.
Lichten oker aengeleijt sal men verdiepen met bruijnen oker, inde meeste diepte met Ceulse aerde; verhoogen met masticot ende wit.
Asch wit ende weijnich witten oker aengeleijt sal men verdiepen met omber ofte ceulse aerde, ende veihoogen met wit.
| |
| |
| |
Grau Hair.
Grau hair sal men aenleggen met wit ende weijnig asch ende papier swert; verdiepen met dun Indiblau; verhoogen met wit.
| |
Esels grau.
Dat sal men aenleggen met wit, Indiblau ende swert; inde verlichterijen verdiepen met ceulse aerde; verhoogen met wit.
Nota: Inde verlichterijen, is te seggen, het op papier oft perkament te schilderen oft te trecken, met de penne oft penceel; maer ick neme afsetten te weten gedruckte consten.
Men mach aenleggen met root crijt, soet oft keulse aerde oft met asch ende wit, verdiepen met swert, met lampswert oft keulse aerde naer dat men die begeert te hebben.
| |
Wolfs verve.
Keulse aerde ende wit aengeleijt sal men verdiepen met keulse aerde.
| |
Couleur van eenen vos.
Eenen vos sal men aenleggen met root crijt, heel dunnekens, daer naer wat die met den selven verdiepen, ingelijx mach men ooc doen peerden, honden, bonte koijen ende dier gelijke beesten.
| |
Manieren om verscheijden loechten aenteleggen.
De locht sal men beneden beginnen aenteleggen met masticot ende wit; daer naer verhoogen met brasillie ende wit; daer naer tot boven toe met asche ende wit, ende het opperste salmen noch eens overleggen met asche oft smalt wel onder den anderen altijt verdrijvende dat het niet te hart tegens malcanderen af en steekt.
| |
Een blau locht.
Een blau locht salmen van beneden aen beginnen me wit ende weijnich asche; daer naer tot boven toe met asche ende wit, ende het opperste sal men noch eens over doen met asche ofte smalt alleen.
| |
Woleken.
Dese machmen aenleggen met aschen ende wit oft met Indiblau ende wit, met lack daer onder; verdiepen met asche ofte smalt; ofte tournesol, ofte lac, ofte Indiblau, naer dat men se begeert te hebben; ende verhoogen met menie ende wit, oft wit, oft men mochtse aenleggen met menie ende wit oft tournesol, ende verdie- | |
| |
pen met asche ofte lac oft tournesol; verhoogen met wit ofte silver; ofte men mach aenleggen van lack, wit ende asche tsamen gemengt; verdiepen met deselve bruijnder; den omtrek met tournesol ofte lac; verhoogen met wit ofte masticot, daer wit onder is; dit sijn die rechte manieren van lochten.
| |
Van Bergen ende Lantschappen.
De opperste bergen sal men aenleggen van asche ende wit, oft smalt ende wit; diepen met smalt ofte asche; verhoogen met wit oft masticot daer wit onder is, ende het landschap daer naest sal men aenleggen met wit daer men een luttel cedergroen ofte spaens groen onderdoet; verdiepen met asche; veihoogen met masticot ende loot wit. Wat voorder met spaens groen ofte cedergroen, masticot ende wit; verdiepen met beichgroen; verhoogen met masticot daer onder met spaensgroen, oft cedergroen ende safgroen, ende schelpgroen, oft omber, oft ceulse aerde oft schijt geel; verhoogen met masticot oft menie ende wit oft vermilloen ende wit, oft bruijne ocker, verdiepen met ceulse aerde.
Ofte men mach aenleggen met schijtgeel, verdiepen met soet oft mommie oft broot (sic), verhoogen met masticot ende wit; de wegen oft paden uit opperste lantschap, sal men trecken met wit; de tweede oft derde met lac ende wit, maer niet te root. In de vierde ofte vijfde met ceulse aeide ende wit, oft bruijnen oker ende wit, oft ceuise aerde alleen lichtekens gtnomen; verdiept een weijnich met schelp groen oft safgroen.
| |
Wateren.
De wateren in het onderste lantschap sal men aenleggen met dien Indiblau; diepen met het selue; die wateren die verder comen sal men aenleggen met asche ende wit ende verdiepen met Indiblau; hoogen met wit; wateren die in veroerring sijn ende Indiblau lantschappen, sal men aenleggen met wit alleene sonder die te verdiepen.
| |
Stammen van Boomen.
Sommige stammen van boomen mach men dunnekens aenleggen met root crijt, verhoogen met wit; sommige hooge boomen sal men coloreren met veelder handen verven, soo dat alle die voorschrevenen couleuren aen eenen boom wel te passe comen.
Men maeckt ooc stammen naer venant blau naer dat se verre staen in het lantschap, alsoo dat se in het ververven ooc geheel blau gemaackt ende ooc met masticot ende wit verhoocht moeten worden; de cleyne boomkens, in het blau lantschap, sal men aenleggen met asche alleen; verdiepen met Indiblau; verhoogen met wit, ofte menie ende wit, oft met masticct.
| |
| |
| |
Het loof ofte bladeren der Boomen.
