Dietsche Warande. Jaargang 7

[p. 105]

Oirkonde van de stichting des Kloosters ‘Jerusalem’ te Venray, in Limburg,
medegedeeld
door Prof. W. Everts, Pr.
Vervolg en slot^*.

* Zie ‘D. Warande’ VII, bl. 27.

Van den eerweerdigen pater heer Albert van Hijnsberch.

Noch¹ heer Goert die brachte hoer eenen devoeten geleerden man, die heerlick van persoene was ende seer verstendel² in geestelicken dijngen, heer Albert vanden Beesten, van Hijnsberehgen gheboeren; die wonderlicke ende lavelicke in heer Florens huys ghewandert hadde, ende mennichgen cleerck tot Godt getoegen mit sijnen gueden exempell ende sueter vermanynge. Heer Albert was een seer geestelic man, ingekeert, die gerne in sijn celle was ende voel badt ende lass ende screef. Ende wat contemplasie hij over hem hadde, dat bewijst sijn oeffeninge die hij plach te hebben, die ic ghesien ende geleesen heb. Ende wat verstant hie had, dat bewijst hie wael in onsen statuten ende previlegien; ende sijn mildicheit hevet hij bewesen inden statuten: dat onse susteren niet soe voel en vasten als ander regularissen, als des maendachs gheen vleysche te eeten ende van des heiligen cruicesdach exaltacionis te vasten ten eenen eeten hent³ tot paesschen alle daghe, anders dan men inder metten negen lexen holt, ende alle vrijdaghe ter vastelicker spijsen toe vasten, ende wullente gaen, ende op culten⁴ toe slapen ende der ghelicken, die onse previlegien al in handen des paters setten. Hie mach sien, woe hie dat verantwoerdet, ende des ghelicks mitten ghetijden, daer hie sijn mildicheit seer over die susteren in bewesen hevet. Heer Albert was redelicken rijcke van patrimonium, ende had een guede vicarij toe Hijnsberch. Ende

1 Moet zeker Doch zijn.

2 Verstandig.

3 Tot, door maar eenmaal daags te eten, tot.

4 Culten, bed, matras of kussen; in het algemeen iets dat met veêren, haar of iets dergelijks is opgevuld. Lat. Culcita.

[p. 106]

hie hoerde seggen dat toe Deventer eene guede schoele was ende van die devocie der devoeter broeders, soe¹ toech hie toe Deventer, ende gaff sich gehelicke onder die devoete broeders ende badt dat sie hem om Gads willen aennemen wolden ende ontfangen voer een broeder. Ende gaff sijn vicarij over sijnen broeder, daer hie naemaels groeten scrupel van hadde, ende seer beclagede dat hie nae den bloede ende gunste die vicarij over gegheven hadde. Mer sijn broeder starff gherijnge dat² hie niet langhe die viearij en besadt. Heer Albert gij nek tot heer Florens huys inden iaer ons heren m cccc ende xxxvi, omtrijnt doe hie xx iaer alt was. Ende gaff zich soe helicke tot Godt in sijnen hantwerck ende in die klercken tot Gaede te trecken, dat hie een exemplaer der doechden was. Hie droech den back³ mit heer Eggebert vander Beeck (die doe beyde klercken waeren) totten groeten huyse, daer die broeders in woenen, ende groeff mede die fundamenten ende metsselden mede, ende heyde ende stomde⁴ in die vasten, ende vastede alle daghe mit eenre cleyner porcien. Heer Goert, die pater van heer florens huys, quam eens bij dat timmer, ende sach dat heer Egbert ende heer Albert sus swaren arbeyt deden, naeden middaghe, ende vraghede den twe klereken Egbertum ende Albertum, off sie oeck sat ghegeten hadden. Soe sechden sie weder ende spraken: ‘Wij wolden noch wael ellick eenen gueden herinck eeten.’ Daer nae bestelden heer Egbert⁵ aen heer Roloff den procurator, dat men oen een beter porcie glieven solde.

