Dietsche Warande. Jaargang 6

[p. 71]

Bibliografie.
(Uitgaven van boeken, platen en muziek.)

DE HEERLIJKE HUIZEN EN KASTEELEN IN NEDERLAND, voorgesteld in photografische afbeeldingen, vervaardigd onder toezigt van D^r J.Th. MUNNICH, met gesch. en oudhk. aantt. van M^r R.C. ERMERINS. 's Grav. M. Nijhoff, 1860, 1^e en 2^e afl. (fol. form.) te zamen f 10. -

't Is voor den uitgever te hopen en te denken, dat er wel 50 rijke Heeren in Nederland te vinden zullen zijn - gestemd om de slechts 50 exemplaren te koopen, die van dit werk getrokken worden. Het werk komt uit in maandelijksche afleveringen; elke aflevering bevat eene (zegge éene) fotografie, metende 12 bij 17 ned. duimen, en van 2 tot 9 bladzijden text. Het komt dus in het jaar en per deel te staan op eene ellendige f 60. - Meer dan een deel behoeft men er niet van te nemen. Bij de 12^e afl. wordt eene ‘volledige lijst’ gevoegd ‘van al ‘de’ groote Heeren ‘bezitters van het werk’ (lees: van ‘het deel’ - want hoe kan men bij de 12^e afl. weten, wie ‘bezitter’, van de 25^e wezen zal?). 't Is niet waarschijnlijk, hoe ruim de uitgevers zich de beurs der ‘bezitters’, opgezwollen van trots bij het tegenblikken der majuskels, aan hunne qualifikatie ten koste gelegd, ook fingeeren, dat de ‘Heer’ van het kasteel nog méer deelen koopen zal dan dat, waarin zijne possessies voorkomt. Waar zoû dat ook heen? Er worden maar 50 exemplaren gedrukt.

Alle scherts ter zijde - we zijn zelden zoo geërgerd als door de aankondiging en verschijning van dit werk. In een tijd dat de heerlijkste fotografiën voor een spotprijs in het buitenland verkocht worden, dat ieder-een er op uit is de wetenschap aangenaam, grondig en aesthetiesch tevens voor te dragen, dat het aristokratisme toch al, zoo verdiend als onverdiend, diep gekompromitteerd is, geeft men een werk uit, zeer onvolkomen van plastische uitvoering (het Huis te Brederode is ellendig gekozen en onduidelijk te-rug-gegeven), met eene allertreurigste text (dien van Brederode zegt de schr. heeft hij aan Van Lennep ontleend; die bij Nyenrode is onleesbaar taai), ondanks de oratorische gemeenplaat-

[p. 72]

sen aan ‘den tand des tijds’ door den Heer Ermerins ontwoekerd, - een werk, in welks 1^e en 2^e model-aflevering geen spoor van oudheidkunde te vinden is, zoo min op het gebied der rechts- of zedekennis als op dat der bouwkunst (er komt niet eens eene definitie van de uitdrukking ‘heerlijke huizen en kasteelen’ in voor): - in zulk een tijd komt men met zulk een werk aandragen en heeft men de prætensie daarvoor f 60 p. jaar te vragen en maar 50 exemplaren te trekken! De Heer Nijhoff is een boekverkooper: dat hij een beschaafd en belezen man is, schaadt niet en behoeft hem geen stoffelijk nadeel te berokkenen. Als dus de doktoren Munnich en Ermerins, die, onder hun filozofiesch ‘toezigt’, door eigen of anderer vingers fotografiën en texten laten knoeyen, den H^r Nijhoff de uitgave opdragen à f 5 p. net getrokken prul, dan heeft Nijhoff groot gelijk dat hij zich niet onthoudt. Maar dit is zeker, dat de Heeren Munnich en Ermerins, als zij meenen dat men zoo naar de sterren vaart, deze luchtreis niet zullen volbrengen dan onder het spottend handgeklap van ons, burgerluî, die geen aristokratisme op het kunstgebied meer dulden, het zij zoo verwaand en vervelend als het wil.

M.

‘EEN KONING ONDER ZIJN VOLK’, door B.T.L.W. - Tot de charakteristiekste poëzie, waarmeê de watersnood beschreid en het waarlijk edel gedrag des Konings bezongen is, behooren de 6 strofen, onder even gemelden titel, door den hollandschen Jean Paul, den Heer B.T. L[ublink] W[eddik] den volke prijs gegeven. Luister de ziener vangt aldus aan (wij citeeren letterlijk):

‘Hij ging u voor: en stond daar peinzend stil,

Waar God zijn magt’ (wiens magt?) ‘in perken sloot;

Hij stond daar’ (peinzend) ‘tusschen 't ijs, zoo koud en kil,

Hij zag den armen landgenoot

Zoo even aan den dood onttogen -
De Koning - had een traan in d'oogen.’

't Is niet beleefd, het zoo vreemd te vinden, en zoo veel ‘koud en kil ijs’ noodig te rekenen, dat de Koning ‘een traan in d'oogen’ had. Echter - het ‘peinzen’ daargelaten - de H^r B.T.L.W. die nu eenmaal een humorist is, en de gantsche maatschappij, uit luimigheid, des noods het onderste boven zoû keeren, moge 't vreemd vinden, dat een Koning (vertegenwoordiger der aaloude, onhumoristische, orde) een traan in 't oog heeft; 't zij hem niet betwist. Maar nu geef ik u, in tienen, te raden, waar onze Jean Paul de bron zoekt van dien traan. ‘Die traan,’ zegt hij tot den Koning, ‘die traan,

[p. 73]

 

Die paerel viel u van de rijke kroon’:

Wie heeft ooit gehoord, dat door het schreyen, bij een treffende ramp, eenen Koning een paerel van zijn kroon valt? In tegendeel: wat iemant tot eer strekt is ‘een paerel aan zijn kroon’: om in het beeld te blijven, had de dichter dus den traan tot paerel aan de kroon moeten laten opspringen en stollen; of, daar men zich hier in Holland obstineert de kroon niet te plaatsen waar zij behoort, op het hoofd des Konings, maar, ten hoogste, op een of ander penanttafeltjen in zijn nabijheid, had de Heer Weddik fraai kunnen zeggen:

‘Die paerel viel u op de kroon.’