Het loof van de boomen sal men naervenant groen ofte blau maken, naer dat die gront is daer se opstaen; dat is te verstaen: hoe dat se verder int lantschap comen, dat sij dan naer den blauwen moeten aengeleijt worden.
| |
Steen Rotsen.
Dese mach men maeken van alderhande couleuren, maer men moet die flauheijt ooc considereren, naer dat se verre int lantschap staen oft comen; men sal se aenleggen met bruijn root ofte masticot; verdiepen met het selve; verhoogen met masticot ende wit, ende men machse verdiepen met asche oft Indiblau; verhoogen met lichtgroen. Sommige sal men aenleggen met ceulse aerde ende wit; verdiepen met ceulse aerde ende met swart; verhoogen met menie ende wit.
Andere sal men aenleggen met tournesol ende wit; verdiepen met tournesol; verhoogen met masticot ende wit, ooc van andere vele diverse couleuren, soo dat men nauwelijk can bekennen wat couleuren daertoe genomen sijn; men mach se aenleggen van wit ofte schijtgeel ende wit.
| |
Roode Huijsen ende Casteelen.
Dese sal men aenleggen met lichten vermillioen ende wit, ofte menie doorschijnich ende wit; oft met lac ende wit; met lichtbruijn root; verhoogen met wit; ofte men salse aenleggen met lack ende wit; verdiepen met lack, wit ende tournesol; dunnekens verhoogen met wit.
Nota: Omber ende wit ende schijtgeel om metselijrije, ende wat grouwer, soo doeter wat blau bij; Item om mueren, soo neemter wat menie ende wit ende gemengelt, ende te sommige steden wit met blau; dat staet seer schoon; ende sultse beijde diepen suijverlijck met vermillioen; ende te sommige steden cleijn cleijntiens doer grauwen steen, die mach men aenleggen met Indiblau alleen; oft van Indiblau met swert, luttel swerts; verdiepen met Indiblau; verhoogen met wit ofte asche ende wit.
Arduijnen steen sal men aenleggen van lichten oker ende wit oft van wit ende mommie; verdiepen met bruijnen oker ende ceulse aerde; verhoogen met wit, ende daer naer hier ende daer soetkens wat schijt geel ende licht groen.
| |
Van Verscheijde daken van huijsen.
Een root dack sal men aenleggen alst van verre comt met menie ende wit; diepen met asche; hoogen met wit.
Een blau dack sal men aenleggen van asche; oft asche ende wit, naer dat het verre oft naer bij comt; verdiepen met smalt oft duijts blau; verhoogen met wit.
| |
| |
| |
Stroijen dack.
Een stroijen dack sal men aenleggen met lichten oker ende wit, oft met omber ende wit; verdiepen met omber, ende daer naer hier ende daer toutskens geven met schijt geel oft besien geel. - Diepen met mommie.
| |
Purper Dack.
Purper dack dat sal men aenleggen van lack ende wit, oft brasillie ende wit; verdiepen met tournesol; verhoogen met wit alleen. De voorseijde huijsen mach men wel hier ende daer een toetsken geven met een licht groenken, soo heeft het beter gratie ende aert.
Item moet men weten hoe dat de huijsingen ende casteelen verder comen, hoe dat se meer naer den purperen ende naer den blauwen moeten comen ende flauwer aengeleijt moeten worden.
Metael ofte coper werck dat sal men aenleggen met schijtgeel, verdiepen met Indiblau; verhoogen met asche ende wit.
Isere werck sal men aenleggen met Indiblau ende wit; weijnich verdiepen met Indiblau; verhoogen met asche ende wit.
Tenne werck sal men aenleggen met asche ende wit; verdiepen met Indiblau; verhoogen met wit ende silver fegge oft silver.
Roock sal men aenleggen met weijnich Indiblau ende wit ende keulse aerdt onder een gemengelt; verdiepen met ceulse aerde ende Indiblau, in de meeste diepte met swert; oft met luijck sweit; verhoogen met donker grau van keulswert ende wit getempert.
Vlammen sal men aenleggen met masticot; daer op sal men diepen eerst met menie, daer naer met lac; roock als boven geseijt is.
Hemel licht sal men aenleggen met menie, lac ende wit; de stralen verlichten met gaut, ende die wolcken sal men aenleggen met lack, asche ende wit. Int donkerste sal men weijnich Indiblau doen; verdiepen met lac, oft tournesol of asche.
Hautwerck sal men aenleggen van lichten oker; diepen met omber oft bruijnen ocker, oft ceulse aerde. Item bruijnen oker aengeleijt met keulse aerde verdiept; verhoocht met gaut. Item root crijt aengeieijt met lichten oker ghemengelt ende verdiept met ceulse aerde. Item bruijnen oker ende omber.
Ad Instantiam dilectissimi domini Adriani degentis in monasteri Septem Fontium, hunc libellum exaravit frater Franciscus Viridis. Vallis professor Ao. 1642.
N.B. 1642 is het ware jaargetal, en niet 1628, zoo het in de inleiding bij misgreep gedrukt is geweest.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd