Dietsche Warande. Jaargang 9
(1871)– [tijdschrift] Dietsche Warande–
Auteursrechtvrij
[pagina 142]
| |
Onuitgegeven Mnl. Verzen,
| |
[pagina 143]
| |
Nu muegdi gerne horen voert
Van heren Erentrijc dese woert,
Hoe hem ene weduwe clagede
Dies hem herde sere mishagede,
Dat j coninc was, heytGa naar voetnoot1 Grans,
Die luttel gheeft om eneghen dans;
Haer wildi lant ende borgen
Afwinnen, des was si in sorgen.
Doe die weduwe so seer karmde,
Den conine Erentrijc des ontfarmde,
Ende hi voer om haer bescermen
Of hi wilde daer vore sterven;
Sine herscap hy ane sprachGa naar voetnoot2
OndeGa naar voetnoot3 op der weduwen borch hi trach,Ga naar voetnoot2
Die coninc Grans hi wertGa naar voetnoot4 gewaer
Ende belachen mit groter scaer:
Her Vrec van lac was sijn raet,
Her Roemer ende her Baraet,
Die holpen hem met haren gesellen;
Van der ghemeynten kan ic niet tellen.
Nu hoert Heren Erentrijcs gesindeGa naar voetnoot5
Die vel suptielheyt heeft inne:
Her Hoeffscaert ende Her Mildriaen
Her Blyscap ende HerGa naar voetnoot6 goet Compaen
Ende Her Openbaer, die spraken:
‘Ay, God! laet ons dbeste geraken.’
Her Openbaer die sprac: ‘wi vive
Wy sijn int beste van onsen liveGa naar voetnoot7;
Hoe yst, wilwi wt tyen
Daer ons die viande mogen zien?
Di aventuer is guet besochtGa naar voetnoot8,
Want sy heeft den menegen brocht
Te hoger eren ende goede dingen.’
Elc troest ander sonderlinge,
Want begeerden wel te doene;
| |
[pagina 144]
| |
Elc van vive had twe gartsoneGa naar voetnoot1
Goet te wapen, dat was vernomen;
Si waren daer mit hem comen,
Si waren oec van vromen daden,
IchGa naar voetnoot2 salse noemen, wat mochtGa naar voetnoot3 mi scaden?
Bi namen machmen onderkinnen
tFolc van buten ende van binnen:
Heere Hoefscaerts cnapen sijn genant
Willicheyt ende Waelbecant,
Willicheyt die was bereit
Altoes toter vromicheyt;
Waelbecant, die plach niet vele
Te sprekene in ernste no in spele.
Dese twe dienden haren heere
Al haer vermogen, wat souts meere?
Heer Mildriaens cnapen sijn geheten
Sich voerdiGa naar voetnoot4 ende Wel te weten;
Sich voerdi plach voer te sien
Om winnenge, als 't mocht gescien;
Wel te weten plach dier tijt
Altoes te ramen, des was verblijt
Her Mildriaen ten menegen stonden,
Dat hi sijn cnapen dus heeft gevonden.
Heren Blyscap cnapen noem ic zo:
Merke ende DutscheGa naar voetnoot5 vro
Merc die plach altoes te merken,
Wes men verblide ende daerna werken;
Duechden vro die was verhueget
In waeldoen, dat is grote dueget;
Deze twe dienden, dat si mochten,
In doechden dier si veel toe brochten.
Her Goet Compaens cnapen heyt ic Verdrach
Ende Dienst, daermen se ye gesach
Daer HerGa naar voetnoot6 Goet Compaen yet dede,
Mit wapen, zi dedent emmer mede.
Her Openbaers cnapen hetic Brant
| |
[pagina 145]
| |
Ende Waern; waermen die in 't lant
Wist, vreyst men wal overwaer
Den edelen ritterGa naar voetnoot1 Heeren Openbaer;
Brant liet hem den viant zien
Ende Waern plach altoes te ghien.
Dit was Heeren Openbaers gesinde
Also als ict bescreven vinde.