Heer Albert sochte seer die eer Gads ende der sielen salicheit in hem ende in eenen anderen; ende wat oeffeninge hie hadde doer den dach bewijset sijn boexken, dat ic ghesien heb. Daer aft⁶ sprekende⁷, dat ic liever een karthuser leven halden, dan ic naevolgen wolde sijn oeffeninge. Ende dat selve hij ghewonnen hadde inden gheest mit lesen ende gueden gedachten ende mit beeden, dat heeft hie overvloedelicken in eenen anderen mit sueter leeren aengericht: ende dat toenden hie in sijnen collacien ende vermaenijngen wat hij van bynen in den geest hadde. Sijnre disciplinen is onse convent noch verbeetert inden sloete⁸, inden spreeckvensteren ende in silencium, ende anders in allen dijngen die der geestelicheit aen gaen. Het is seer te verwonderen, dat inden beghijn onses convents soe groete armoede

1 Daarom.

2 Spoedig, zoodat.

3 Kalkbak.

4 Sprak niet.

5 Het schijnt, dat Egbert hier, bij vergissing, voor Goert staat.

6 In Limb. nog algemeen voor van.

7 Verondersta: verklaar ik hier.

8 Aangaande het slot. de clausura.

[p. 107]

was in onsen convent, ende soe groeten urbeyt ende discipline, dat daer selden sieken weren, ende bijnen xxx iaeren niemant en starff; waer wt toe mercken is, dat leedige ende lecker luyde duck siekelicker inden licham sijnt, dan strenghe, arbeydende ende abstinenstige luyde. Hie verwarff onsen convent soe herlicke privilegien vanden pastoer heer Ghijsbert vanden Gaet, ende vanden bisschop van Ludick ende vanden legaet Honofrio, alsmen vijnden mach in oeren process. Hie dede dat onse susteren die regule aen nemen, ende dat sie beslaeten¹ worden; ende dat dede hij hier om: want die susteren worden soe voel overloepen vanden vrienden ende nabueren, dat sie niet een moespot sieden en conden, sie en hadden berichtijnge vanden werlicken² wiven; ende en conden niet soe heymelic doen of hebben, die werlicke luyde vernemen dat. Des heiligen dages, wanneer die susteren hem beeden solden, soe was soe groeten gheloep van werlicken luden in ende wt te loepen, ende die callachtige susteren, die hadden soe voel te lusteren ende te callen, dat sie sich niet en beeden ende die anderen susteren niet guets en lieten doen. Hij hevet onse convent om laeten mueren, ende hie hevet oeck vast wat ghetimmert; ende was seer vlijttich die susteren tot Gaede te halden, ende dat sie hem wtgijngen³ in allen dijngen om dat⁴ sie hoer verdienst toe bet sochten. Hie hadde voel te lijden van summigen werlicken priesters die hem vervolchden ende lieten daghen, ende mijt schaede ende schanden daer af quemen; ende regierden onse convent lavelicke ende in allen disciplinen xliij iaeren omtrent; ende sterff inden iaere ons heeren mcccc ende xc, des anderen dages nae Sancten Lucas dach. Ende hie wart begraven in onse coer voer dat hoeghe altaer onder eenen blauwen sarek.

1 Hij werkte uit - besloten (gekloosterd).

2 Wereldlijke.

3 Wtgaen, vertijen, renuntiare, sibi renuntiarent.

4 Opdat.

Van der besluttinge ons cloesters Iherusalem.

Inden iaer mcccc ende lxviij soe wart onse cloester besloeten, ende nae wtwijsinge onser privilegien soe riep heer Albert ten ierstenmael heer Reyner van Helmont, prior ende pater inder Weyen tot Venlo, om die professie toe ontfangen; ende daer nae dede hie selve dat. Ende die pater is, die mach dat laeten doen enigen priester werlick off geestelick, als cleden, professien off welen⁵, soe duck als hie wil, of selve doen mijt eenre leesender missen, off sijngender,

5 Wielen, sluyeren.

[p. 108]

woe hie wil. In den selven iaer sande onse weerdige moeder Mechtelt van Angheren ende dat ghemeyn convent twe broeders van Sancten Agata toe Deventer aen den pater van heer Florens huys, biddende om eenen gueden man, die hoer pater ende praevest¹ weer;

