Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 3

[p. 476]

Marnix en zijne Nederlandsche Geschriften,
door Paul Fredericq,
Professor in de Ned. Letterkunde en in de hedendaagsche en Vaderlandsche Geschiedenis aan de Hoogeschool van Luik, X en 114 blz. kl. 8^o Gent, 1881.

Het zoogenaamd ‘Willemsfonds’, een gezelschap dat zich ten doel stelt leerrijke Vlaamsche werken uit te geven, waarin niets ten voordeele der katholieke kerk wordt gezegd, heeft bovengenoemd werkje in zijne bescherming genomen en verspreid.

Marnix van St. Aldegonde te schilderen en bovendien zijne nederlandsche geschriften te bespreken is wezenlijk eene taak die moeyelijk in 114 blzz. kl. 8^o vervuld kan worden. Wij vinden hier dan ook geen woord over Marnix verhouding tot het buitenland, waaruit zijn antinationaal karakter zoo duidelijk spreekt; geen woord over zijne binnenlandsche staatkunde dan enkele kleine algemeenheden.... maar wij vinden voor alles eene verheerlijking van den ‘Byencorff’, het werk waarmede Marnix, gelijk Edgard Quinet, de aartsvijand van het katholicisme met voldoening zegt, de H. Kerk wilde vernederen, door den modder sleepen en onteeren.

Door deze groote leemte doet ons Prof. Fredericq's boekje denken aan eene voorstelling van ‘Aballino de groote bandiet’ zonder Aballino, gelijk wij die eens in onze jeugd op een klein theater hebben gezien.

De Heer Fredericq kan ons toch bij voorbeeld geenen hond doen kennen, wanneer hij daarvan alleen de pooten of den steert beschrijft.

Niet dat de schrijver de psalmvertaling, de verdediging der beeldstormerij, het Wilhelmuslied enz. niet bespreekt; zeer zeker doet hij dat. Doch als men Marnix noemt denkt elk Nederlander aan iets anders dan aan de nederlandsche schriften van dien

[p. 477]

staatsman, al was het alleen dáárom, dat Marnix meer nog fransch dan nederlandsch heeft geschreven.

Ondertusschen kan men wol toelaten dat een biograaf zijnen held uitsluitend van eene enkele zijde beschouwt, gelijk men eenen lierzang kan schrijven op den wereldberoemden steert van den hond van Alcibiades.

Op deze wijze zon men dan de verwonderlijke onvolledigheid van het boekje kunnen verontschuldigen. Doch de titel had dan ten minste moeten luiden:

‘Marnix in zijne nederl schriften,’ of eenvoudig ‘Marnix' nederlandsche schriften’.

Het boekje doet ons door uittreksels zeer wel de zuivere taal van den ‘Byencorff’ kennen, doch de Heer Fredericq schijnt te weinig geschiedkundige te wezen om in te zien aan welke kolossale vervalsching der geschiedenis Marnix zich heeft schuldig gemaakt, gelijk dit in ‘de vroolijke historie van Marnix’, door P. Alberdingk Thijm is aangetoond. De Heer Fredericq houdt misschien dien moedwil van Marnix voor niet gewichtig en herdenkt dien daarom evenmin als Marnix' politische loopbaan.

Ook schijnt de schrijver er geene waarde aan te hechten dat Marnix door zijnen ‘Byencorff’ vele millioenen Belgen hoont en in hunne dierbaarste gevoelens aanrandt. Marnix aan te bevelen voor zijne taal en stijl was Fredericqs streven!... Zijn eenigst doel?...

Wij kunnen onze verwondering niet terug houden, zoo dikwijls wij de belgische liberalen, die voorgeven de godsdienstige verdraagzaamheid te handhaven, en hun vaderland lief te hebben, eene lans zien breken voor eenen der meest dweepzieke bestrijders der vrijheid van godsdienst die misschien ooit geleefd heeft, Marnix van St. Aldegonde, die allen welke het Calvinisme niet boleden, zoo als hij, in den bodem wilde treden; eenen man van talent, doch die, door zijne verhouding tot Frederik van de Palts zich niet weinig aan landverraad heeft schuldig gemaakt....

Dat verbond tusschen het moderne liberalisme en de calvinistische dweperij van de 16^e eeuw, schijnt ons uog gezochter en gedwongener dan de voorstelling van ‘Aballino’ zonder Aballino.

D.R.