Dese Heren sijn ghewapent wale,
Ende haer cnapen; men dede te daleGa naar voetnoot2
Die valbrugghe, ende reden ave;
Nu reden si al om haer have
Te verliesen of winnen eere.
Nu hoert van desen edelen Heeren:
Here Hoefscaert, die der irst afreet,
Al was hi hoefs, hi was doe wreet;
Willicheit ende Waelbecant
Di twee vochten metter hant
Teghen den fellen coninc Grans
Van (Grancia) alle sijn hoeft zijn crans
Wert hem ghepluct, groet ongemac
Wert hem ghedaen. Her Vrec van lac
Woud mit crachte wederstaen;
Doe quam mijn Here Mildriaen
Ende Wel te weten ende Sich voerdi,
Di drie quamen so daerbi
Dat si van meneghen sijn besien;
Her Roemer pijnt hem wt te tyen
Met hondert man bi ghetale
Ridderen, knapen, ghewapent wale;
Dat was der sessen j swaer gemoet.
Her Blyscap, die anders niet dan goet
Nye en sprac no en dede,
Die quam met groter haestichede
Ende sine cnapen, Duechden vro
Ende Merke, die merct zo
Dat hi den sinen affolleerde;
Her Goet-Compaen die pongeerde
| |
[pagina 146]
| |
Daer hi sach den meesten hoep;
Ter selker merct machmen den coep
Vinden altoes slach om slach;
Met hem quam sijn knape Verdrach
Ende Dienst; haer Here wert so gheslagen,
Al konst Verdrach wael verdragen
Hi quam sinen Here te soccoerse;
Dienst die levede bi amourse
Hi was knape ende getrouwe vrient
Sinen Here; merct, hoe hi hem dient,
Hi reet mi iden in die battaelgen,
Datter menich moeste faelgen
Om 't spel, dat hem die minne riet;
Mijn heere Openbaer, die ziet
Waer hi sach die meeste pinen,
Daer reet hi toe mitten sinen;
Des coninx here wert al in rure.
Nu hoert hier scoen aventure:
Heer Hoefscaert die dede daer onder
Den coninc Grans, dat was wonder;
Want hi hadde c man wederGa naar voetnoot1 één,
Hi bleef doch t' onder, als 't wel sceen;
Merke ende Duegden-vro
Vochten bi haren heere also,
Dats hem dien per (?) seyde prijs
Dit denct mi j. groet pongijs.
Dus coemt her Goet Compaen gereden
Ende heeft den groeten hoep bestreden;
Verdrach, die verhief zijn moet:
Wat heer Goet Compaen bestoet,
Sijn heer, dat bestoet hi mede,
Manliche dien dienst hi dede,
In mochten nemmerme volloven;
Hi was nu onder, hi was nu boven.
Minne ende oec die Aventure
Dede hem soccoers te meneger ure.
Her Openbaer diene helt niet stille,
| |
[pagina 147]
| |
Want Brant dede daer sinen wille;
Hi reet an des coninx zale
Daer sijn cleynoet al te male
In was, dat heeft hi alte male onsteken.
Men sach daer hurtenGa naar voetnoot1 ende breken
Doer dat her, met groter cracht,
Mit groter manlicheyt hi bracht
Hem selven weder bi sinen heere,
Dat moesten si besuren seere;
WaerGa naar voetnoot2 die nam sijns Heren goemGa naar voetnoot3
Ende grepen vast bi sinen toem
Ende brachten daer sine gesellen hilden;
Daer sach men menegen hogen milde,
Beide van slagen ende van steken,
Hier (te) storten, daer te breken;
Des wert so veel ende so groet,
Dat die van binnen hadden noet:
Al vechtende moesten die heren wiken.
Nu sal grote edelheyt daer bliken
Aen Heren Erentrijc den goeden,
Den hoefschen milden ende vroeden:
Sijnre cnapen waren achte
Ende oechGa naar voetnoot4 al van eenen gheslachte
Gheboren al wt Nederlant;
Hi sprach tot hem al te hant:
Ghi cnapen reyt uGa naar voetnoot5, ghi sult riden;
Ziet, hoe die ghene striden;
Dat ic oec lange heb gheleden,
Dat comt bi dien dat si afreden
Ende sijs ons niet te weten lieten,
Hare pijn mach ons verdrieten
Siet, si en hebben gheen verdrach.