Ende wie die eerbaer heer Jasper, pater doe ter tijt, hem sande, den coren sie ghemeynlicke capitteleerke sonder weder seggen. Soe dan onse convent sich altijt gehoersamlicke gehalden had onder oer visitiers den prior van S^ten Agathen to voeren, ende den prior van sinten Agathen, ende den pater van Deventer, ende van Nymegen, ende van Embrijck² in die fraterhuyse die welcken, wanneer die pater ende mater ende dat beste deel vanden convent begheren moeghen, visitieren toe samen off een ijtlicke bijsunder, nae nutticheit ende noet ende ghelegentheit der tijt; soe hebben onse broeders tot heer Florens huys, mijt oeren paters, Godt aengheroepen om eenen gueden coer te doen, ende hebben hoer stemmen ghegeven drien priesteren, die alle drie eerbaer gheleerde ende wijse mannen waeren, als heer Willam van Remunde, doe ter tijt procuratoer int clerckhuys over die rijcken, armen ende middelen, eenen toesienden eerbaeren man; ende heer Jan van Nydecken, die die schrivecamer verwaerde, ende was een voergenger inden hantwerck, silencium ende disciplijn te halden, vroe ende laete te coer te gaen, ende onder den clercken wat guets te doen. Hic dede collatie³ voer die burgers, des heiligen daghes, in die gastcamer, die hem ghern hoerden, want hie een guet predicant was. Ende heer Jaspar hadde groeten ongunst vanden burgeren, dat hie heer Jan wtsette. Die guede man hadde regiment⁴ ghehadt, ende was weder toe huys ghecomen butten sijnen schulden. Ende die hem verdreven hadden beclachden dat tot hoeren sterven toe, dat ic wael weet, want ick een wilken⁵ gheleent was in dat convent, ende des ghenoch ghehoert heb, etc. Doe hie weder comen was en conde men in hem niet mercken, dan of hie alle tijt een schemel broeder gheweest had, in die schoetelen te waschen, dat huys ende heymelicheiden toe vegen ende toe keren, toe spaden, toe graven, holt toe houwen, sijn vergyffenisse te bidden, bij den jongesten broeder oetmoedelicken neder toe vallen, op die eerde toe sitten ende sijn gebreken toe belien⁶ ende raet te vraegen woe dat hie sijn gebreken verwynnen mochte; dat ic gesien heb. Hie was strack van woerden; nochtant sunderlijnge medelidich van herte. Hie was afgesnyden van allen werlicken prelaten.

1 Prevoost, praepositus.

2 Emmerik.

3 Voorlezing, voordracht.

4 Bestier.

5 Een wijlken, eenigen tijd.

6 Belijden.

[p. 109]

Daer hie nochtant om sijns amptes willen wael groete conversacie mede had moegen hebben. Die derde was heer Kerstken van sint Truyden planiere¹ der boeken, nu pater ten Regularissen bij Huesden, daer hie hent² tot noch lavelick geregiert hevet, in groeter tribulacien ende armoeden omder vede³ wil. Doch heer Jan Nydecken die hadde die meeste stemmen. Ende heer Jaspar brachte hem, mitten eerbaeven prior Salentijn van S^ten Agathen, toe Ray int cloester ende presentierden hem, ende confirmierden hem in eenen pravest⁴.

1 Planeren, bij Kil. planare, explanare = uitleggen. Hier dus zoo veel als uitlegger, verklaarder der boeken.

2 Sedert.

3 Tweespalt.

4 Als prevoost = praepositus, overste.

Van den eerwaardigen priester heere Jan van Wydeeken.

