Dietsche Warande. Jaargang 9

[p. 138]

Broeder Petrus Huyssens, S.J.,
Nederlandsch Bouwmeester,
door H.J. Allard, Pr.

Dat de kundige Warande-meester veel belang stelt in alles wat oude kunst en oude kunsthistorie betreft - al is hem nog onlangs ‘onverzoenlijke tegenzin tegen bijna alles 't geen ons modern maatschappelijk leven kenmerkt’ ten onrechte verweten¹ - dat weet iedereen in Nederland. Reeds zoo menig jammerlijk vergeten kunstenaar heeft hij uit het graf der vergetelheid opgedolven, en menig ander, onverdiend tot schaarsche bekendheid veroordeeld, heeft hij prijselijk gerehabiliteerd, 't Zal me dus wel geoorloofd zijn, een oogenblik den voet in zijne Warande te zetten, om eene kleine bijdrage tot zijne lievelingsstudie te leveren.

Toen ik in den Volks-Almanak voor Nederl. Katholieken eene levensschets schreef van Broeder Daniël Seghers ‘den fenix der bloemschilders’², werd mijne aandacht getrokken op een vriend en geestverwant, een tijd- en ordegenoot van dezen, op Broeder Petrus Huyssens. In geen enkel kunst- of biografisch woordenboek, zelfs niet bij den vlijtigen Heer C. Kramm, vond ik zijn naam opgeteekend: en toch geloof ik, dat hij er eene eervolle plaats had mogen innemen.

De bouwkunstenaar Br. Petrus Huyssens werd in 1577 te Brugge, de aloude hoofdstad van Vlaanderen, geboren. Zijn vader was een ‘meester-metser’ aldaar; en de zoon schijnt aan-

1 De Gids, 1869, Dl IV, blz. 439.

2 Jaarg. 1870, blz. 114-154.

[p. 139]

vankelijk niet hooger gestreefd te hebben dan de eerzame vader. Na een geruimen tijd zijn ambacht loffelijk te hebben uitgeoefend, trad Petrus ten jare 1598 als leekebroeder in de Societeit van Jezus. Terwijl hem daar, in een en ander huis zijner Orde, door de overheid de last was opgedragen, een waakzaam oog te houden op de metselwerkzaamheden, ontdekte men ter goeder ure zijn buitengewonen aanleg voor en reeds niet geringe bekwaamheid in de bouwkunst: men ontdekte ze uit de schetsen en teekeningen, waarmede hij nu en dan zijne schriftelijke bevelen aan de werklieden deed vergezeld gaan. Diensvolgens ontving hij het gebod, zich geheel en onverdeeld ad majorem Dei gloriam toe te leggen op de studie der bouwkunst, waarin hij spoedig zoo ervaren bleek te zijn, dat hij de bewondering wekte van velen.

Dat kwam den kunstlievenden Aartshertogen Albert en Isabella, ter oore. 't Is overbekend: onder hunne gezegende regeering, ‘werd op groote schaal de kunst en nijverheid van bouwmeester, beeldhouwer, schilder, borduurwerker, goudsmit, plaatsnijder, leder-, laken-, wol- en zijdebewerker ten dienste der kerken vruchtbaar gemaakt - en nog heden getuigen de kunstwerken van Belgiën van den bezielenden invloed door de Aartshertogen op de kerk en kunst aldaar geoefend’¹. Van 't verborgen talent des zedigen kunstenaars meenden Albert en Isabella partij te moeten trekken, en, onder toestemming zijner oversten, zonden zij Broeder Huyssens naar Italië, om er de marmersoorten uit te kiezen en aan te koopen, die zij destijds in zulk een overvloed van noode hadden ‘voor de driehonderd kerken, welke door de Aartshertogen bizonder begiftigd of vercierd’ of gesticht zijn op belgischen bodem². Men begrijpt het, Broeder Huyssens maakte zich de gunstige gelegenheid te nutte, om de voornaamste monumenten van Italië te bezichtigen, te bestudeeren en later te copieeren.