Her Erentrijck ghinc daer hi sach
Ende sprach den edelen Heer Her Waer:
Wat segdys? ic wil aldaer;
Verloren wi die, wat soude mi 't leven?
Der onser sijn so veel verdreven,
| |
[pagina 148]
| |
Dese waren goet verloest;
Oec hoe 't vaert, hem comt troest!
Her Waer was ghewapent wel
Ende sat op een ors, was snel,
Staerc, ende oec een deel ghedaecht.
Dus helt die ridder onversaecht;
Guetelyche niet langhe hi wachte
Her Erentrijch, ende sy achte,
Waren doe wal ghereet;
Dese thyene, ick wil ghy 't weet,
Brachten mit hem haer geleyde;
Si toghen wt; hoert, wat doe seyde
Her Erentrijc thot harenGa naar voetnoot1 Waer:
‘Ziet, wat doet her Openbaer?
Bi hem is mennich dinc onstaen’.
Doe ghinghen si mit sporen slaen
Als onghebondene leuwe ten tide;
So anxtelikeGa naar voetnoot2 ghinghen si riden,
Wert nye ghesien daer te voren.
Doe dat gheselscap sloech mit sporen,
Dat was so weydelic aen te siene;
Teffens quamen dese tyene,
Daer si dat goede selscap vonden;
Nu suldi horen, wat si bestonden!
Die si saghen meest verladen,
Stonden si alre irst in staden.
Her Waer die wert zeer verlast
Ten irsten, mer hi sat zo vast,
Dat hi met eeren dardoer raechteGa naar voetnoot3
Die meeste side wat hem genaecte
Mit stormen teghen sine partyen,
Die dede hi al ghelovich lyen
Ten lesten; mer in 't irste comen
Was hi in anxte; hoert van den vromen
Her Erentrijc, die hem was by,
Altoes nu hoert, hoe dat sy
Spraken toten edelen Heeren;
| |
[pagina 149]
| |
Zi zeiden: ‘als een dinc mit eeren
Is ghedaen, so is 't eere ende duecht,
Dat men 't dan in duechden vuecht;
Ghi Heeren, werct na desen rade
Beter te tide dan te spade,
Pijnt u werende hen te toghen.
Wye tyene sullen onse vermoghen
Doen in die achterhoede.
Wy sijn gherust ende ghi sijt moede
Voer dat en suldijs niet verstaen;
Ghi en hebt hir so wael ghedaen,
Men salder ummerme afsegghen;
Si ginghen houwen ende leggen,
Die x op die andere vochten
Al wikende, wat si mochten,
Si vochten d'andere achterrugge;
Dus sijnsi comen aen die brugge;
Die acht knechten ginghen hem ruren
So hardelike, dat moeste besuren
Mennech man wt Grancivallen;
Voer den coninc sachmen vallen
Heren Vrec van lac ende Heren Roemaer,
Ende Heer Baraet, dat dede hen vaer;
Ende Here Erentrijc ende sijn knechte
Die al haer wesen wal na rechte
In reynen waldoen hadden geset,
Des streden si so lanc so bet,
Den wille hadden si so groet
In waldoen, dat si wouden daer doet
Bliven of eere ghewinnen;
Die xv sijn nu binnen
Comen ende sijn seere ghewont.
Die daer nu anxtelijche stont,
Dat waren die x, die buten bleven;
God ende Aventuren geven
Menneghen troest bi groten zorghen;
Men segt, dat menye breken borgen
Dat's dat men alle dinc mach verladen.
Die goedertyeren Vrouwen baden
| |
[pagina 150]
| |
Gode ende onser zueter Vrouwen
Voer die tiene, die al vol trouwen
Waren, dat sceen wel in 't pongijs
God ende die goede Sente Jorijs
HalGa naar voetnoot1 hem ridderlike ruren,
Ghenesen groter aventuren;
Mer emmer ist ander daet belanc
Daer die man sal hebben danc
Men mach wael goede dinc verzinnen.