Toe weeten dat die ghemeyn broeders heer Jan van Nydecken liever ghehalden hadden, dan enich vanden tween anderen: dan sie gaven hem over om Gades willen. Als heer Jan dat regiment aenghenomen hadde, soe vant hij cleijne provisie opden solder, gheen geit inder kijsten, quade ordinancie inden doeck toe vercoepen, voele restanten vanden renten. Ende sat hem ter weer als een muer voer dat huys van Christus; ende hevet alle dijngen, op een cort, nochtant mit groeten arbeyt tot eenre gueder ordinancie ghebracht. Hie hevet duck in vaeren sijns lijfs gheweest, ende ghegaen omder susteren willen, dat hie hoer rechten beschermen wolde; ende verblijden sich omden naem Jhesum verworpen ende schendelicke woerden te hoeren, die men hem duck nae riep. Hie hadde een gracij van Godt, dat hie niet ghelavet⁵ en wart vanden luyden, woe wael hie oeck dede. Die weerde maghet, moeder Mechtelt van Angheren, was oelt⁶ van iaeren; nochtant heer Jan en wolde sie niet afsetten voer hoere doet; want verneyinghe⁷ vanden maters of omsettijnge selden guet doet inden conventen. Doch sie starff inden iaer m cccc ende xcj op Sinte Jacobs avent, daer hie ende dat ghemeyn convent seer rouwich om was. Soe ghenck heer Jan mitter procuratersche, suster Mechtelt Iacobs vanden Graef⁸ ende summighe andere eerbaer sitsteren aender moeder kijste, ende meende daer groet geit toe vijnden, soe vonden sie niet dan xvj golden Rijnsgulden. Die hadde sie gheleent van eenen genoemt Derick Bans.

Toe schicte heer Jan nae Deventer tot heer Jaspar om eene nye

5 Geloofd, geprezen.

6 Oud.

7 Vernieuwing.

8 Grave.

[p. 110]

mater toe setten. Doch heer Jaspar beval dat heer Jan ende den prior van S^ten Agathen. Ende die hoerden die stemmen. Ende daer wart ghekoren die eerbaer maghet, suster Mechtelt Jacobs voerseit, die, na inhalt onser privilegien, een nye loefte der gehoersamheit van al den susteren ontfangen hevet, ende doe ghelavet¹ heer Jan pravest ghetrouheit, bijstant, ende gehoersamheit, die sie hem wael gehalden hevet totter doet heer Jans.

Ende als men secht: een cleyn guet wast mijt eendracht, ende een groet guet vergheet mijt twijdracht, soe hebben sie beyde mijt trouwen arbeyt der susteren in spynnen, wynnen, waren ende spaeren dat convent merckelicken ghevordert, in renten ende landt aen te coepen, ende in reeden gelde tot eenen groeten vollenst² des tymmers des spynhuyses, daer heer Albert seliger dat holtwerck off³ had laeten maken van broeder Jan van Gheesteren. Nochtant hadden onzse susteren alte groeten schaede gheleeden, doe Raede omgheslagen⁴ wart, in roeff ende anderen lasten bovenmaten. Heer Jan hevet voele lavelicker punten inghebracht of ghereformiert, die teghen die geestelicheit⁵ waeren, als vanden⁶ reventer niet te eeten of niet te drijncken; gheen achterclap te doen; dat Capittel wael te holden. Ende had sich al te voel te sterven⁷ dat die susteren malckanderen niet trouwelicker en vermaenden; ende plach toe zeggen dat ‘waer die vermanijnge verghenghe, daer verghengedie mynne’. Mijt corten woerden: wij woerden sijns regiments ghewaer opden solre, inder koeken ende inden brouhuis ende in allen officien. Sin raet was, dat, al had onse convent soe voel gels alst oversien mochte, dattet nochtant gheen renthen of erve meer aen en coffte, om dese reden: ten iersten, want omden rijckdoem soe solde die arbeyt der handen verslappen; ende ledicheit solde inbrengen voel callens ende omgaens ende ander sunden. Ten anderen solden die oversten soe voele mijtten tijtlicken dijngen te doen hebben, dat sie die geestelicke dijngen vergeeten solden, dat een groet ghebreec is inden geestelicken huysen. Ten derden, om die groete onghenaede der schettijngen ⁸: soe moet men meer den heeren gheven, dan men duck vanden gueden neemt of krijget. Ten vierden, wanneer die conventen heyten⁹ voel te hebben, soe willen die haveluyden¹⁰ ende amptluyden hoer kijnder daer in