Na de kunstkweekende lucht der heerlijke Italiaansche landen te hebben ingeademd, keerde hij in de Zuid-Nederlanden terug en bouwde, onder medewerking³ van anderen, de kerken zijner

1 Volks-Alm. v.N.-K., 1859, blz. 155.

2 T.a.p., blz. 147.

3 C.F. Waldack, Hist. provinciae flandro-belgicae, s.j., pag. 9.

[p. 140]

Orde te Namen en te Brussel¹. Het eerste - niet het voortreffelijkste - godsgebouw, waarvan hij zelf het ontwerp leverde, was de Jezuïeten-kerk te Maestricht, heden de schouwburg dier stad.

Doch weldra werd onzen kunstenaar eene edelere en grootschere taak opgedragen. Van de prachtige, door Pater Franciscus Aguilon ontworpen, Jezuïetenkerk te Antwerpen, was in 1615 de eerste steen gelegd door Bisschop Jan van Maldere², doch de ontwerper, met de uitvoering van zijn eigen plan belast, stierf reeds den 20ⁿ Maart des jaars 1617. Nu trad Br. Huyssens in zijne plaats op, leidde grootendeels de werkzaamheden en voerde ze gelukkig ten einde in 1621. Onder andere maakte hij het plan van den sierlijken toren, dien hij volgens eigen voorschriften deed optrekken. Het samenwerken aan de prachtige Sint-Ignatiuskerk met de schilders Gerard Seghers en Cornells Schut, met Pieter Rubbens en Antonie van Dijck, met zijn kunstvaardigen en beminnelijken ordegenoot in 't Antwerpsche Professiehuis, Br. Daniël Seghers, zal wel niet weinig hebben bijgedragen tot volmaking van zijn talent en tot loutering van zijn kunstsmaak. - In 1613 werd hij coadjutor formatus.

Nog vind ik van Br. Huyssens vermeld, dat hij de ontwerper en bouwmeester geweest is der Jezuïeten-kerk te Brugge, zijne vaderstad³.

Eindelijk schreef de Heer August van Lokeren, oud-schepen van Gent, in de Messager des Sciences historiques.... Novembre 1864, pag. 384, de volgende belangrijke aanteekening, betrekkelijk onzen kunstenaar: ‘Nous avons rencontré dans un des nombreux manuscrits de cette abbaye [l'abbaye de S^t Pierre, du Mont Blandin, à Gand] la mention d'un contrat, arrêté le 14 Décembre 1644, pour la construction de la nouvelle tour de cette Église, avec Maître Liévin Van der Gracht, pensionnaire de l'abbaye (ten pensioene van desen Cloostere).

1 De hoofdbouwmeester der Sint-Michielskerk te Brussel, was Jacques Francquart. Zie Immerzeel, I, blz. 252.

2 Verg. Volks-Alm v.N.-K., 1870, blz. 123.

3 Zie C.F. Waldack, t.a.p.

[p. 141]

Dans la pensée que ce maître pouvait être l'architecte de ce monument¹, nous avons fait bien des recherches, restées infructueuses jusqu'ici, pour retrouver cette convention qui aurait pu jeter quelque jour sur cette question; quand, il y a quelques jours, en feuilletant des comptes généraux de cette abbaye, nous avons eu la chance de jeter les yeux sur un article d'un compte de 1627, qui lève le voile mystérieux qui a couvert pendant au-delà de deux siècles le nom de l'illustre artiste, qui a conçu ce noble monument dans les proportions les plus sveltes de l'art grec.

Hâtons-nous de le dire: à la page 138 du susdit compte on lit: Item, betaelt aen M^ter Pieter Huyssens, ingenieur van het maecken van de nieuwe kercke, over reysgelt ter cause van dien, met voyagien by hem ghedaen in de affairen van de voorschreven kercke, blijckende by seven quitantien, de somme van 47 ponden, 6 schellingen, 8 grooten.

Enfin on sait que Pierre Huyssens est l'architecte-ingénieur de ce temple. On peut done rendre hommage à son éminent talent dans une de ses plus belles oeuvres.’

Br. Huyssens, dien de kunstgeschiedschrijvers Goetghebuer en Van Lokeren niet schromen aan te duiden als geplaatst ‘à la tête des architectes de son époque’, stierf in zijne geboortestad den 6ⁿ Juni des jaars 1637. De meeste gedenkteekenen zijner kunstvaardigheid schuilen nog wel in 't duister.

Seminarie Kuilenburg, feest van den zoeten Naam. 1870.

1 D.i. van de kerk-zelve.