Ic segghe striden ende sinnen
Ende volghen ende vlyen
Mocht men aen die Heren zien
Ende aen die knechten, die wel konden
Der wapen recht mit eren gronden.
Die heren die daer waren neder,
Die sijn ridderlike weder
Ghemontheert op grote orssen.
Heer Erentrijc was in die porse
Dat vernan mijn Here Waer
Ende beschudden ridderlike daer.
Die tyene hadden genoech te doen;
Die coninc Grans ende sijn baroen,
Die slogen op die tyene mit sporen
Daer mochtmen die tyene horen
Lude roepen: ‘Nederlant!’
Si vochten hem selven mitter hant
Den vianden af. Dat vlien, dat keren
Dat was volmaect in groter eeren.
Al stridende cregen sy haer veste;
Wat men seget, God is die beste,
God hulpt den vrienden, dats gesien,
Te mennegher tijt noch sal 't gescien.
Dus is 't geselscap weder comen
Op den berch; men sach hem zomenGa naar voetnoot2
Ghevaerwet al te male in bloede;
Som die waren oec so moede
Dat men se op moeste borenGa naar voetnoot3;
| |
[pagina 151]
| |
Daer sachmen die Vrouwen scoren
Haer hoeftcleder ende binden
Mennighen sieken, als wy 't vinden;
Die goedertyerenheyt van den Vrouwen
Mocht elc goetman gerne scouwen.
Men bracht die vermoyden in rusten
So werdichlijc, dats mochte lusten
Elker goeder creaturen.
Hets recht, die 't so besuren,
Datse dat suete daeraf ontfangen;
Roede monde, bloedege wangen,
Spelende ogen, blanke kelen
Sal men dien volke altoes bevelen.
Mocht ic vysieren reynre vrucht
Dan wijflich wijf ende vrouwen tsucht,
Ende doecht in rechter scone,
Ic deeldet sulcken volke te lone,
Die aldus om weldoen werven,
Ghequest, gewont in anxt, in sterven,
Die doghen om te comene voert
Die aldus riken loen toebehoert.
Nochtan leghet die coninc mitten sinen
Voer die borch; hoert van venynen:
Die scutte venijnden haer pilen,
Die si stoten te mennegher wilen
Fellike na den Vrouwen fijn
Ende na die ridderen, die daer sijn
Opter borch, ende naden knapen.
Die reyne wijf ghinghen rapen
Die pilen, ende maecten daer een vier;
Van den pilen moechdi hier
Wonder horen ende van den vure:
Ic segghe des vurs nature,
Dat het verbrant des reynen truren
Ende doet sorghe van hem vuuren;
Maer anders yst van den roemaert,
Di volghet gerne sinen aert;
Dus gheeft dat vuer den reynen joecht,
Hier bid ic, dat ghi mijns bi hoecht,
| |
[pagina 152]
| |
Die vlamme drijft den roec van steden
Ende quetst die ghene die gerne deden
Quaet, of sijt volbringen mochten;
Ende wt desen fellen ghedochten
Comt die roec mitten venine
In die wroeghers, noch yst haer pine,
Dat si gherechticheit ane sien
Ende niden 't, dat doch moet ghescien.
Dus ist fenijn comen weder
Daer 't wt quam. Dit leg ic neder
Ende wil u seggen van den gewonden,
Ende van den vrouwen die se verbonden,
Die niet reynre mochten wesen.
Zom daden si hen ghenesen
Met woerden wt eenen wondebrief;
Des was daer den menegen lief
Sint woerden mochten wonden heilen;
Die vrome lude om woert te crigen,
Ende daerna bughen ende nighen;
Zom dede men daer ersadyen
Mit reyner salven, des hoerdic lyen;
Di salve ghinc hen 't lijf al dure,
Ende si ghenasen wael ter cure.
Her Erentrijc sprac mit sinne:
‘Maria, werde Coninghinne!
Of d'onse nu waren genesen!’