1 En heeft beloofd aan.

2 Voleinding.

3 Van.

4 Toen er te Venray een omslag van lasten gemaakt werd.

5 Het geestelijk leven.

6 Buiten den.

7 Versterven, mortifier.

8 Schattingen.

9 Heeten den naam hebben.

10 Gegoeden.

[p. 111]

hebben, om ledich te gaen ende wael te leven; ende comen duck mit ledigen handen ende scherpen tanden, ende ligghen den conventen over, heele acht dagen, mijt peerde ende wagen, ende willen des al gheweert sijn¹, ende daer en dorre niemant teghens seggen. Sie schencken eenen haesen off capuyn ende verteeren eenen halven vreschen² osse. Woe wael hie gheraeden hevet salmen noch ondervijnden, die langhe levet. Het is soe groete wijsheit eenen gueden raet te verstaen ende te volgen, als te geven. Sijn raet was, dat men gheen lant vercoepen off verbuten³ en solde, noch renten; want die luyde sijnt bedriegelick, ende dat lant is duc becommert⁴, dat die luyden niet en segghen, als ick ondervonden heb⁵. Hie meende dattet landt dat wij mijt onse kloeke belueden mochten, dat en solden wij niet vercoepen of vermangelen⁶. Dat wij ooek geen kijnder in onse cloester aen en solden nemen beneden xiiij iaeren, ende nyemens lichtelick lieten wien⁷ op onse convent.

Hem was duck gebeeden dat hie een regulier worden solde; mer hie meenden neen: ten iersten, om des convents willen, dat dan hoer provisie van een pater verliesen solde toe Deventer, die om der ontrouwen, dan niemens weder hem gheven solden; want dat weer of hoer leven Godt niet behagelick en weer, dat, sonder professie, is nae den leven der heiliger apostelen. Ten anderen, om sijnen wil; want hie meenden hie vonde soe voel dat eenen priesterlicken staet ende eerbaeren leven toebehoerden, dat hie hem niet voerder beswaeren en wolde. Ende hie danckten sijnen moederlicken huyse van Deventer, alsoe dat hie van hoeren schaet sich niet scheyden en wolden. O wat stanthaftiger man, die van allen wijnden niet beweegen en wart! Wijn ende die vrouwen doen duck apostetieren⁸ die wijsen, dat in hem gheen steede⁹ en hadde. Lichtelicke den staet te verwandelen, beteykent een lichte moet.

Nae voel arbeyts, die hie ghedaen had, ende groete trouwicheit voer onse convent, is hie ghevallen in krancheit. Ende liet mysse te doen wesen, omtrent Agneten, inden iaer mccccc, ende sterff daernae inden Paescheiligen dagen, op den xx dach in die aprill, in oetmoedighen voelen van hem selven, wael ghebicht ende bericht¹⁰. Ende onse frater

1 Vrijgehouden zijn.

2 Versch, frisch = groot.

3 Verruilen.

4 Met schulden of verpligtingen belast.

5 In deze en dergelijke uitdrukkingen zoû men eene priorin of procuratrix herkennen, ware dit met het ‘gheleent worden’ van hiervoren over-een te brengen.

6 Ruilen.

7 Wijden.

8 Alvallen.

9 Plaats.

10 Berecht.

[p. 112]

heer Jan van Utert, den onse broeders van Deventer hier gheleent hadden in heer Jans krancheit, die begroef hem, in bij wesen des priors van sinten Agathen ende voel ander priesters, in onse choer, beneven heer Albert seliger ghedachten.

Dit is van der heiliger ioncfrouwen Sanctam Oda.