De dichter gaat, intusschen, het itinerarium van onzen ‘traan’ nog verder na, en beschouwt hem liggend op het ‘diep ontroerd gelaat’ van hem, dien hij, met dichterlijk zelfgevoel ‘Broeder!’ noemt. Wij wisten wel, dat de predikanten elkander broeders noemden, maar de vrijheid is toch wat groot den Koning dien naam te geven. Met Prins Maurits gaf dat misschien pas: maar in dit geval was het toch niet behoorlijk. Die traan, zegt hij, in tegenspraak met zijne eerste verwondering, stond ‘vorstlijk schoon’, en was ‘een tolk, dien elk zoo goed verstaat’. Niet-te-min gaat hij voort:

‘Toen voeldet gij uw onvermogen,
(“De Koning had een traan in d'oogen”)
Hoe diep’ (weêr ‘diep’) ‘uw hart ook was bewogen.’

Neen, zegt de dichter:

‘Hier helpt geen leger, raadszaal en geen hof’.

Wat beteekent nu die hatelijkheid tegen de Kamers, het Leger, en het Hof? De Koning heeft te-recht gebruik gemaakt van de middelen, die het Dept van oorlog aanbood, om de nood te helpen lenigen; en het Hof heeft het voorbeeld gevolgd, door den Vorst gegeven.

‘Hier zoekt het oog geen lauwerblad, geen lof’.

Die ‘lof’ bij dat ‘blad’ riekt al te groen, het zij dat ‘d'arme broeder’ al of niet ‘rilt en beeft’.

Nu krijgen wij weder het fraaye rijmrefrein in -oogen:

‘Hij’ (de broeder - de arme broeder) zag u daar met vochtige oogen:
‘Die noodkreet was niet voorgelogen (!)’.

Wat zegt men daarvan? Wij verklaren letterlijk te citeeren - anders zoû men immers denken, dat iets zoo zonderlings er niet staan kon.

Wij gaan niet verder, wij geven het verder gerijmel van ‘heengetogen’ en ‘wang te droogen’ prezent, nog even aanstippende, dat ons de pointe ontsnapt, in:

‘De Vorst: een vreêboô uit den Hoogen;
Zijn kroongoud leert hem - mededoogen.’

[p. 74]

Vatte 't wie kan! Eene sottise gaat er aan vooraf. Luister:

‘Dat was een.... Koning waard:

“Wien Nêerlandsch bloed door d'aders vloeit”;

Dat stamhuis is niet van zijn kracht ontaard,

Waar over 't land de noodstorm loeit.’

Welk Stamhuis? er is er geen genoemd. De dichter vergenoegt zich tot de gevolgtrekking te leiden, dat zeker (hem bekend) stamhuis ‘van zijn kracht ontaard is, zoo dra er geen noodstorm over 't land loeit’.

Het slot luidt:

‘Daar is een Koning heengetogen -
Op 't ijsveld staan zijn zegebogen.’

't Is ongelukkig dat de edelste daden, in de hoogste nood verricht, zelfs een Koning nog niet beveiligen kunnen voor de toewijding van de belachlijkste bokkesprongen der humoristenrijmlarij; en dat er dan zelfs komponisten gevonden worden, om bij die kapriolen een deuntjen te doedelen! om te pijpen, bij zulk dansen!

B.

‘JAN DAVIDS BOEKEKRAAM. Het boek voor den Zeeman. Haarlem, Weeveringh. 1860-61, Prijs, p. afl. van 4 vel f - .35. - Op den eigen dag, dat wij het eerste blad afdrukten onzer ‘Volksverhalen’ (waarvan de eerste afleveringen in April verschijnen moeten), kwam ons het prospektus in handen van 's Heeren J.H. van Lenneps gelijkfoortige onderneming. Wij juichen ze van harte toe. Niet alleen, om dat die oude hartige kost ons nog heden genietbaar schijnt; maar om dat hij, behoudens enkele lichte taalfeilen, met zoo gezonde smaak door Jan Davids wordt toebereid. Er zijn nu reeds zes afleveringen verschenen; in 4^o natuurlijk, op pro-patria gedrukt en met een stevig omflag voorzien. Zij houden voor-eerst in: de treffende reisjoernalen van Bontekoe en Barentsz. In iedere aflevering - geïlustreerd door Rochussen - is wat kleingoed achtergevoegd - vaersjens, kwinkslagen, raadsels, natuurbizonderheden, recepten, enz. enz. alles met het zeemansleven in verband. We hebben maar éene aanmerking. Ieder boekjen moest met een hoofd kunnen beginnen; liefst met een titel. Dat de latere afleveringen in 't midden van een volzin aanvangen, maakt de lektuur, voor het volk, ongerieflijk. Ook moest Jan Davids zich van voorberichten en antikritieken spenen - die zijn niet volksthümlich. Al het andere is uitmuntend en zal nog gelezen worden, als menige schoone geest van heden reeds dood en goeddood zal zijn.

A.Th.