Her Waer sprac: ‘het sal wael wesen,
Wi sullen gaen aldaer si leggen
Si sullen ons haer naeste seggen
Wye hem vermach, sal hen verbliden
Seggen wi hem van eneghen stride.’
Dus sijn dese twe gegaen
Totten ghewonden; sulc si staen,
Sulc si ghinghen, sulc si laghen;
Si spraken: ‘ghi en sult niet versagen;
Die Coninc Grans die wil ons toe
Mit stormene, en porret u niet te vro:
Hout u in rasten, ghi sijt gewont’;
Si seiden alle: ‘wi sijn ghesont,
| |
[pagina 153]
| |
Ende onse wonden sijn genesen;
Wi sullen mit u ter weren wesen,
Gan's ons God ende Onse Vrouwe;
Dit is ridderlike trouwe,
Dat ghi tot ons ghecomen sijt;
Uwer comsten zijn wi verblijt;
Willen wi ons thant te wapen reyden?’
‘Neen, doet u suverlike vercleiden,
Ende gaet, daer u die Vrouwe sien,
Van hem comt mennich goet gescien.’
Si daden also ende si ghingen,
Daer si vrudenGa naar voetnoot1 vele ontfingen
Van hem, daer sijs gerne af sagen.
Dit heitic ridderlike beiagen;
Want wie hem gerne in duechden vuecht,
Hi heeft ghenuechte in reynre duecht;
Ende wie eens anders waeldoenGa naar voetnoot2 benijt,
Heeft ongenuechte te menneger tijt.
2.
Her Erentrijc, die haet geledenGa naar voetnoot3
Den fellen wech, ende comt gereden
Op een velt, scoen ende breet,
Dat rijclich was gecleet
Met zueten graze, met sconen blomen;
In den velde zach hi comen
Enen jegerGa naar voetnoot4, die die honde
Minde, want hi jagen conde.
Die gerne jaecht, des bin ic vroet,
Dat hi den honden lieveGa naar voetnoot5 doet,
So war hi mach ende war hi kan.
Die jeger sprac den honden an,
Ende noemde die beesten bi haren name;
Dat was Heren Erentrijc bequame
Want hise gerne noemen hoerde.
| |
[pagina 154]
| |
Oec merct' ic an des jegers woerde,
Dat hi was in scoenre hopen
Also snel dat wilt te verlopen,
Dat sin honde hadden voer.
Die jeger was vry ter koer,
Ende sprac tot sinen honden, Eer
Wille Moet ende Geer
Denke Troest ende Heerde,
Rast die wter dar zu werdeGa naar voetnoot1,
Dat ment an sijn geluyt vernam,
Sin jagen Heren Erentrijc bequam
Ende die dar waren op die locht;
Her Goetcompaen, die edel vrocht,
Sprac: ‘God danc, dit es goet leven.’
Her Biyscap sprac: ‘nu es verdreven
Sorge, vrude is in mi vernyet,
Nu die edel jaecht gedyet.’
Her Erentrijc nam der jachten goem,
Ende sach vort, onder enen boem,
Ene scone vrouwe staen
Ende enen ridder woelgetaenGa naar voetnoot2
Heerlijc, hadden enen leyde hont
In die hant; ter selver stont
Quam die jeger ende namse beide.
Nu hoert, wat Her Erentrijc seide:
‘Dit volc moet mi wel behagen
WantGa naar voetnoot3 al gewillich is ten jagen.’
Die leyde hond, die heyt Trouwe,
Dien die waelgeraecteGa naar voetnoot4 vrouwe
In reynre meyningen had gebracht
Op die gloriose jaecht;
Die ander was gheheiten Stede,
Die die ridder op reclichede
Onder die goede geselscap bracht,
Die jeger, die hem wel bedacht
Jaegde metten ij honden doe;
Trouwe, dat was ene toe,
| |
[pagina 155]
| |
Ende Stede was altoes bi hare.
Doe sprac Her Blyscap openbare:
Van dese ij honden war goet voeden,
Woudens die heren hen bevroeden;
Die men in truwen stede vint,
Die is van den besten meest gemint.