Ick heb gehoert ende eendeels gelesen, datter een heilige ioncfrou geweest is, genoemt sancta Oda, van coninclike geslecht gebaren in Schotlant. Dese heilige ioncfrou was blient gebaren, ende hoerden seggen dat bij dat licham sinten Lambertus te Luyck wonderlike teyken geschieden. Soe badt sij oerlof van hoeren alders ende is bevert¹ gereyst mit enen eerlike gesynne, nae Luidick. Ende als sij quam bij die stat van Luyck, ende haer gesyn sechde dat sij saegen sinten Lambertus kerek, soe heeft sij sich laten heeffen vanden wagen daer sij op sat, ende sprack hoer gebet, ende stonden aen wart sij siende. Ende daneke[de] onse lieven heer ende Sinten Lambertus; ende tot gehoechnis des myrakels, soe is daer getymmert een capeel in sanctam Walburchs eer. Doe dese heilige ioncfrou gesont was worden, ende een schoen suverlike ioncfrou was, soe wolde oer alders ende vriende sij bestaeden ter echt nae oeren edelen geslechte, tegen horen danck ende wille: want sij had hoer reynicheit Got gelavet. Soe riep dese heilige ioncfrou een van oeren trousten dienre ende twe ioncfrouwen, ende gaf hen te kennen, dat sij heymeliken wolde en wech wt Schaetlant trecken, omdat² sij niet gedrongen wort oer reynicheit te verliesen. Ende naem een pelgryms cleet ende reysde toe Romen ende tot sinten Mychel oer bevert, ende daernae in Peellant, ende woende te Venraede op die stede daer nu onse nyen peertstal, voer des heeren huys is, mit eenen dienre ende twe ioncfrouwen, inden tijden dat sinten Hubertus gestorven was. Ende sechden duc, dat daer op die stede, omtrient daer oer woenynge was, te Rade, solde comen een heilige vergaderynge van susteren. Ende die oversten solden cleyne tympens³ aen oer coevelen dragen.

Ende want daer voel orloges was inden lantde (sic) soe woende te Rade een deel haefluyde, genoemt die van Wyckrade, die verut-

1 Bedevaart.

2 Opdat.

3 Bij Kil. timp, timpe, umbraculum calyptrae muliebris. Dat gedeelte eener hoort van vrouwenmantel, dat 't hoofd overschaduwt.

[p. 113]

veriaget¹ waren; die woenden op Lijsken Bans hofstat. Dese haefluyden deden sancta Oda ende oer gesynnede groeten overlast. Die heilige ioncfrou van Rade toech te sinten Oeienrade, over Peel, daer nu in oer eer een kanonisye gesticht is. Ende als die heilige ioncfrou genecte² nae Maresselen³, ende quam opten berch aen die wijntmoelen⁴ tusschen Ray ende Marsselen, soe sach sy rouwelick om nae dat dorp van Venrayde daer sij geern gebleven had. Ende boechden knijen ende badt God, dat doch Venraede nummer meer verheert⁵ of verbrant en worde van den vianden, ende dat geen haefluyden die den gueden nabiren⁶ overlast doen wolden, daer niet bedien⁷ en solde of lange blieven woenen; ende dat die pestelencie niet gemeynlic overal en solde regnieren, ten weer dat sij van buyten daer ingebracht worde. Ende soe omsiende gesonde⁸ sij dat dorp Venrade; ende soe heyt die berch noch den omsienden berch. Ende daar steet noch een heilige stoxken⁹ ter memorien; ende alst schijnt, soe ist soe tot deser tijt geschiet, dat sinten Oda gebeden heeft voer dat deerp (sic) van Venrade. Dit heb ie een deels gelesen ende een deels van gueden alden luyden gehoert.

1 Ik veronderstel dat het eerste ver bij vergissing geschreven is. Ook de t van ut is niet zeer duidelijk, en toch zie ik geen middel om er een ander woord van te spellen. - [er wt veriaget? - uut Wijckrade? A. Th.]

2 Naderde.

3 Thans Merselo, een gehucht van Venray.

4 De windmolen staat er nog, en in de nabijheid een kapelletje van de H. Oda.

5 Kil. Verheeren, dominari. Waarschijnlijk hier in de hduitsche beteekenis van het woord, voor verwoesten.

6 Namelijk hunne naburen.

7 Komen. Kil. bedijden.

8 Maakte zij gezond.

9 Een stock-beld is bij Kil. een uit hout gesneden beeld, statue, simulacrum ex trunco.

Van onsen eerweerdigen pater heer Hubert van Lochem.

Hiernae quam die vierde pater, geheiten heer Hubertus, van Lochem gebaren, een wael geleert geestelic man. Hij was schoellaster¹⁰ te Deventer geweest. Hij hevet dit gadshuis seer gevordert in tijtliken gueden, ende heeft oec duc voel verdriets gehadt in sijnen tijden, van oerloegen ende van rutteren ende knechten ende groeten schattinge die hij geven moest. Ende heeft oec dit Gadshuis gehaelden in geesteliker dijsseplijnen seer strengelic, alsoe dat hij daer duc om

10 Scholaster noemde men de leerlingen der middeleeuwsche scholen voor godgeleerdheid.

[p. 114]

overclaecht wart. Mer sijn oprechte wanderinge¹ wart van allen gueden menschen gepresen. Hij was een strenge man tegen die gebreken; mer seer guedertieren tegen die geen die hem² beteren wolden. Hij heeft ons voel gueder exempelen achter gelaeten, als alle die geen wael bekent is, die bij sijnre tijt geleeft hebben. Doe hij sijn doechtelick leven tot enen saligen eynde gebracht hadt, ende ons omtrijt xviij iaer (geregiert hadt, is hij ge³) storven int iaer ons heren m vijf c ende xxvij, opten xv^den dach December.

Doe men schreef dusent iiij hondert ende lxxxiiij, toe weten, dat ons eerwerdige salige moder Mechtelt vanden Graef in iersten beginne hoerre bekeringen is gegaen, opten alden begynhof te Graef, dae zy seven iaer eerlick ende doectelick heeft geleeft, metten susteren daer zy by woenden; soe is geboert dat zy op een tyt hoerden predigen: dat dij geestelike menschen, die alle dingen achter gelaeten hebben ende onder gehorsamheyt staen, dat Got hem die zoe hemeliken helt, als daer hy synen raet mede halt⁴; doe begreep zy dat in hoer, dat zy niet rusten en conde, sy en quam ter siteden daer zy meijnden onser Got met gehelen herten te dienen. Hadt⁵ moegelick gewest, zy hadt gegaen over M milen weechs, daer zy van nyemant bekent en hadt geweest, opdat zy Got den here alzoe voel te naerre⁶ ende hemeliker had moegen werden. Doe zy ierste quam woenen hier, zoe gaf zy⁷ tot alzulcken gehorsamheyt ende onderdanicheyt tot hoeren oversten ende tot alle dingen dat tot onsen geestelicheyt hoert, ende tot medewerdicheyt totten susteren. Sy brach af van al dat geen dat der naturen genoechlick wesen mocht; sij en zolde nummer eens gesecht hebben van enigen dingen die zy inden convent gebracht hadt; nochtans dat zy wael drie hondert enkel gulden inden convent gebracht hadt, behalve al hoer ande (sic) guet gereck⁸. Doe zy omtrent vyf iaer hier hadde gewoent, doe waert zy prokeraterix gemaect, dat hoer seer leet was: dan 'tgebod der gehorsamheyt dat dwanck zy dat syt doen moest. Daer sy hoer omtrent acht iaer zoe doechtelick ende stichteliken in regiert ende bewesen heef bij hoeren oversten ende by den susteren, soe dat zy, doe onse salige alde moder Mechtel van Angeren gestorven was, daer zy mynlick ende doechtelick bij gewandert hadt, doe waer zy gecaeren van den susteren tot eenre moeder,

1 Wandel, levenswijze.

2 Zich.

3 Door ons ingelascht.

4 Dat God daar zoo geheim mede omgaat, alsof het zijne raadslieden waren.

5 Had het.

6 Des te meer nabij.

7 Begaf zij zich.

8 Bij Kil ernatus, apparatus: hier voor gereedschap, huisraad, waarschijnlijk.

[p. 115]