Daer jaegde Wille ende Moet;
So rykelec; wes Gher bestoet,
Dat ende hi al na sine macht,
Ouch wasGa naar voetnoot1 midden in die jacht;
Hi jaechde vor, hi jaechde na,
Deus! als icxGa naar voetnoot2 mi versta,
Was een van den besten honden
Ter selver jacht, ter meniger stonden,
Troest quam met DouechGa naar voetnoot3 gevaren
Harde, want si twee honde waren
Die men niet volprisen mochte;
Daer mocht men horen, wat Rast wrochte
Sin avonture in reynre art;
Die honde zin op die rechte vart
Gecomen ende jaegden al den rechten pat,
Die Truwe ende Stede voer trat.
Doe sprac Her Erentrijc terstont,
Mit enen zueten, lachenden mont,
Tot den sinen, dar hi reet:
‘Ghi lieven, ic wil, ghi weet,
Onghebeden langhe te hoven,
Des en plecht men niet te loven.
Wi horen, wat die honde driven,
Ons en doech geen langer bliven,
Hier is zeker een geselscap bi.’
Doe sprac Her Goetcompaen: ‘dat si!
Et mocht sulc wanen dat wouden,
Dat wi node begeren souden.’
Dus reden die Heren van der jacht
Reckelycken, want har gedacht
Hadden si al in een gevoecht
| |
[pagina 156]
| |
In waelgenoegen; har bliscaps joecht
Die dede hem singen een liedekin
Her Erentrijc sprac: ‘die Vrouwe min,
Die ic thuus hebbe gelaten,
Can har tot allen doechden zaten.’
Her Goetcompaen sprac: ‘God eere haer lijf!
Het's recht, dat men een reyne wijf
Eert ende mint tot alre stont;
Want het's een die reynste vont,
Die ye op erden wert gevonden.’
Dus reden si callenGa naar voetnoot1 van den honden,
Hoe zeer zi liepen, hoe zeer zi deden;
Oec calden si van werdicheden,
Die hem die Vrouwen hadden gedaen,
Op dien borch, dat's wel verstaen;
Oec calden si van den riken gezinde
Des conincs Grans, als ict vinde,
Van wapen, van jagen, van vrouwen goede.
Vel goets te spreken maect hoemoede;
Die gerne wal zeit und waer,
Die maect zin doget openbaer.
Oft wesen mocht!
3.
Elende. Daer twee herzen sich vereenen
In wal dencken in wal meenen,
Daer is minne gewortelt vaste
Gheladen mit so sueten baste,
Dat niement en kan der groten geweten,
Hine heb der minnen pat gemeten.
Doe ich die reden ierst verhoerde,
Bevielen mi so wael die woerde,
Dat ich doe began zu denchen,
Ho rechte minne so mach henchenGa naar voetnoot2.
Rechte vort ter selver ure,
| |
[pagina 157]
| |
Began ich denchen, dat nature
Onder reden is gezat,
So dan elc hout sinen pat
Reden boven, nature onder,
So ist herde cleine wonder,
Dat rechte minne in eren staet;
Mar is 't dat reden ondergaet,
Wie sal dan nature letten,
Sine moetGa naar voetnoot1 volgen haer hetten?
Vint si die best al sonder hoede,
Sus comt toe, als ic vermoede,
Als bider naturen gewelt,
Die boven reden is gestelt.
4.
O wee, o wee! Daer twee lieve sich vereenen
In wal dencken, in wal meenen,
Daer is hen beider willecome
Hovescheit, miltheit, und vrome.
Hovescheit hoert yemant toe
Altoes te doen, ich seg u hoe:
He sal zin hovesch in sinen wille,
Ende altoes zwigen stille
Dat ter doget is onbequeme;
Hi doe woel in haren name;
Si sal een vruntlich lachen geven
Hem, ende he moet, al zin leven,
Om dat lachen wesen milde
Dits recht, die also leven wilde,
tLachen doet wapenen wal den man
Ende doeten dringen daer bet an,
Daer men wal met wapen doet.
Des is menich worden vroet.
Sprach Her Erentrijch die coene
Die eiken troest wol te doene.
|
|