ende vanden prior van S. Achten¹ aengesat, welk sy ontfinck in groeter bitterheyt ende zij beclaechden zeer hoer onvolkomenheyt. Zy seechten dat sys niet en hadt in de hoefde² ende dat sy hoer geveijnst hadt voer hoer oversten ende susteren; daen sy moest der gehorsamheyt volgen. Doe sy dat regyment ontfangen hadde, doe en vant sij niet voel van tyttelicken guet: wy hadden doe niet daen enen hof, toe Holtheeze, geit renten seer wenich, opten solre van corn niet voel, geen geit inder kysten dat ons toe hoerden. Ende sy liet alle dingen van gereck in gueder manieren genoech. Sy vant daer seer arme van behoef ende gereck totten susteren. Sy had enen vuerigen geest ende een gesont licham; sy gaf hoer mit alre nernsticheyt totten dyenst Gots ende totter gemeynten by te wesen, soe verre als zie vercomen conde. Sy was vroem ende vlytich in hoeren werck, ende hiet daer ons ock wael toe. Sy was sympel ende eenvoldich in hoeren habit ende clederen. Wij hadden een cranck suster van synnen; wanneer sy³ merckten dat onse salige moeder wat had, rock of pels, dat hoer gaeden⁴, dat wolt sy dan hebben; soe toech onse salige moder hoer clederen wt, ende gave dier suster, ende toech hoer clederen weder aen. Sy had voel mit ons besocht van ruteren, sonderlinge in der tijt doe die garde hier was; daer sy groet gebreck mit ons in geleden hadt. Soe dat in der tyt hoer vrinde hier eenen baede aen hoer seynden om te vernemen woe dattet mit oer ende mitten susteren gelegen waer. Den seechden sy weder dat oer geen dynck swaer en weer, dan dat hoer guede susteren quellick teten hadden, ende water moesten drincken; daer zy oer zelver vrome⁵ in hielt, dat wy ons alle te bet leden⁶. Zy was zoe ontmoedich, ende sober, ende onsoekelick in oren eten ende drincken; solt sy wat guets nemen, dat moes men oer mit lysticheyt ende cloeckheyt⁷ aen doen, alle tot hoer lester snycken toe. Sy was ock seer vlitich ende nernstelick hoegtyt waer te nemen tot gebet ende devotien die hoer geboeren mocht. Sy was sonderlinge seer vurige int lyden Christi; want sy plach te seggen, wanneer sy eens nae oren begeertten daer in gewest hadt, zoe docht hoer dat sy zoe mit Godt verenicht was, dat tusschen Godt, oeren schepper, ende hoer geen midel en was. Sy was ock seer vrom⁸ onse regel ende statuten ende dat totter onser geestelicheyt dienden, te halden, ende ons daertoe te

1 S. Agatha.

2 Zij zeide dat zij er te min hoofd voor had.

3 Die zinnelooze.

4 Goeden, gagen = behagen.

5 Krachtig.

6 Opdat wij ons, alle te beter zouden gedragen (leden, imp. conj. van liden).

7 Slimheid.

8 IJverig.

[p. 116]

halden dat wy halden solden. Sy was seer wurich in die gebreken te straffen, te vermanen heymelik ende openbaer; want sy plach te seggen sy en wolt geen vremde sonden op hoer nemen; sy solde mit hoer selfs saken genoch te doen hebben, als sy voer de Heer quam. Sy was zoe waerachtich in hoeren waerden, dat niemant geen achterdencken hebben en dorft, dat sy gesecht had, hy en vant zoe. Sy had ons omtrent xxxiij iaer eerlick ende laeflick geregiert, ende inden lesten iaer zoe visitierden onse Heer met eenre groeter swaerre suycte¹, daer sy seer lidsam en verduldich in was totte wtersten toe. Opten vrydach voer Belaeken Paessen ontfinck sy dat werde heylige Sacrament ende den heyligen aly² met groeter devotien ende gueden verstant. Sy starf opten Belaeken Paesdach omtren vire uren naeden myddach. Sy was seer mynlick ende gracioes, totten utersten toe guet verstant hebbende. Sy had myt ons gewoent over al xlvj iaer, myn³ van sinten Ambrosius dach tot S. Iheronimus dach toe.

1 Ziekte.

2 Olie.

3 Meyn? ik meen.